Dziadkowie i starsi członkowie rodziny bardzo często uważają, że dziecko musi jeść dużo, aby było szczęśliwe. Według nich od stopnia najedzenia dziecka zależy jego samopoczucie, dlatego często przekarmiają najmłodszych. Odchylenia od normy masy ciała należy uznawać za sygnał ostrzegawczy. Prawidłowość masy ciała i wzrostu dziecka, a także obwodów głowy i klatki piersiowej sprawdzamy na siatkach centylowych.
Jak używać siatek centylowych?
Siatki centylowe to wykresy, które obrazują rozwój dzieci. Opracowano je dla obu płci i dla różnych parametrów. Kiedy regularnie oznaczamy postępy rozwoju dziecka i obserwujemy zmiany na krzywej, możemy ocenić czy przebiegają one prawidłowo. Kluczowe dla harmonijnego rozwoju dziecka jest to, aby krzywa utrzymywała się na tym samym lub sąsiednich centylach. Aby wytłumaczyć jak używać siatek centylowych, posłużę się przykładem. Jeśli dziecko jest na 15. centylu dla masy ciała, oznacza to, że 15% dzieci tej samej płci i w tym samym wieku waży tyle samo lub mniej. Z kolei jeśli dziecko jest na 97 centylu dla masy ciała, oznacza to, że 97% dzieci tej samej płci i w tym samym wieku waży tyle samo lub mniej. Jeśli masa ciała dziecka wykracza poza prawidłowy zakres (3-97 centyl), powinien być to dla nas sygnał ostrzegawczy. Również dziecko znajdujące się zarówno w dolnych granicach normy (poniżej 10. centyla), jak i bliżej wysokiej granicy (powyżej 90. centyla), wymaga konsultacji specjalisty.
Przeczytaj także: Badania profilaktyczne u niemowląt i małych dzieci – jakie i jak często je wykonywać?
To dość obrazowe wyjaśnienie. Ale siatki centylowe to jedno, a indywidualne spostrzeżenia drugie. Czy jeśli uważamy, że nasze dziecko nie wygląda dobrze, powinniśmy od razu udać się do lekarza?
Nie zaszkodzi, aby przy kolejnej wizycie lekarskiej poprosić lekarza o ocenę masy ciała, wzrostu i rozwoju naszego dziecka. Im szybciej zareagujemy, gdy coś nas niepokoi, tym lepiej, gdyż możemy tym samym zapobiec rozwojowi chorób dietozależnych. Jeśli nadprogramowe kilogramy u dziecka zaniepokoją pediatrę, skieruje je na badania, które mogą pomóc ocenić sytuację zdrowotną. Pamiętajmy jednocześnie, że dzieci bardzo dynamicznie rosną – nawet jeśli w danym momencie ich masa ciała wykracza poza normę, ale ich nawyki żywieniowe są prawidłowe, nie musimy panikować, a uważnie obserwować i kontrolować stan zdrowia dziecka.
Jak lekarz diagnozuje nadwagę u dziecka?
Bardzo prosto – oceniając jego wzrost oraz masę ciała. Za nadwagę u dzieci najczęściej przyjmuje się 15-20% nadmiar masy ciała w odniesieniu do wieku, płci i wzrostu według aktualnych tabel norm. Drugi sposób diagnozy nadwagi opiera się na wartości masy ciała zaobserwowanej na siatkach centylowych. Masa ciała dziecka mieszcząca się na siatkach centylowych w przedziale między 90. a 97. centylem oznacza nadwagę. W ocenie nadwagi należy wziąć pod uwagę również sposób żywienia dziecka, fazę rozwojową, przebieg wzrastania i dojrzewania płciowego (zwłaszcza u dziewczynek) oraz rozmieszczenie tkanki tłuszczowej (przydatne może być zmierzenie obwodu pasa i bioder centymetrem).
Czy można pomóc dziecku samodzielnie, np. zmianą diety, zajęciami fizycznymi? A może zawsze przy nadwadze wskazana jest wizyta u dietetyka?
Każda zmiana stylu życia na zdrowszy, tzn. zmniejszenie spożycia cukrów prostych, tłustych potraw i przejadania się, a wprowadzenie dodatkowego ruchu, będzie oddziaływało korzystnie na zdrowie dziecka. Najprostszym sposobem redukcji masy ciała jest zmniejszenie o połowę produktów zjadanych w nadmiernej ilości. Ograniczenie dotyczy głównie tłuszczów zwierzęcych i węglowodanów, szczególnie skrobi z produktów mącznych oraz słodyczy zjadanych między głównymi posiłkami.
Młodszym dzieciom, do 7. roku życia, nie zaleca się diet niskoenergetycznych. Analizie poddaje się sposób ich żywienia, np. poprzez bieżące notowanie spożytych posiłków, tzw. dzienniczek żywieniowy. Wskazuje się należną wartość energetyczną diety (ok. 20 kcal/1 kg należytej masy ciała) i dokonuje niezbędnej korekty, np. zamieniając pszenne pieczywo na pełnoziarniste, słodzone napoje na wodę. Ograniczyć należy również bierne formy wypoczynku (spędzanie czasu przed komputerem, telefonem, telewizorem) na korzyść gier i zabaw ruchowych. Z kolei starszym dzieciom obniża się kaloryczność posiłków, modyfikuje ich skład zgodnie z wytycznymi i zaleca większą systematyczną aktywność fizyczną, rozbudzając w nich motywację do redukcji masy ciała. Jeśli rodzic nie radzi sobie samodzielnie z problemem nadprogramowych kilogramów u dziecka, sugeruje się wizytę u dietetyka dziecięcego.
Dieta i dziecko, w tym wyrazowym zestawieniu jest pewna sprzeczność. Jak przestrzegać określonego sposobu żywienia? Zwłaszcza u dzieci szkolnych, które nie zawsze mamy na oku. Jakieś wskazówki dla rodziców?
Dieta to tak naprawdę nasz sposób żywienia. Drobne zmiany, wprowadzane stopniowo, będą dawały efekty. Niekiedy dziecko może nawet nie zauważyć, że dotychczas spożywany słodki jogurt został zastąpiony jogurtem naturalnym z dodatkiem zblendowanych owoców. Ze starszymi dziećmi możemy śmiało porozmawiać na ten temat – wytłumaczyć dlaczego wprowadzamy zmiany w jego diecie, jakie to niesie korzyści dla zdrowia i sylwetki. Pamiętajmy, aby modyfikacje żywieniowe były chętnie przyjęte przez dziecko, jako rodzice sami również musimy je respektować i ich przestrzegać. Nadmierna kontrola dzieci może dawać odwrotny efekt niż zaplanowany. Dlatego nie odbierajmy najmłodszym wszystkiego, a chociażby ustalmy dzień, w którym możemy wspólnie pójść na lody czy zjeść ciasto w ulubionej cukierni. Wszystko jest dla ludzi, a małe przyjemności mogą pomóc przez dłuższy czas utrzymać dietetyczny reżim.
Może zainteresować Cię również: Dziecko woli spędzać czas przed komputerem zamiast biegać z kolegami po boisku?