Czym jest ciemieniucha u niemowląt?
Ciemieniucha to tak naprawdę łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS) zlokalizowane w obrębie owłosionej skóry głowy i twarzy dziecka. Jest to schorzenie zapalne, często występujące u niemowląt. Dane medyczne wskazują, że łojotokowe zapalenie skóry może dotykać nawet 10% dzieci w wieku do 5 lat.
Zgodnie z podziałem medycznym, wyróżniamy dwa typy łojotokowego zapalenia skóry: typ wyprzeniowy oraz typ ciemieniuchy i to właśnie na tym rodzaju ŁZS skupimy się w tym artykule.
Rodzice często zastanawiają się jakie są powody pojawienia się ciemieniuchy u ich dziecka. Nie znamy niestety jednej, konkretnej przyczyny występowania łojotokowego zapalenia skóry. W patogenezie choroby kluczową rolę odgrywa wzmożona aktywność gruczołów łojowych, do czego przyczynia się przede wszystkim:
● podwyższenie stężenia androgenów, które zostały przekazane do organizmu dziecka od matki drogą łożyska (jeszcze w czasie życia płodowego),
● agresywna higiena skóry dziecka,
● namnażanie się drożdżaków z gatunku Candida albicans, czemu sprzyja duża ilość łoju.
Ciemieniucha – objawy
Jak objawia się ciemieniucha? Klasycznie w przebiegu ciemieniuchy obserwujemy obecność grubo nawarstwionych, żółtawych łusek, które przylegają do skóry i zlokalizowane są na rumieniowym podłożu (czyli na tle zaczerwienienia). Na początku zmiany pojawiają się głównie w okolicy ciemieniowej, lecz z czasem mogą zajmować kolejne obszary skóry owłosionej i zajmować głowę na kształt kasku. Ze względu na obecność tłustej łuski, włosy mogą być sklejone, jednak warto zaznaczyć, że schorzeniu nie towarzyszy utrata włosów. Ciemieniucha może “schodzić” także na skórę w okolicy brwi, powiek, a także w okolicę nosowo-wargową.
Warto w tym miejscu wspomnieć jeszcze o typie wyprzeniowym łojotokowego zapalenia skóry. W tym rodzaju ŁZS obserwujemy obecność zmian skórnych w obrębie fałdów, a więc w okolicy pachwin, w okolicy międzypośladkowej, na skórze krocza i pośladków. Wraz z zaawansowaniem choroby, zmiany skórne mogą wystąpić również na szyi, w dołach podkolanowych, w okolicy pępka, a także w zgięciach łokciowych, czy w fałdach zausznych. Skóra w okolicy fałdów staje się zmacerowana (ma uszkodzony naskórek), pojawiają się pęknięcia, co z kolei może stanowić wrota infekcji.
Zdarza się też tak, że zajęta jest niemal cała skóra dziecka, wówczas mamy do czynienia z postacią erytrodermiczną łojotokowego zapalenia skóry. Warto dodać, że przy ŁZS zmiany skórne nigdy nie pojawiają się na dłoniowych powierzchniach rąk i podeszwach stóp.
Ciemieniucha u niemowląt – gdzie występuje?
Gruczoły łojowe związane są z mieszkami włosowymi co sprawia, że zmiany skórne lokalizują się w okolicy skóry owłosionej. Najczęstsze lokalizacje ciemieniuchy to:
● owłosiona skóra głowy,
● czoło, okolice brwi,
● podstawa rzęs,
● fałdy nosowo-wargowe, czyli tak zwana strefa T – co wynika z dużej liczby gruczołów łojowych.
Oprócz tych lokalizacji, klasyczna postać ŁZS lokalizuję się także w takich obszarach skóry jak:
● okolice małżowin usznych,
● klatka piersiowa i plecy – głównie okolica międzyłopatkowa i mostek – ze względu na większą liczbę gruczołów łojowych w tym miejscu,
● pachwiny, pod pachami,
● okolica międzypośladkowa,
● okolica pępka.
Ciemieniucha u niemowląt – kiedy się pojawia?
W jakim okresie życia dziecka możemy spodziewać się pojawienia łojotokowego zapalenia skóry? ŁZS jest typowe dla wieku niemowlęcego, przy czym pierwsze symptomy choroby pojawiają się między 3 a 5 tygodniem życia dziecka. Standardowo objawy łojotokowego zapalenia skóry utrzymują przez około 2-3 miesiące, choć mogą nawracać także w późniejszym wieku. Można śmiało powiedzieć, że w większości przypadków maluchy wyrosną z ciemieniuchy.
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Ciemieniucha i ŁZS – różnicowanie choroby
Choć ŁZS rozpoznaje się na podstawie obrazu klinicznego, to przy stawianiu diagnozy trzeba wziąć pod uwagę również inne przypadłości. Z jakimi jednostkami chorobowymi możemy pomylić łojotokowe zapalenie skóry? W tym miejscu warto wymienić przede wszystkim takie schorzenia, jak:
● atopowe zapalenie skóry (AZS) – dla odróżnienia od ŁZS, AZS cechuje się wybitną suchością, a u niemowląt schorzenie objawia się obecnością zmian rumieniowo-wysiękowych w okolicy policzków, przy czym okolica nosowo-wargowa jest wolna do zmian skórnych. Co więcej, w przebiegu atopowego zapalenia skóry nie obserwujemy tłustych, żółtych łusek, nieco inny jest również czas pojawienia się pierwszych objawów: Atopowe zapalenie skóry ujawnia się później, po 3 miesiącu życia dziecka.
● pieluszkowe zapalenie skóry – podobnie jak w wyprzeniowej postaci ŁZS, pieluszkowe zapalenie skóry zajmuje okolice pachwin i pośladków, jednak w tym przypadku wolne pozostają głębokie części fałdów pachwinowych. W pieluszkowym zapaleniu skóry nie obserwujemy zajęcia twarzy i owłosionej skóry głowy.
● drożdżakowe zapalenie skóry w okolicy pieluszkowej – jest to schorzenie wywołane nadkażeniem zmian skórnych przez drożdżaki, co objawia się pojawieniem się białawych krostek oraz licznych pęknięć i nadżerek.
● łuszczyca niemowlęca – w tym przypadku zmiany skórne również mogą lokalizować się w okolicy pieluszkowej, gdzie pojawiają się wykwity rumieniowe, pokryte zmleczałą łuską, która nie jest tak charakterystyczna, jak łuska w łuszczycy zlokalizowanej w innych obszarach.
● histiocytoza X – jest to rzadkie schorzenie, które może imitować łojotokowe zapalenie skóry, oprócz objawów podobnych do symptomów ŁZS, histiocytoza może objawiać się występowaniem żółto-brązowych, złuszczających grudek. Schorzenie to rozpoznaje się na podstawie badania histopatologicznego wycinka skóry.
Warto dodać, że w sytuacji, gdy zmiany skórne zdiagnozowane jako łojotokowe zapalenie skóry nie reagują na klasyczne leczenie, to warto pomyśleć o możliwości występowania innej jednostki chorobowej. W przypadkach budzących wątpliwości konieczne jest pobranie wycinka do badania histopatologicznego.
Ciemieniucha u niemowląt – leczenie
Co robić z ciemieniuchą u dziecka? Zmiany zlokalizowane w obrębie owłosionej skóry głowy wymagają delikatnej pielęgnacji. Do wyczesywania łuski można zastosować specjalnie do tego przeznaczone miękkie szczotki i grzebienie, a także kosmetyki przeznaczone do zmiękczania zmian skórnych. Należy podkreślić, że łusek nie wolno odrywać, czy zdrapywać, ponieważ może to doprowadzić do uszkodzenia naskórka i wtórnych nadkażeń bakteryjnych.
Po zdjęciu łuski możliwe jest zastosowanie kremów z substancjami przeciwgrzybiczymi (np. z klotrimazolem), które zmniejszają kolonizację grzybami drożdżopodobnymi, ale także mają działanie przeciwzapalne. Zastosowanie znajdują także słabe preparaty sterydowe, na przykład 0,5% krem z hydrokortyzonem. Warto podkreślić, że zastosowanie leku sterydowego należy skonsultować z lekarzem, ponieważ nie wszystkie substancje z tej grupy można stosować bezpiecznie u niemowląt. W łojotokowym zapaleniu skóry korzysta się również z inhibitorów kalcyneuryny w maści, które mają działanie przeciwzapalne i pozbawione są skutków ubocznych typowych dla leków sterydowych.
Ciemieniucha u niemowląt – domowe sposoby leczenia
W celu ułatwienia wyczesywania łusek z owłosionej skóry głowy, możemy sięgnąć na przykład po oliwę z oliwek, którą możemy smarować skórę głowy dziecka nawet dwa razy dziennie. Podczas kąpieli warto pamiętać o unikaniu używania gorącej wody. Nie poleca się również stosowania chusteczek jednorazowych, ponieważ mogą one sprzyjać maceracji, a więc uszkodzeniu skóry.
Kiedy do lekarza z ciemieniuchą?
Jeżeli nie możemy poradzić sobie z ciemieniuchą u naszego dziecka z wykorzystaniem znanych, domowych sposobów to zdecydowanie warto pojawić się w gabinecie lekarskim. Nie powinniśmy bagatelizować objawów, które pojawiają się poza okolicą owłosioną, a więc na przykład w okolicy pieluszkowej, czy w okolicy klatki piersiowej, ponieważ mogą one okazać się innym schorzeniem dermatologicznym, niż łojotokowe zapalenie skóry. Warto w tym przypadku skonsultować się z pediatrą lub dermatologiem, który po obejrzeniu zmian skórnych zaproponuje dalsze postępowanie.
Podsumowując, ciemieniucha to łagodne schorzenie dermatologiczne, które wymaga w większości przypadków tylko delikatnej pielęgnacji i leczenia zewnętrznego. Jednak jeśli mamy jakiekolwiek wątpliwości co do leczenia i zmian skórnych, pojawiających się u naszego malucha, to nie należy opóźniać wizyty w gabinecie lekarskim.
prosto z natury
Balsam z ektoiną do stosowania już od 1. dnia życia. Dla skóry wrażliwej, suchej i atopowej.
Krem z ektoiną do stosowania już od 1. miesiąca życia.
Idealny sposób na pielęgnacje ust poza domem.
O działaniu nawilżającym i ochronnym
Bibliografia
- M. Kuchciak-Brancewicz, Łojotokowe zapalenie skóry u noworodków i niemowląt, Dermatologia po Dyplomie, 2023/03,
- B. Gabriele i inni, Postępowanie w łojotokowym zapaleniu skóry u dzieci, Pediatric Annals, 2009; 38: 333–338,
- L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, PZWL, Warszawa 2022,
- J. L. Bolognia i inni, Fourth Edition Dermatologia, Medipage, Warszawa 2022.