Zaparcia u dzieci – skąd się biorą?
Etiologia czynnościowych zaparć u dzieci jest złożona. Wśród predysponujących czynników wymienia się uwarunkowania genetyczne, niski status społeczno-ekonomiczny, niewystarczającą podaż błonnika pokarmowego i płynów w diecie, brak aktywności fizycznej oraz stres. Częstą przyczyną jest także świadome powstrzymywanie wypróżnień w celu uniknięcia nieprzyjemnych doznań. Prowadzi to do zalegania masy kałowej w odbytnicy, dalszego wchłaniania wody i twardnienia stolca, a tym samym bolesnych wypróżnień, których dziecko stara się uniknąć.
Niefarmakologiczne leczenie zaparć u dziecka – skuteczne porady
Leczenie zaparć u dzieci powinno opierać się przede wszystkim na zmianie nawyków żywieniowych, odpowiednim nawodnieniu i regularnej aktywności fizycznej. Kluczowym elementem terapii zaparć jest zwiększenie podaży błonnika pokarmowego, który wspomaga prawidłową pracę jelit poprzez zwiększenie objętości stolca i poprawę jego konsystencji. Zaleca się, aby dzieci spożywały około 0,5 g błonnika na każdy kilogram masy ciała, jednak nie więcej niż 35 g na dobę.
Dobrym źródłem błonnika są owoce, warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe oraz nasiona roślin strączkowych. Do diety dziecka można włączyć także mannę z jesionu, która jest naturalnym środkiem wspierającym regulację pracy jelit i łagodzącym zaparcia. Suplement ten przeznaczony jest dla dzieci od pierwszych dni życia, a jego postać dostosowana jest do wieku dziecka. Niemowlętom i dzieciom do 3. roku życia można podawać mannę z jesionu w postaci proszku rozpuszczalnego w mleku lub ulubionym napoju. Starszym dzieciom, powyżej 3. roku życia można podać mannę z jesionu w kostkach, które z łatwością rozpuszczają się w wodzie, soku czy herbacie.
Oprócz diety niezwykle istotne jest dbanie o regularną aktywność fizyczną. Jazda na rowerze, bieganie czy zabawy ruchowe pobudzają perystaltykę jelit, co ułatwia wypróżnienia. Pomocny może być również trening defekacyjny, czyli codzienne próby wypróżnienia o tej samej porze, trwające do 10 minut. W przypadku dzieci z popuszczaniem stolca warto rozważyć konsultację z psychologiem lub psychiatrą, ponieważ problemy emocjonalne mogą wpływać na trudności w wypróżnianiu.
Choć istnieją różne alternatywne metody leczenia, takie jak biofeedback, akupunktura czy homeopatia, nie ma wystarczających dowodów naukowych potwierdzających ich skuteczność w leczeniu zaparć u dzieci. Dlatego podstawą terapii powinny być odpowiednie zmiany w diecie, nawykach i stylu życia, które pomogą dziecku odzyskać komfort trawienny.
Produkty zalecane w diecie dziecka przy zaparciach
Aby pomóc dziecku z zaparciami warto zadbać przede wszystkim o jego dietę. Do produktów wskazanych w diecie dziecka można zaliczyć:
● owoce: wszystkie owoce, szczególnie zawierające drobne pestki np. agrest, winogrona, kiwi, poziomki,truskawki, czarne jagody, owoce suszone, nisko słodzone dżemy (100% owoców)
● warzywa: wszystkie warzywa, surowe lub gotowane np. brokuły, buraki, pomidor, papryka, szpinak, sałata, gotowana, pietruszka, dynia, surowa marchew,
● produkty zbożowe z pełnego ziarna: pieczywo razowe, żytnie, pełnoziarniste, graham, pieczywo chrupkie, pieczywo z dodatkiem otrąb, pumpernikiel, mąki pełnoziarniste, żytnie, razowe, kasze (gryczana, jaglana, jęczmienna, pęczak) ryż brązowy, otręby, płatki naturalne, makarony pełnoziarniste,
● mięso, ryby, jaja: chude mięsa (gotowane, duszone lub smażone bez tłuszczu) np. wołowina, cielęcina, królik, gęś, kaczka, indyk, kurczak, jaja gotowane, w wodzie lub na parze, ryby gotowane, duszone, pieczone,
● ziołowe przyprawy np. koperek, kminek, ziele musztarda, sól, ziele angielskie, liść laurowy, majeranek, cynamon,
● mleko, nabiał: mleko (0-2,5% tłuszczu), kefiry i jogurty naturalne, maślanka,
● napoje: woda, kompoty, soki, 100% (jabłkowy, winogronowy, gruszkowy), napary z suszonych owoców.
Przepisy dla dziecka przy zaparciach
Poniżej przedstawiamy przepisy, które warto włączyć do diety dziecka, które zmaga się z zaparciami. Przepisy powinny stanowić jedynie inspirację, a ilość składników należy dopasować indywidualnie w zależności od potrzeb energetycznych danego dziecka. W razie wątpliwości, warto sposób żywienia skonsultować z dietetykiem, który dobierze odpowiednie proporcje składników oraz zaleci inne niezbędne modyfikacje w diecie, uwzględniając wiek, aktywność fizyczną i ewentualne alergie pokarmowe i nietolerancje dziecka.
Owsianka z jabłkiem i siemieniem lnianym
Składniki:
● płatki owsiane – 4 łyżki
● mleko (lub napój roślinny) – 0,5 szklanki
● jabłko – 1 małe, starte na tarce
● siemię lniane mielone – 1 łyżeczka
● cynamon – 0,5 łyżeczki
● miód – 1 łyżeczka (tylko dla dzieci powyżej 1. roku życia)
Sposób przygotowania:
Zagotuj mleko, wsyp płatki owsiane i gotuj na małym ogniu przez 5 minut, mieszając. Następnie dodaj starte jabłko, siemię lniane i cynamon, wymieszaj i podawaj lekko przestudzone.
Pełnoziarniste placuszki ze śliwkami
Składniki:
● mąka orkiszowa pełnoziarnista typ 2000 – 65 g
● jajko – 1 sztuka
● cynamon – 4 szczypty
● oliwa z oliwek – 1 łyżka
● śliwki – 80 g
● jogurt naturalny – 100 g
Sposób przygotowania:
Umyj śliwki, usuń pestki i pokrój je na mniejsze kawałki. Zmiksuj razem wszystkie mokre składniki. Przesiej mąkę, dodaj ją do masy wraz z cynamonem i dokładnie wymieszaj, aż składniki się połączą. Wrzuć do ciasta przygotowane śliwki i delikatnie wymieszaj. Rozgrzej olej na patelni i smaż placuszki z obu stron, aż nabiorą złocistego koloru.
Placuszki z ciecierzycą i warzywami
Składniki:
● ciecierzyca – 1 szklanka (ugotowana lub z puszki, opłukana)
● marchewka – 0,5 sztuki
● cukinia – 0,5 sztuki
● mielone siemię lniane – 1 łyżka
● pełnoziarnista mąka (np. owsiana lub orkiszowa) – 2 łyżki
● jajko – 1 sztuka
● czosnek (opcjonalnie) – 1 ząbek
● oregano – 0,5 łyżeczki
● kurkuma – 0,5 łyżeczki
● oliwa do smażenia – 2 łyżki
Sposób przygotowania:
Zetrzyj marchewkę i cukinię, jeśli cukinia puszcza wodę, lekko ją odciśnij. Zmiksuj ciecierzycę na gładką masę lub rozgnieć widelcem. Dodaj starte warzywa, mielone siemię lniane, mąkę, jajko, przeciśnięty przez praskę czosnek oraz przyprawy. Dokładnie wymieszaj, aż powstanie jednolita masa. Formuj małe placuszki i smaż na rozgrzanej oliwie na średnim ogniu, aż będą złociste, około 3-4 minuty z każdej strony. Podawaj z jogurtem naturalnym lub pastą z awokado.
Zapiekanka warzywno-mięsna z kurczakiem i kaszą jaglaną
Składniki:
● pierś z kurczaka – 1 sztuka
● kasza jaglana – 0,5 szklanki
● marchewka – 1 sztuka
● cukinia – 0,5 sztuki
● czerwona papryka – 0,5 sztuki
● cebula – 0,5 sztuki
● czosnek – 1 ząbek
● jogurt naturalny – 0,5 szklanki
● jajko – 1 sztuka
● oliwa – 1 łyżeczka
● oregano – 0,5 łyżeczki
● kurkuma – 0,5 łyżeczki
● mielone siemię lniane – 1 łyżeczka
● ser żółty – 2 łyżki
Sposób przygotowania:
Ugotuj kaszę jaglaną według instrukcji na opakowaniu. Pokrój pierś z kurczaka w drobną kostkę, dopraw oregano i kurkumą, a następnie podsmaż na oliwie przez 5 minut. Zetrzyj marchewkę i cukinię, pokrój paprykę w drobną kostkę, cebulę w piórka, a czosnek przeciśnij przez praskę. Na patelnię z kurczakiem dodaj cebulę i czosnek, smaż 2 minuty, następnie wrzuć marchewkę, cukinię i paprykę, podsmaż przez kolejne 3 minuty. W dużej misce wymieszaj kaszę jaglaną, warzywa z kurczakiem oraz mielone siemię lniane. W osobnym naczyniu połącz jogurt z jajkiem, wymieszaj i wlej do reszty składników. Przełóż całość do naczynia żaroodpornego, posyp startym serem i piecz w 180°C przez 20 minut.
Bibliografia:
- Gaweł, E., Romańczuk, B. (2021). Zaparcia u dzieci – standardy terapeutyczne. Lekarz POZ, 4.
- Krupa-Kotara, K. (2021). Dietetyka pediatryczna. Wydawnictwo Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach.