To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.„Kciuk matki” to potoczne określenie choroby De Quervaina, czyli schorzenia ortopedycznego występującego u wielu kobiet po porodzie. Często pojawia się w ciągu pierwszych kilku miesięcy opieki nad noworodkiem. Objawia się przewlekłym bólem, obrzękiem i tkliwością, w niektórych przypadkach prowadzi do zmniejszenia zakresu ruchów kciuka i powoduje problemy z wykonywaniem codziennych czynności. Dlaczego zespół De Quervaina tak często pojawia się u młodych mam? Jakie są przyczyny schorzenia?
- „Kciuk matki”, czyli choroba De Quervaina to zapalenie pochewki ścięgnistej mięśni kciuka, która występuje u młodych mam w okresie połogu i w pierwszych miesiącach życia dziecka, głównie z powodu przeciążeń i mikrourazów.
- Objawy to ból, obrzęk i tkliwość w okolicy kciuka, a także ograniczenie ruchomości.
- Po ciąży wzrasta ryzyko zespołu De Quervaina ze względu na: zmiany hormonalne, nagłą zmianę trybu życia po porodzie i brak czasu na regenerację.
- Leczenie obejmuje stosowanie leków przeciwzapalnych, usztywnienie ręki, fizjoterapię oraz – w niektórych przypadkach – leczenie chirurgiczne.
Kciuk młodej matki – czym jest i skąd się bierze?
Choroba De Quervaina to zapalenie pochewki ścięgnistej mięśni odpowiedzialnych za poruszanie kciukiem, a konkretnie – odwodziciela długiego i prostownika krótkiego kciuka. Podobnie jak zespół cieśni nadgarstka, problem częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn.
Dokładne przyczyny schorzenia nie są do końca ustalone, jednak specjaliści wiążą zespół De Quervaina przede wszystkim z przeciążeniami i nakładającymi się na siebie mikrourazami, które powstają na skutek powtarzania pewnych czynności.
W połogu i w pierwszych miesiącach po porodzie młode mamy są szczególnie narażone na rozwój tego schorzenia. Opieka nad niemowlakiem to duże obciążenie dla całego organizmu, w tym dla układu mięśniowo-szkieletowego.
Podnoszenie i trzymanie dziecka na rękach, przenoszenie fotelika, trzymanie główki dziecka podczas karmienia mocno obciążają nadgarstki i powodują mikrourazy, co z kolei prowadzi do stanu zapalnego. Choroba De Quervaina często określana jest też jako „kciuk matki karmiącej”.
U kobiet praworęcznych ból kciuka i nadgarstka często dotyczy lewej ręki, co wynika z tego, że większość osób wykorzystuję prawą rękę do wykonywania bardziej precyzyjnych czynności (np. trzymania butelki), a lewą do trzymania ciężaru. Jednak „kciuk matki” może dotyczyć zarówno lewej, jak i prawej strony.
Kciuk matki – objawy
Pierwsze objawy „kciuka mamy” obejmują:
- ból kciuka bez urazu;
- ból po stronie kciuka i bocznej krawędzi nadgarstka, nasilający się przy odwodzeniu, zaciskaniu dłoni w pięść oraz wykonywaniu czynności chwytnych;
- obrzęk i tkliwość w okolicy wyrostka rylcowatego kości promieniowej (wystająca kostka w okolicy nadgarstka po stronie kciuka);
- ograniczenie ruchomości kciuka;
- objaw „trzaskającego” kciuka.
Z czasem ból może zacząć promieniować do przedramienia i coraz bardziej utrudniać wykonywanie codziennych czynności oraz opiekę nad dzieckiem. Problemem może być np. podtrzymywanie główki dziecka podczas karmienia czy noszenia.
Dlaczego zespół De Quervaina tak często występuje po ciąży?
Młode mamy są jedną z grup społecznych, których najczęściej dotyka choroba De Quervaina. Dlaczego? Przyczyn jest kilka.
- Zmiany hormonalne
Poziom hormonów nie normuje się automatycznie po porodzie – organizm potrzebuje czasu, aby wrócić do stanu sprzed ciąży. Niektóre hormony „ciążowe” działają jeszcze w organizmie kobiety nawet po 3-5 miesiącach po porodzie. Zmiany hormonalne związane z ciążą mogą prowadzić do zatrzymywania płynów w organizmie, co powoduje obrzęk tkanek miękkich, w tym pochewek ścięgien kciuka. Obrzęk ten zmniejsza przestrzeń w ciasnych kanałach anatomicznych nadgarstka i utrudnia prawidłowe ślizganie się ścięgien podczas ruchu. W rezultacie rośnie tarcie, dochodzi do mikrourazów i stanu zapalnego, co sprzyja rozwojowi choroby De Quervaina.
Niektóre źródła podają, że innym czynnikiem zwiększającym ryzyko wystąpienia „kciuka matki” jest wzrost poziomu relaksyny. To hormon, który rozluźnia tkanki łączne, a przez to ułatwia poród. Jednocześnie jednak zmniejsza odporność na obciążenia.
- Nagła zmiana trybu życia
Po porodzie następuje nagła zmiana trybu życia.Świeżo upieczona mama zajmuje się karmieniem, przewijaniem, noszeniem czy kołysaniem dziecka, każdego dnia wykonując setki, a nawet tysiące ruchów nadgarstkami i kciukami. To duże obciążenie dla układu kostno-stawowego, który nie jest przyzwyczajony do takiego stanu rzeczy.
- Brak czasu na regenerację
Opieka nad niemowlakiem to niemal praca w trybie 24 godziny na dobę. Nawet jeśli partner wykonuje część obowiązków, w pierwszych miesiącach życia dziecka to mama jest osobą, na której spoczywa ich większość, zwłaszcza jeśli karmi piersią. To powoduje, że każdego dnia wykonuje ona te same ruchy rękami i nadgarstkami, bez wystarczającego czasu na regenerację tkanek. Powtarzalność obciążeń, brak snu i stres związany z nową sytuacją życiową sprawiają, że mikrourazy nie mają szansy się zagoić, a stan przeciążeniowy z dnia na dzień się pogłębia.
Bolący kciuk matki – leczenie
Leczenie zespołu De Quervaina w początkowym stadium rozwoju obejmuje:
- stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych,
- czasowe usztywnienie kończyny i unikanie (w miarę możliwości) czynności powodujących ból (np. zmiana sposobu trzymania dziecka podczas karmienia),
- stosowanie zimnych okładów,
- fizjoterapię,
- stosowanie preparatów przeciwbólowych o działaniu miejscowym.
Przy braku skuteczności wyżej wymienionych metod konieczne może być podanie miejscowo glikokortykosteroidów (GKS) ze środkiem znieczulającym do pochewki ścięgnistej. W przypadku bardzo zaawansowanych zmian wskazane jest leczenie chirurgiczne.
Warto wspomnieć, że „kciuk matki” często współistnieje z zespołem cieśni nadgarstka, czyli stanem, w którym nerw pośrodkowy w kanale nadgarstka jest uciskany. Prowadzi to do drętwienia, mrowienia, bólu, a także zaburzeń czucia w dłoni. Zarówno w przypadku choroby De Quervaina, jak i zespołu cieśni nadgarstka, kluczowe znaczenie ma wczesne wdrożenie leczenia, obejmującego ograniczenie przeciążeń, stosowanie zimnych okładów, terapię manualną oraz środki przeciwzapalne. W łagodzeniu dolegliwości bólowych pomocne mogą być także preparaty miejscowe w formie maści lub roll-onie, które można stosować podczas delikatnego masażu okolicy nadgarstka i kciuka.
- Jeka, S., & Dura, M. (2016). Reumatyzm tkanek miękkich [Soft tissue rheumatism]. Reumatologia, 2016(Supl. 1), 114–123.
- Machnia, M., Cichoń, N., & Miller, E. (2015). Zindywidualizowna terapia polem magnetycznym niskich częstotliwości na przykładzie zespołu de Quervaina. Fizjoterapia Polska, 15(4).
- Dębek, A., Czyrny, Z., & Nowicki, P. (2014). Zmiany patologiczne ręki w badaniu ultrasonograficznym. Journal of Ultrasonography, 14(56), 74-88.