Dotyk i bliskość w dzieciństwie
Więzi między dzieckiem a rodzicami rozwijają się od pierwszych chwil, kiedy mały człowiek zostanie położony w ramionach matki. Dotyk, bliskość, czułość rodzi poczucie przyjemności u noworodka i wpływa na odczuwanie bezpieczeństwa.
Różne badania potwierdzają wpływ czułego dotyku na rozwój niemowląt. Według badań Maitre, Key, Chorna, 2017 mały człowiek nie jest w stanie funkcjonować bez ekspozycji na przytulanie przez rodziców. Dotykanie, przytulanie wpływa pozytywnie na rozwój układu nerwowego dziecka, pozwala mu doświadczać przyjemności.
W znanym i obecnie postrzeganym jako okrutny eksperymencie z lat 60. Harry Harlow udowodnił, że potrzeba bliskości i miłości jest równie ważna, jak zaspokojenie podstawowych potrzeb, takich jak głód czy pragnienie. Badano reakcje małpek na dwie „matki”, z których jedna z nich była stworzona z drutów, druga zrobiona z miękkich materiałów. Małpki zostały odcięte od zewnętrznych bodźców oraz podzielone na dwie losowo dobrane grupy i pozostawały pod stałą obserwacją. Okazało się, że bez względu na to, która matka karmiła młode, zwierzęta więcej czasu spędzały, przytulone do matki szmacianej. Obie grupy małpek przybierały na wadze, jednak te, które były karmione przez matkę drucianą, doświadczały problemów z trawieniem pokarmów, pojawiały się u nich biegunki. W perspektywie czasu również zauważono, że małpki karmione przez matkę drucianą były bardziej agresywne, nieufne, cierpiały na podobne, jak diagnozowane u człowieka zaburzenia psychiczne.
Ten eksperyment w bardzo jaskrawy sposób pokazuje, jak wielkie znaczenie ma zaspokajanie potrzeby bliskości poprzez dotyk i przytulanie.
Dlaczego przytulanie jest takie ważne? Ponieważ w trakcie tulenia się w mózgu wydziela się oksytocyna. To hormon, który powoduje doświadczania przyjemności oraz zacieśniania więzi między ludźmi. Oksytocyna stymuluje ludzi do podtrzymywania relacji i powtarzania pozytywnych interakcji.
Przeczytaj także: Jak wychować zdrowe i szczęśliwe dziecko?
Korzyści z przytulania
Codzienna bliskość bardzo pozytywnie wpływa na relacje między dziećmi a rodzicamioraz między dorosłymi. W trakcie przytulania dzieci mogą poczuć się bezpieczne, ważne, chronione, dzięki temu mają większe zaufanie dorosłych.
Czas na przytulanie to też okazja do rozmowy, zwierzeń czy wspólnego czytania. Wysłuchanie dziecka, podzielenie się z nim swoimi doświadczeniami, wspólne poszukanie rozwiązań bardzo pozytywnie wpływa na pewność siebie młodego człowieka oraz na poczucie, że ma na kogo liczyć w trudnych sytuacjach.
Kiedy poświęcamy czas sobie nawzajem, kierujemy naszą uwagę na dzieci, okazujemy, im bliskość wzmacniamy, również ich poczucie własnej wartości.Dotyk daje ukojenie, pokazuje, że mamy w kimś oparcie oraz daje sygnały o miłości i pozytywnym nastawieniu. Kiedy dziecko czuje się zagubione, smutne lub rozczarowane, warto je zapytać, czy chce się przytulić i na chwilę po prostu z nami być.
Przytulanie powoduje, dzięki m.in. serotoninie i dopaminie, że poziom wydzielanego przez organizm kortyzolu spada, co pomaga się zrelaksować i wyciszyć. Kiedy jesteśmy w stresującej, trudnej sytuacji, warto skorzystać z przytulania lub zaoferować je bliskiej nam osobie, ponieważ dzięki temu zwalnia tętno oraz obniża się ciśnienie krwi.
Regularne tulenie się i kontakt dotykowy z innymi ludźmi pokazuje w badaniach Cohen, Janicki-Deverts, Doyle z 2014 roku, powoduje długofalowo wzmocnienie układu odpornościowego, co sprzyja unikaniu infekcji i szybszemu ich zwalczaniu.
Wydzielanie oksytocyny w trakcie przytulania powoduje, że interakcja jest przyjemna i wartościowa, dlatego chcemy ją powtarzać. Im częściej z kimś spędzamy czas, tym bardziej zaczynamy go lubić i dążymy do powtarzania zachowania, a to powoduje wzmocnienie relacji.
Zabawy, które wzmacniają więzi między rodzicami a dziećmi
Małe i duże dzieci uwielbiają zabawy ruchowe oraz takie w bezpośrednim kontakcie z dorosłym. Warto pamiętać, że należy zapytać, czy dziecko chce się bawić w określony sposób, a w zabawie z niemowlakiem, należy obserwować jego zachowanie, aby nie dopuścić do przestymulowania. Sygnałami o chęci zaprzestania zabawy przez maluszka może być odwracanie głowy, uciekanie wzrokiem, oddalanie się od rodzica. Najbardziej przyjemna i satysfakcjonująca zabawa jest wtedy, kiedy obie strony jej chcą równie mocno.
Jak się bawić z dziećmi?
Masażyki
Masaże już u małych dzieci mogą być jedną z radośniejszych form zabawy. Wesołe wierszyki, udawanie zwierząt lub pojazdów zaciekawia dzieci i utrzymuje ich uwagę. Pytanie o rodzaj nacisku dotyku, kolejności wykonywanych czynności czy zamienianie się rolami, pozwala dziecku rozwijać swoją autonomię i jednocześnie uczyć się wzajemnych interakcji z drugim człowiekiem. Aby, urozmaicić masażyki śpiewaj piosenki, opowiadaj historie, zmieniaj głos i zachęcaj dziecko do próbowania nowych rzeczy.
Zabawy sensoryczne z różnymi fakturami
Wspólna zabawa ze sprawdzaniem rodzaju faktur materiałów i przedmiotów może być świetną okazją do zgadywanek i stymulowania układu dotykowego. Dodatkowo uczysz dziecko rozróżniać różne rodzaje nacisku, zachęcasz je do poznawania swoich preferencji i opowiadania o odczuciach. Wystarczy kilka materiałów np. poduszek, koc, łyżka, gąbka, kamień itp. – wszystko wrzucamy do worka i na zmianę z dzieckiem losujemy przedmioty i opowiadamy o swoich odczuciach.
Ciastolina, modelina, plastelina
Zabawy z masami plastycznymi potrafią na długo zająć dzieci i sprawić wiele frajdy dorosłym. Wybierzcie swoje ulubione masy i bawcie się w pieczenie ciasteczek, budowę pojazdów, lepienie i wyklejanie.
Zawijanie w naleśnik i robienie kanapki
Zabawy z zawijaniem w koc cieszą się u dzieci dużą popularnością. Delikatnie owijamy dziecko w kocyk i sprawdzamy, jak będzie się czuło, przy różnym stopniu nacisku. Dodatkowo opowiadamy historię o zwijaniu naleśników. Zabawa „robienie kanapki” również polega na bezpośrednim kontakcie z dzieckiem, do niej wykorzystujemy poduszki lub koce („części bułki”), dziecko „staje się dodatkami do bułki” i tu również sprawdzamy, jaki nacisk dla dziecka jest przyjemny, dodatkowo opowiadamy, jak robimy kanapki. Im śmieszniejsze historie, tym więcej zabawy.
Może zainteresować Cię również: Wychowanie bez nagród i kar – jak robić to dobrze?
Cohen S., Janicki-Deverts D., Doyle W., Does Hugging Provide Stress-Buffering Social Support? A study of susceptibility to upper respiratory infection and illness, Association for Psychological Science, Volume 26, 2, 2014 [dostęp: 24.01.23] https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/0956797614559284
Maitre N., Key A., Chorna O. et al., The dual nature of early-life experience on somatosensory processing in the human infant baby, Current Biology, Volume 27, 7, 2017 [dostęp: 24.01.23] https://www.cell.com/current-biology/fulltext/S0960-9822(17)30204-X
Marshall-Pescini Sarah, et al., The Role of Oxytocin in the Dog-Owner Relationship, 2019 [dostęp: 24.01.23] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6826447/