- Dziecko łatwiej ulega przestymulowaniu i uczuciu dyskomfortu.
- Wysoka wrażliwość jest często niezrozumiana, tymczasem ma piękne cechy pozytywne, sprawiające, że osoba nimi obdarzona staje się wyjątkowa.
Czym jest wysoka wrażliwość?
Elaine Aron, amerykańska badaczka sformułowała twierdzenie, że wysoka wrażliwość jest to cecha uwarunkowana temperamentalnie, wrodzona (Majewska A.). Jest więc cechą osobowości, z którą się rodzimy i z której się nie wyrasta. Pozostaje na całe życie, nie poddaje się terapii, gdyż nie stanowi zaburzenia, a jedynie odcień normy. Wysoka wrażliwość jest nadwrażliwością emocjonalną, będąca wynikiem specyficznej pracy neuronów i cechuje się wzmożoną podatnością na oddziaływanie bodźców zewnętrznych. Dziecko przejawia wtedy różne zachowania, w zakresie wielu sfer:
- Fizycznej – wywoływane reakcje mogą być efektem zadziałania określonych, dźwięków, zapachów czy temperatury, bólu lub głodu. Reakcje dziecka o wysokiej wrażliwości są zwykle silniejsze oraz intensywniejsze niż u innych osób. Z tego powodu pojawia się również większa podatność na wystąpienie alergii pokarmowych.
- Emocjonalnej – osoba wysoko wrażliwa dość często przejmuje emocje innych, utożsamia się z nimi, a także niezwykle intensywnie doświadcza i przeżywa własne emocje (szybka zmienność nastrojów, gwałtowne popadanie w złość, smutek). Ponadto, osoba ta ma większą umiejętność wyłapywania i odczytywania komunikatów niewerbalnych.
- Społecznej – nadwrażliwość przejawia się w silnej potrzebie stałości i powtarzalności rytuałów. Dziecko nie czuje się dobrze w sytuacji nagłych zmian, wśród dużej liczby obcych oraz gdy sporo się wokół niego dzieje.
Wysoka wrażliwość przejawia się wolniejszym przystosowywaniem do nowego miejsca, ludzi i relacji. Ponieważ sposób funkcjonowania i reagowania tych osób jest odmienny niż ogólnie przyjęty, nierzadko są odbierane przez otoczenie jako nieadekwatne, przesadzone, wręcz dziwne.
Dziecko wysoko wrażliwe – objawy i cechy
Układ nerwowy dziecka o wysokiej wrażliwości jest bardziej czuły, co przekłada się między innymi na intensywniejsze reagowanie. Jednocześnie, aby podjąć działanie, potrzebuje poczucia bezpieczeństwa. Dziecko przejawia również inne symptomy, choć same reakcje na przestymulowanie mogą mieć charakter indywidualny;
- Duża podatność na sytuacje stresowe, wynikająca z trudności w regulowaniu napięcia i emocji,
- Silna reakcja (np. płacz) na różne czynniki zewnętrzne, hałas, przebodźcowanie, zmianę otoczenia lub temperatury,
- Uczucie zmęczenia i wyczerpania po intensywnym wydarzeniu lub dniu,
- Reagowanie niechęcią na zmiany,
- Trudności z koncentracją uwagi,
- Brak asertywności,
- Odczuwanie większego komfortu podczas spokojnej pracy zamiast zadań pod presją wymagań i czasu.
Dr Elaine Aron zauważyła, że wpływ środowiska na osobowość człowieka i jego temperament nie jest aż tak decydujący, niż wcześniej uważano. Badaczka sformułowała model DOES, wskazując na cztery nadrzędne cechy dla osób wysoko wrażliwych:
- D – Depth of Processing (głębokość przetwarzania) – przejawia się umiejętnością dokonywania głębokich refleksji i posługiwania się wzbogaconym słownictwem. Jest to niewątpliwy zasób, jednak może skutkować nadmiernym, przedłużonym w czasie analizowaniem sytuacji oraz trudnością z podejmowaniem decyzji.
- O – Overstimulation (nadmierna stymulacja) – osoba wysoko wrażliwa jest wyczulona na dźwięki i zapachy, odbiera je intensywniej, co niejednokrotnie prowadzi do wzmożonej podatności na działanie bodźców, do reakcji nieadekwatnych do sytuacji, głośnego płaczu lub krzyku. Inni, którzy nie dostrzegają tyle co ty (albo wręcz nic), nie męczą się tak szybko. (Aron E.)
- E – Emotional Reactivity (reaktywność emocjonalna) – już nawet kilkuletnie dziecko potrafi wykazać się dużą wrażliwością i empatią w stosunku do rówieśników, a także prawidłowo odczytać emocje innych osób.
- S – Sensing the Subtle (wyczuwanie subtelności) – przetwarzanie zmysłowe dziecka również jest bardzo wrażliwe, co przejawia się w dostrzeganiu szczegółów niezauważanych przez innych. Dziecko potrafi zaobserwować i wychwycić nawet niewielkie zmiany, niuanse i detale w otoczeniu, bądź w czyimś wyglądzie. Ponadto, dziecko wnikliwie analizuje szczegóły.
Trzeba podkreślić, że wysoka wrażliwość prowadzi nie tylko do trudnych emocjonalnie reakcji i zachowań, ale również jest dużym zasobem wysoko wrażliwej osobowości (WWO).
Wrażliwość wiąże się nie tylko z podatnością na stres, silniejszym doświadczaniem dyskomfortu i wolniejszym tempem dostosowywania się do zmian, ale także z wyjątkowym potencjałem, wypływającym z odmiennego sposobu doświadczania świata. Pozwala na generowanie nowych rozwiązań, na twórczość, a towarzysząca jej empatia stanowi bezcenne wyposażenie do rozumienia i wspierania innych osób.(Stańczyk M.).
Wśród wielu zalet zauważa się między innymi lepsze rozumienie emocji i odczuć drugiej osoby, dokładność i dociekliwość, poszukiwanie głębszych rozwiązań, kreatywność czy dobre radzenie sobie z zadaniami wymagającymi wyjątkowego spostrzegania i skupienia się.
Jak postępować z dzieckiem wysoko wrażliwym?
Wysoka wrażliwość nie jest chorobą i zaburzeniem, które podlega leczeniu. Natomiast świadomość obecności określonych cech osobowości u dziecka, pozwala na wspieranie jego rozwoju i radzenie sobie w trudnych sytuacjach.
To, że obserwujemy w dziecku oznaki wysokiej wrażliwości nie oznacza, że coś jest nie tak, lub – że będzie zawsze okej. I choć wiadomo, że wysoka wrażliwość nie jest zaburzeniem rozwoju, jej się nie diagnozuje, a więc i nie leczy, to ta grupa osób ma wspólne obszary, które wymagają od dorosłych: więcej, częściej, bardziej, mniej lub łagodniej. Trochę tak, jak w przypadku orchidei.(Majewska A.).
Porównanie do kwiatu orchidei nie jest przypadkowe. Psychiatra i psycholog, Thomas Boyce, przyrównał grupy dzieci do „mleczy” i „orchidei”. „Mlecze” mają większą odporność, lepiej radząc sobie z codziennymi problemami. Jednak, najczęściej nie wyróżniają się w szczególny sposób, zachowując przeciętność. Natomiast „orchidee” są niezwykle pięknymi kwiatami, ale niezwykle wymagającymi, potrzebującymi określonych warunków do lepszego rozwoju. Tylko w odpowiednich okolicznościach, otoczone troską, rozkwitają, dając dużo kwiatów. Dzieci wysoko wrażliwe przypominają właśnie takie orchidee. Jeśli pomimo różnych trudności zostaną zadbane i potraktowane z troską, istnieje duża szansa, że ich cechy staną się zasobem i potencjałem, nie przeszkodą.
Aby dzieci wysoko wrażliwe mogły dobrze funkcjonować, ważne są wiedza i zaangażowanie w autentyczne wsparcie. Będąc rodzicem warto pamiętać o:
- Akceptacji temperamentu dziecka – należy jeszcze raz podkreślić, że wysoka wrażliwość nie jest zaburzeniem czy chorobą. Mówimy bardziej o pewnych cechach osobowości, które decydują o wyjątkowości dziecka. Zrozumienie może trochę łatwiej przyjść rodzicom, którzy w dzieciństwie również byli wysoko wrażliwi, jednak nawet rodzice mniej reaktywni powinni szukać sposobów na wspieranie dziecka.
- Zrozumieniu zachowań dziecka – szczególnie w trudnych chwilach, warto sobie przypomnieć i powtarzać, że zachowanie dziecka nie jest specjalnie wymierzone przeciwko rodzicowi, żeby sprawić mu ból czy przykrość, ale bardziej informuje o jakichś niezaspokojonych potrzebach lub o odczuwanym dyskomforcie.
- Nieużywaniu i niepozwalaniu innym stosowania obraźliwych etykiet, na przykład „histeryk”, „dziwny”, „beksa”, itd. Można je zamienić na pozytywniejsze, choćby „bardzo wrażliwy” czy „empatyczny”.
- Przyjmowaniu emocji dziecka, bez podważania ich – nawet gdy rodzicowi wydaje się mało prawdopodobne, żeby dziecku rzeczywiście coś przeszkadzało, coś je kłuło, bolało czy drapało. Wrażliwe dzieci potrzebują kogoś, kto uwierzy im, że to, co przeżywają, jest prawdziwe. Potrzebują zaufania, które sprawia, że nie oceniamy ich reakcji jako nadmiernej czy nieadekwatnej. (Stańczyk M.).
- Zaspokajaniu podstawowych potrzeb (szczególnie u małych dzieci – najedzenia, nawodnienia, wypoczynku), co zmniejszy ryzyko przestymulowania i pozwoli na szybszy powrót do równowagi.
- Docenieniu starań dziecka – nie zawsze przyniosą one oczekiwany rezultat, ale zauważanie i docenienie wkładanego wysiłku jest najcenniejsze. Warto przy tym dopilnować i dopomóc dziecku, by wypracowało choć jedną kompetencję doprowadzającą do osiągania sukcesu. Ulubiona dyscyplina sportu, przedmiot w szkole czy wybrane umiejętności (plastyczne, muzyczne, kulinarne) mogą skutecznie wzmocnić u dziecka samoocenę.
- Organizacja życia rodzinnego bez presji i rywalizacji – ważne jest, aby przynajmniej w domu dziecko czuło się spokojnie i bezpiecznie. Nawet, gdy pojawią się trudniejsze sytuacje lub emocje, trzeba z dzieckiem rozmawiać i tłumaczyć.
- Komunikacji nacechowanej cierpliwością, spokojem i życzliwością – również w codziennej rutynie dziecko potrzebuje okazywania delikatności, by nie czuć się przytłoczonym. Nowe osoby, rzeczy i sytuacje powinny być wprowadzane stopniowo, by przystosowywanie się przebiegało powoli. Jeśli dziecko zostanie zaproszone na imprezę wśród rówieśników, może zdarzyć się, że będzie chciało, przynajmniej na początku, być bliżej rodzica.
Dziecko wysoko wrażliwe musi przede wszystkim czuć się bezpiecznie w relacjach, zarówno w domu, jak i poza nim. Potrzebuje być szanowane i akceptowane, a jednocześnie nie naciskane, nie zmuszane – bez przeciążania go i wymagania, żeby było silniejsze, niż jest; bez oczekiwania, że będzie dziarsko i śmiało przechodziło przez życie. (Kucewicz K.). Osoby bliskie mają za zadanie być obok, w gotowości do udzielania wsparcia.
Jak wspierać dziecko wysoko wrażliwe?
Ważne jest, aby bez względu na okoliczności zewnętrzne, w domu panował względny spokój i równowaga. Kluczowe znaczenie ma postawa rodziców, bliskich osób.
(…) dla dzieci o wysokiej wrażliwości ważne jest, żeby rodzic dawał jasny sygnał, że akceptuje dziecko, że przyjmuje jego wysoką wrażliwość, że jest gotów odpowiadać na zgłaszane potrzeby, że w życiu rodzinnym jest miejsce na to, by być sobą. Taka równowaga chyba jest łatwiej osiągana, gdy sami mamy poukładane w głowie to, kim jesteśmy, jacy jesteśmy, co jest dla nas ważne. W takim często rozdygotanym życiu młodych wrażliwych stabilny rodzic pozwala na wracanie do pionu. Z jednej strony jest bezpiecznym schronieniem, a z drugiej strony wskazuje właściwy kierunek, aby iść dalej.(Majewska A.).
Dziecko wysoko wrażliwe szczególnie mocno potrzebuje dostrzegania w nim wartości i zalet, wysłuchania, poszanowania i cierpliwego wspierania w mierzeniu się w kolejnymi wyzwaniami. Aby było to możliwe, ważne jest, aby rodzic nie bał się nadwrażliwości u dziecka i nie próbował go zmieniać, nakłaniając czy wręcz przymuszając do odmiennego zachowania.
Wspomaga prawidłowy pasaż jelitowy, dzięki zawartości składnika pochodzenia roślinnego – manny z jes...
Wspomaga prawidłowy pasaż jelitowy, dzięki zawartości składnika pochodzenia roślinnego – manny z jes...
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.
Na wzmocnienie odporności. Uzupełnia codzienną dietę w starannie dobrane, naturalne składniki, takie...
Wspiera pamięć i koncentrację, usprawnia procesy uczenia się.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Pierwszy preparat z fukoidanem, który wspomaga pracę zatok.
Spray usuwający złogi woskowiny usznej.
W okresie przejściowego osłabienia, do regeneracji po infekcjach.
Woda morska z ektoiną. Ochrona przed wnikaniem wirusów.
Bibliografia:
1. Majewska A., Jak wspierać dzieci wysoko wrażliwe.
2. Aron E., Wysoko wrażliwi. Jak funkcjonować w świecie, który nas przytłacza.
3. Stańczyk M., Uwaga, wrażliwiec, w: Psychologia Dziecka, nr 1 2020.
4. https://hsperson.com/faq/evidence-for-does/
5. Kucewicz K., Marcelinka. Opowieść dla bardzo wrażliwych dzieci i ich rodziców.