Kleszcze – jak wyglądają?
Kleszcze zaliczane są do gromady pajęczaków, a w Polsce można spotkać około 19 rodzajów pasożyta. Kleszcze są bardzo małe, dlatego jedynie dorosłym osobnikom możemy się dobrze przyjrzeć gołym okiem. W stadium larwy mają zaledwie 0,5 mm średnicy i przyjmują kolor zbliżony do skóry ludzkiej. Dopiero nimfa kleszcza, która najczęściej atakuje ludzi, może mieć około 1,5 mm. Co ciekawe, owady rozpoznają swoje ofiary po:
- zapachu potu,
- zapachu dwutlenku węgla w wydychanym powietrzu,
- zmianach temperatury, kiedy zbliżający się żywiciel rzuca cień,
- wibracjach związanych z przemieszczaniem się.
Jeszcze do niedawna kleszcze gromadziły się zwłaszcza w niektórych regionach kraju jak Warmia i Mazury, Podlasie, Lubelszczyzna, Podkarpacie czy Małopolska. Dziś można się na nie natknąć w niemalże całej Polsce, dlatego warto zdawać sobie sprawę, gdzie występują kleszcze.
Dlaczego ugryzienie kleszcza może być groźne?
Kleszcze bardzo często stanowią rezerwuar wielu groźnych dla ludzi patogenów. Niestety ich działanie jest na tyle podstępne, że często długo nie zauważamy ich obecności na swoim ciele. Samo ugryzienie kleszcza jest bezbolesne, ponieważ pasożyt wraz ze śliną wprowadza do naszego ciała substancje znieczulające. Następnie mały kleszcz naprzemiennie wysysa krew i wstrzykuje swoją ślinę, dzięki czemu zapobiega krzepnięciu krwi.
Larwa kleszcza może żywić się krwią żywiciela przez 3 dobry, nimfa około 5 dni, a dorosła samica nawet do 11. Kiedy się nasyci, odpada od swojego żywiciela. Co istotne, przed ukąszeniem kleszcze wędrują po naszej skórze w poszukiwaniu odpowiedniego miejsca do wkłucia. Optymalne warunki stwarza dla nich ciepła, wilgotna i cienka skóra, np. w zgięciu łokciowym, pod kolanami czy w pachwinie.
Już mały kleszcz może przenosić drobnoustroje chorobotwórcze. Wśród najczęściej spotykanych chorób odkleszczowych znajdują się:
- borelioza,
- odkleszczowe zapalenie mózgu,
- babeszjoza,
- bartonelloza,
- turolemia,
- anaplazmoza granulocytowa.
Schorzenia te mogą być nie tylko niebezpieczne dla zdrowia, ale niekiedy również życia. Warto więc wiedzieć, gdzie występują kleszcze, aby uniknąć najbardziej ryzykownych miejsc.
Przeczytaj także: Borelioza z Lyme – choroba odkleszczowa
Ile żyją kleszcze?
Kleszcze to idealny przykład pasożytów odpornych na zmienne warunki środowiskowe. Potrafią przeżyć nawet 7 lat na zacisznych, zielonych terenach. Ich długość życia zależy od wilgotności środowiska, gatunku oraz stadium rozwoju pajęczaka. Warto przy tym pamiętać, że bez żywiciela kleszcz jest w stanie przetrwać maksymalnie 2 lata.
Gdzie najczęściej występują kleszcze?
Wbrew obowiązującej opinii kleszcze wcale nie spadają z drzew. Bytują na trawach, niskich zaroślach oraz krzewach. Maksymalna wysokość, na którą wspinają się w oczekiwaniu na żywiciela to od 100 do 150 cm.
Warto pamiętać, że podczas spaceru po lesie, łące oraz w parku, a także w czasie wypoczynku nad rzeką lub jeziorem wzrasta ryzyko spotkania kleszcza. Dodatkowo spacerując polnymi dróżkami, warto dopilnować, aby nasze łydki i kostki nie dotykały źdźbeł trawy ani liści, z których może spaść na nas pajęczak. Wiedząc, gdzie występują kleszcze, warto też pomyśleć o dodatkowym zabezpieczeniu.
Jak się uchronić przed kleszczem?
Istnieje kilka sprawdzonych sposobów, które pozwalają ograniczyć ryzyko ugryzienia kleszcza. Na czas spaceru w szczególnie narażonych na kontakt z pasożytem miejscach, warto wybierać długie spodnie z nogawkami wpuszczonymi w skarpety, koszule z długim rękawem oraz kapelusze lub czapki z daszkiem. Najlepiej, jeśli wybierzemy ubrania w jasnych kolorach, na których łatwiej zauważyć nieproszonego gościa.
Dodatkowo warto zabezpieczyć się preparatami odstraszającymi (repelentami). Należy je stosować zgodnie z zaleceniami producenta i nie wydłużać odstępów pomiędzy kolejnymi, zalecanymi dawkami, co może zmniejszyć skuteczność ochrony.
Zadbaj, aby przed spacerem nie używać perfum i pachnących kosmetyków, które mogą zadziałać na kleszcza jak wabik. Coraz więcej osób decyduje się również na szczepienie przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu. Pamiętaj, że nie chroni ono przed ukąszeniem, a jedynie przed chorobą.
Po powrocie do domu z ryzykownych miejsc warto dokładnie sprawdzić całe ciało. Podczas kąpieli należy przyjrzeć się w szczególności skórze w zgięciach łokciowych, pod kolanami, pod i w pachwinach oraz na linii włosów.
Dowiedz się więcej: Kleszcz u dziecka – co robić, gdy Twój maluch zostanie ugryziony przez kleszcza?
Państwowa Inspekcja Pracy, Abramczyk T., Choroby odkleszczowe, wyd. 1/2020, https://www.pip.gov.pl/pl/f/v/229645/kleszcze.pdf
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego, Uwaga Kleszcze! – https://www.gov.pl/attachment/df18aeb4-af5f-4e56-adae-367e10df1b63