Co to jest inhalacja?
Inhalacja to powszechnie stosowany zabieg, polegający na wdychaniu leków lub innych substancji wspomagających leczenie w postaci pary lub aerozolu. Współcześnie tradycyjne „parówki”, czyli oddychanie nad naczyniem z wrzącą wodą z dodatkiem ziół czy olejków eterycznych, coraz częściej zostają zastępowane nowoczesnymi inhalatorami i nebulizatorami, jednak mechanizm działania i wskazania do stosowania pozostają te same.
W zależności od podawanej substancji leczniczej, inhalacja pomaga udrożnić drogi oddechowe, ułatwia wykrztuszanie wydzieliny, nawilża błony śluzowe i łagodzi objawy typowe dla alergii wziewnych. Niewątpliwą zaletą tego zabiegu jest fakt, iż pozwala na podanie mniejszej dawki leku, dzięki czemu, w przeciwieństwie do preparatów podawanych drogą doustną, nie obciążają żołądka i układu pokarmowego.
Inhalacja a nebulizacja, czy to to samo?
Pomiędzy terminami inhalacja a nebulizacja jest znacząca różnica. Inhalacje to wszelkie zabiegi, polegające na wprowadzeniu do układu oddechowego leków czy innych substancji wraz z powietrzem. Inhalować można się zarówno z pomocą domowej „parówki”, jak i z zastosowaniem specjalistycznego sprzętu i leków wziewnych. Nebulizacja to natomiast rodzaj inhalacji, podczas której dana substancja przekształca się w cząsteczki aerozolu.
Nebulizacja jest rodzajem inhalacji, ale nie każda inhalacja jest nebulizacją.
Inhalacja powinna być wykonywana wyłącznie z zaleconych preparatów w płynie. Stosowane do inhalacji olejki eteryczne czy też zioła nie nadają się do nebulizatora. Inaczej jest z roztworem soli fizjologicznej i hipertonicznej często stosowanej przy tego typu zabiegach. Nebulizację, tak samo zresztą, jak inne rodzaje inhalacji, przeprowadza się ze względów leczniczych i profilaktycznych. Zalety obu są podobne. Inhalacja, jak i nebulizacja, pozwala na skrócenie drogi podania leku, dzięki czemu jego działanie jest szybsze i bezpieczniejsze w porównaniu z lekami przyjmowanymi doustnie. Między innymi dlatego nebulizację uznaje się za najlepszą metodę inhalacji niemowląt i małych dzieci, tym bardziej, że nie niesie ryzyka poparzenia jak np. domowa inhalacja nad gorącym naparem rumianku.
Podsumowując, słowa inhalacja i nebulizacja nie oznaczają dokładnie tego samego. Inhalacja ma szersze znaczenie. Oznacza różne metody wziewnego podawania leków do dróg oddechowych, a nebulizacja, nazywana też terapią aerozolową, to jedna z nich.
Kiedy warto stosować inhalacje?
Inhalacja (i nebulizacja) zalecana jest przede wszystkim jako element kuracji chorób górnych dróg oddechowych. Sprawdza się w przypadku osób zmagających się z:
- przewlekłym suchym lub mokrym kaszlem,
- zapaleniem oskrzeli,
- astmą alergiczną i niealergiczną,
- zapaleniem zatok,
- mukowiscydozą.
Inhalacja może przyspieszyć także regenerację po chirurgicznych zabiegach laryngologicznych i łagodzić stany zapalne w obrębie płuc. Zabieg ten często polecany jest również jako element profilaktyki dla osób spędzających dużo czasu w klimatyzowanych lub ogrzewanych wnętrzach, a także w zakurzonych i zadymionych pomieszczeniach. Stosowana regularnie inhalacja przywraca komfort oddychania, nawilża błony śluzowe i zmniejsza ryzyko wystąpienia infekcji.
Inhalacje u dzieci
Inhalacje jako stosunkowo prosty do wykonania i bezpieczny zabieg, który można stosować nawet u kobiet w ciąży, mam karmiących i niemowląt. To rozwiązanie jest bardzo bezpieczne. Wziewna droga podania leków pozwala zadziałać szybko, a przy tym ochronić żołądek. Zwłaszcza, że inhalacja pozwala zastosować mniejsze dawki leków niż w przypadku zażywania preparatów doustnych. Ponadto jest łatwa do wykonania i można bez trudu skorzystać z niej w domu. Plusem jest również to, że dzieci przyjmują ją w miarę dobrze.
Inhalacja u dzieci – zalety:
- wysoka skuteczność,
- wysoki profil bezpieczeństwa,
- szeroki zakres wskazań,
- prosty sposób podania leku,
- brak ograniczeń wiekowych,
- bezpieczne dla kobiet w ciąży, mam karmiących i niemowląt.
Inhalacja u dzieci to zabieg, podczas którego należy zwrócić uwagę na kilka istotnych kwestii. Preparat, który podajemy w nebulizatorze, powinien być opracowany specjalnie z myślą o najmłodszych pacjentach. Jednym z nich jest NEBU-dose BABY, czyli bezpieczny 1,5% roztwór chlorku sodu w postaci pojedynczych ampułek, który nie zawiera konserwantów ani żadnych innych szkodliwych substancji. Kolejny aspekt, który powinniśmy mieć na uwadze, jeśli inhalujemy dziecko, to prawidłowa higiena inhalatora – wszystkie części muszą zostać umyte i osuszone zgodnie ze wskazaniami producenta. Należy także pamiętać, by niemowlęta inhalować zawsze w pozycji półleżącej, natomiast inhalacja u dzieci, które potrafią już samodzielnie siedzieć – powinna odbywać się w pozycji siedzącej.
Przeciwwskazania do inhalacji
Chociaż inhalacja to bezinwazyjny i bezpieczny zabieg, istnieje szereg przeciwwskazań do jej stosowania. Należą do nich m.in.:
- niewydolność oddechowa i krążeniowa,
- gruźlica,
- ropne zapalenie migdałków,
- wysoka gorączka,
- nowotwory,
- krwawienie z dróg oddechowych,
- ostre zapalenie nosa, gardła i krtani,
- obrzęk płuc,
- niewydolność nerek,
- przewodnienie organizmu.
Popularność, jaką cieszą się inhalacje wśród lekarzy i pacjentów wynika przede wszystkim z ich skuteczności, łatwości przeprowadzenia zabiegu i faktu, że można bezpiecznie wykonywać je w warunkach domowych. To doskonała metoda wsparcia terapii infekcji górnych dróg oddechowych, a także świetny sposób na przywrócenie komfortu oddychania w przypadku osób, które często przebywają w klimatyzowanych, ogrzewanych lub zakurzonych pomieszczeniach
Jak wybrać inhalator do nebulizacji?
Obecnie dostępnych jest wiele różnych inhalatorów przeznaczonych dla dzieci i dorosłych. Niektóre zawierają nebulizator, inne nie. Jedne są bardzo hałaśliwe, inne pracują bezgłośnie. Szukając odpowiedniego inhalatora do nebulizacji, warto wybrać taki, z którego będziemy zadowoleni i posłuży nam przez dłuższy czas. Dlatego przed zakupem, dobrze zwrócić uwagę na kilka ważnych kryteriów. Dzięki temu zainwestujemy w odpowiednie urządzenie, a inhalacja u dziecka będzie przebiegać sprawnie, bezproblemowo i skutecznie.
Czym kierować się, wybierając inhalator do nebulizacji? W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na mechanizm działania danego urządzenia warunkujący jego przeznaczenie (rodzaj podawanych leków). Pod tym względem wyróżnia się trzy typy inhalatorów.
- Inhalator kompresorowy/sprężarkowy z pompą tłokową (pneumatyczno-tłokowy) – powszechnie stosowany do inhalacji u niemowląt i małych dzieci. To urządzenie z wbudowanym nebulizatorem, przeznaczone do podania wszystkich rodzajów leków. Składa się ze sprężarki wytwarzającej aerozol i pojemnika nebulizującego, a także gumowego przewodu powietrznego, ustnika, widełek nosowych i maski. Inhalatory sprężarkowe są dostępne w wersji stacjonarnej i przenośnej. Te ostatnie, wskazane do użytku domowego są kompaktowe, lekki i łatwe w użyciu. Bez trudu można znaleźć modele typowo dziecięce, w kształcie pluszowego zwierzątka, samolotu czy autka, dzięki którym inhalacja u dziecka nabiera charakteru zabawy. Duży plus za przystępną cenę. Najtańsze inhalatory można nabyć za mniej niż 100 zł. Minusem jest głośna praca sprężarki.
- Inhalatorultradźwiękowy – uznawany za bardziej profesjonalny od inhalatorów sprężarkowych, ale zaliczany do inhalatorów domowych. Przeznaczony do nebulizacji, ale z zastosowaniem wybranej grupy leków, w tym nielicznych antybiotyków i prawie wszystkich leków mukolitycznych. Nie nadaje się do inhalacji glikokortykosteroidami ani dornazą alfa, stosowaną w leczeniu mukowiscydozy. Zawiera głowicę emitującą fale ultradźwiękowe o częstotliwości 1-2 MHz, które przetwarzają roztwór w aerozol o cząsteczkach mniejszych niż 5 µm. Pracują szybko i cicho, ale są droższe od inhalatorów kompresowych.
- Inhalator membranowo-siateczkowy (MESH) – nazywany inhalatorem nowej generacji. W przeciwieństwie do wyżej opisanych często jest zasilany na baterie, więc inhalacja może odbywać się bez problemu w podróży czy na wakacjach. Przeznaczony do podania różnego rodzaju leków wziewnych, stosowanych w wielu chorobach oddechowych (mukowiscydoza, przewlekła obturacyjna choroby płuc, astma). Wytwarza aerozol za pomocą wibrującej perforowanej membrany. Umożliwia szybkie podanie leku, dlatego inhalacja u dziecka trwa dosłownie chwilę. Pracuje bezgłośnie, a dzięki kompaktowym rozmiarom i zasilaniu bateryjnemu, sprawdza się w podróży. Niestety mimo iż bardzo praktyczny i skuteczny w działaniu, nie każdy może sobie na niego pozwolić. Ceny inhalatorów membranowych przekraczają 1 500 zł.
Poza mechanizmem działania inhalatora, warto także sprawdzić inne parametry:
- MMAD,
- FPF%,
- martwą objętość,
- tryb pracy,
- czas inhalacji,
- przepływ powietrza,
- poziom głośności,
- wyposażenie.
Średnia aerodynamiczna wielkość cząsteczek aerozolu, wyrażona w mikrometrach (μm), jest oznaczona skrótem MMAD (ang. mass median aerodynamic diameter, Mm). MMAD pozwala ocenić efektywność aerozoloterapii. Im mniejsze MMAD, tym łatwiejsza dystrybucja „leczniczej mgiełki” do układu oddechowego. Najbardziej optymalne i przeznaczone do użytku domowego są zatem nebulizatory wytwarzające kropelki mające od 5 do 2 mikrometrów. Sprawdzą się podczas takich infekcji, jak przeziębienie, zapalenie zatok, zapalenie płuc.
Podczas inhalacji cząsteczki:
- >8 µm osiadają w górnych drogach oddechowych (nos i gardło),
- 8-5 µm docierają do środkowego odcinka dróg oddechowych (tchawica, oskrzela),
- 5-2 µm zostają aplikowane do dolnych partii dróg oddechowych (oskrzela i oskrzeliki),
- 2 µm wnikają do pęcherzyków płucnych,
- <1 µm nie wnikają do organizmu, są zawieszone w powietrzu i wdychane.
FPF%, czyli frakcja respirabilna to parametr nebulizatorów pokazujący, jaki odsetek cząsteczek ma właściwy rozmiar. Najlepiej aby, FPF inhalatora wynosiła 70-80%.
Martwa objętość to parametr dotyczący strat leku. Im jest mniejsza, tym inhalacja u dziecka przebiega bardziej efektywnie. optymalnie objętość martwa nie powinna przekraczać 0,7 ml.
Inhalatory pracujące w trybie przerywanym są tańsze, ale jeśli mają być stosowane dla całej rodziny, mogą okazać się mało praktyczne. W takich przypadkach lepiej zainwestować w urządzenie z opcją pracy ciągłej.
Czas inhalacji u dziecka nie powinien być zbyt krótki. Zaleca się, aby nebulizacja u najmłodszych przebiegała powoli. Dlatego dobrze wybrać taki inhalator, który to umożliwia.
Wybierając inhalator dla dziecka dobrze sprawdzić też maksymalny swobodny przepływ powietrza.
- Dla maluszków poniżej 3 roku, które oddychają szybko i płytko, najlepiej aby ten parametr nie przekraczał 5,5 litrów na minutę.
- Inhalacja starszych dzieci może być wykonywana urządzeniem o przepływie 6-8 litrów na minutę.
- Powyżej 12. roku życia można korzystać z inhalatora generującego ponad 10 litrów na minutę.
Teraz pora omówić poziom głośności. Inhalatory kompresorowe mimo wielu zalet, są hałaśliwe. Wiele z nich emituje odgłos pracy przekraczający 55 decybeli, a jest to natężenie dźwięku, przy którym zaczynamy odczuwać dyskomfort. Nie dla wszystkich ma to znaczenie, jednak w przypadku osób z nadwrażliwością sensoryczną już tak. Wówczas, aby inhalacja u dziecka przebiegała bez stresu, lepiej zainwestować w droższy, lecz pracujący cicho, inhalator ultradźwiękowy.
Ostatnim omawianym tu ważnym kryterium wyboru inhalatora domowego jest jego wyposażenie. Ważne, aby znalazły się w nim części zamienne, jak np. filtry, a ponadto także:
- maska dla dziecka koniecznie bez otworów bocznych i w odpowiednim rozmiarze,
- widełki nosowe, potrzebne, gdy ma być wykonana np. inhalacja na katar,
- ustnik, odpowiedni dla dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym.
Maska pediatryczna przeznaczona jest dla najmłodszych, inhalacja u dzieci ponad 3-letnich powinna odbywać się już z użyciem ustnika lub widełek. Przydatnym, choć nieobowiązkowym, gadżetem jest etui na nebulizator.
Jak wykonać inhalację prawidłowo?
Wielu rodziców zastanawia się, jak powinna być wykonana inhalacja u dziecka. Przed pierwszym użyciem nebulizatora, warto zapoznać się z instrukcją urządzenia i zaleceniami producenta. To pozwala prawidłowo eksploatować zakupiony inhalator i sprawić, że inhalacja będzie bardziej skuteczna.
Inhalacja krok po kroku
- Zanim rozpocznie się inhalacja, trzeba przygotować sprzęt, pamiętając o umyciu maski/ustnika i odmierzeniu odpowiedniej dawki leku.
- Maskę do inhalacji zakładamy w ten sposób, aby ściśle przylegała do twarzy, zakrywając nos i usta. Starszym dzieciom podajemy ustnik, który ogranicza straty leku i chroni oczy przed ewentualnym podrażnieniem.
- Podczas inhalacji dziecko powinno przyjąć odpowiednią pozycję – niemowlę półleżącą, starszak – siedzącą, i głęboko oddychać. Nie przystępujemy do zabiegu, jeśli maluch jest niespokojny, płacze. Wówczas trzeba poczekać, aż się całkowicie uspokoi, wyreguluje oddech, aby inhalacja mogła w ogóle się odbyć i zadziałać. Pomóc w tym mogą specjalne smoczki do inhalacji niemowląt. W wyjątkowych sytuacjach można rozważyć inhalację maluszka podczas snu.
- Gdy inhalacja już się zakończy, pamiętajmy, że trzeba dokładnie opłukać wodą twarz dziecka w miejscu kontaktu z lekiem, a następnie umyć mu zęby. To ważne zwłaszcza po zastosowaniu glikokortykosteroidów wziewnych, co niesie ryzyko rozwoju zakażeń grzybiczych i bakteryjnych jamy ustnej.
- Należy też oczyścić maseczkę i pojemnik na leki oraz wyłączyć i zabezpieczyć urządzenie na czas spoczynku, według wskazań z ulotki informacyjnej. Jesienią i zimą lepiej nie wychodzić z domu od razu po wykonaniu inhalacji u dziecka.
Inhalacja u dziecka przynosi wiele zalet. Przynosi ulgę w uciążliwych dolegliwościach, może skrócić czas leczenia i uchronić przed rozwojem choroby. To prosty zabieg, który sprawdza się w wielu przypadkach – podczas alergii, przeziębienia, zapalenia zatok, ale i poważniejszych chorób, jak astma czy mukowiscydoza. Chociaż niesie wiele korzyści, trzeba pamiętać o tym, aby inhalacja przebiegała prawidłowo, z zastosowaniem odpowiedniego urządzenia i leków, zgodnie ze wskazówkami lekarza.
