Żelazo w ciąży – jakie ma znaczenie?
Żelazo w diecie kobiety ciężarnej to jeden z najważniejszych składników mineralnych. Jest ono obecne w hemoglobinie – cząsteczce odpowiedzialnej za transport tlenu do wszystkich komórek ciała oraz usuwanie z nich dwutlenku węgla. Dodatkowo żelazo stanowi ważny komponent wielu enzymów biorących udział w regulowaniu procesów życiowych. Przykładowo uczestniczy w syntezie czerwonych krwinek, niektórych hormonów, neuroprzekaźników, a nawet DNA. Dodatkowo jest to składnik istotny dla układu immunologicznego. Łatwo więc zauważyć, że niedobór żelaza w ciąży może powodować szereg zaburzeń – nie tylko w organizmie matki, ale również u dziecka.
Żelazo jest niezbędne dla prawidłowego rozwoju płodu. W szczególności uczestniczy w procesie formowania układu nerwowego. Składnik ten jest transportowany z organizmu matki przez łożysko bezpośrednio do wzrastających komórek ciała dziecka.
Niedobór żelaza w ciąży – przyczyny
Występowanie anemii w ciąży jest stosunkowo częstym problemem. Na szczęście, dzięki dobrej opiece medycznej, można odpowiednio wcześnie wykryć niedobór żelaza w organizmie ciężarnej. To pozwala uniknąć negatywnych konsekwencji zdrowotnych.
Cechą charakterystyczną w badaniach laboratoryjnych jest niski poziom erytrocytów oraz hemoglobiny. Bardzo często problem ten wynika ze zwiększającej się objętości łożyska naczyniowego. Przyczyną niedoboru żelaza bywa także nieprawidłowo zbilansowana dieta.
Niedobór żelaza w ciąży diagnozuje się na podstawie wyników morfologii krwi obwodowej. Badanie to jest regularnie powtarzane u kobiet ciężarnych, aby na bieżąco monitorować stan zdrowia oraz w razie konieczności wdrożyć preparaty uzupełniające z żelazem. Lekarz może zlecić także oznaczenie stężenia ferrytyny. Co to jest? Jest to białko, które określa poziom zapasów żelaza w organizmie, a konkretnie w wątrobie. Niska ferrytyna oznacza niedobór żelaza w organizmie i pozwala potwierdzić anemię wynikającą z niedoboru tego pierwiastka. Normy ferrytyny powyżej 60 mcg/l świadczą o wystarczającym zapasie żelaza w organizmie ciężarnej. Natomiast poniżej 12 mcg/l oznaczają, że jest go zbyt mało.
Anemia w ciąży – objawy
Spadek żelaza w ciąży to problem, którego objawy są uzależnione od stopnia zaawansowania. Pierwszym niepokojącym sygnałem dla kobiety ciężarnej powinno być zmęczenie i nawracające zawroty lub bóle głowy. Nieleczona anemia może powodować poważniejsze dolegliwości, wśród których znajdują się:
- bladość powłok skórnych,
- łamliwość i wypadanie włosów,
- łamliwość paznokci,
- męczliwość,
- problemy z koncentracją,
- problemy z połykaniem pokarmów.
W kolejnych etapach rozwoju anemii pojawiają się bóle brzucha, zaburzenia widzenia oraz napady duszności. Kobieta ciężarna z dużym deficytem żelaza może odczuwać przyspieszone bicie serca, które pojawia się nawet podczas niewielkiego wysiłku. Jeśli pojawiły się u Ciebie powyższe objawy, zgłoś się do lekarza, aby wykonać niezbędne badania laboratoryjne.
Niedobór żelaza w ciąży – leczenie
Anemia w ciąży to problem, który wymaga modyfikacji diety, a także wdrożenia odpowiedniego leczenia. Lekarz zaleca wtedy doustną suplementację preparatów żelaza. Jednym z nich jest np. Ferisan pregna – preparat przeznaczony dla kobiet w ciąży, u których występuje wzmożone zapotrzebowanie na żelazo, witaminę C, kwas foliowy oraz witaminy z grupy B, zwłaszcza B2 i B6.
Anemia w ciąży – pod kontrolą lekarza
Zapotrzebowanie na żelazo w czasie ciąży zwiększa się wraz z rozwojem płodu i wynosi 27 mg/dobę. To aż o połowę więcej niż przed ciążą. W związku z tym bardzo często sama dieta nie jest wystarczająca, aby pokryć tak wysokie dzienne zapotrzebowanie na żelazo w ciąży. Ważne jednak, aby suplementacja żelaza w ciąży była poprzedzona badaniami, a także skonsultowana z lekarzem prowadzącym ciążę. Dlaczego?Zbyt wysokie dawki żelaza również mogą być szkodliwe dla przyszłej mamy oraz płodu.
Anemia w ciąży – co jeść?
Zbyt mało żelaza w ciąży to problem, który najczęściej dotyczy kobiet stosujących nieprawidłowo zbilansowaną dietę. Nie wynika to ze złych chęci, lecz z braku wiedzy na temat żywienia kobiet ciężarnych. Warto więc zmodyfikować swój sposób żywienia. W czym jest najwięcej żelaza? Wśród kluczowych produktów, które powinny pojawiać się na talerzu kobiety ciężarnej, znajdują się:
- mięso – zwłaszcza czerwone,
- ryby i owoce morza,
- produkty pełnoziarniste, takie jak pieczywo, makarony razowe, ryż brązowy, kasze gruboziarniste, np. gryczana, pęczak i jaglana, a także płatki owsiane,
- szpinak i jarmuż,
- owoce suszone – zwłaszcza suszone morele i figi,
- nasiona roślin strączkowych, wśród których znajduje się soczewica, ciecierzyca, fasola, soja oraz groch,
- tofu,
- nasiona i orzechy,
- żółtko jaja,
- kakao.
Dodatkowo warto mieć na uwadze, że lepiej przyswajalnym źródłem żelaza w codziennej diecie są produkty pochodzenia zwierzęcego. Aby poprawić wchłanianie tego pierwiastka, należy planować posiłki w taki sposób, aby wspomniane źródła żelaza łączyły się z witaminą C, która poprawia jego przyswajanie. Warto więc do swojej diety włączyć także czerwoną paprykę, natkę pietruszki, jarmuż, kiwi, brokuły, truskawki, czarną porzeczkę lub owoce cytrusowe. Produkty te najlepiej spożywać w formie surowej, aby zachowały jak najwięcej witaminy C, co pozwoli skuteczniej zwalczać niedobór żelaza w ciąży.
Falkowska A., Ostrowska L., Niedokrwistość u kobiet ciężarnych, Nowa Medycyna 3/2010, s. 96-103
Siemienas N., Leczenie żywieniowe przy niedoborze żelaza, Food forum nr 1 (7) 2015