Diagnostyka i leczenie chorób tarczycy u kobiet w ciąży jest trudnym i realnym wyzwaniem dla lekarza prowadzącego ciążę. Choroby tarczycy u kobiet w wieku rozrodczym są dość częste – dotyczą około 1,2% ciąż.
Czym jest niedoczynność tarczycy i choroba Hashimoto?
Niedoczynność tarczycy to częsty stan niedoboru hormonów tarczycy, który jest dość łatwo diagnozowany i leczony. Mimo to należy podkreślić, że może być potencjalnie śmiertelny (w ciężkich przypadkach), jeśli nie jest pod właściwą kontrolą.
Definicja niedoczynności tarczycy opiera się na statystycznych zakresach odpowiednich parametrów biochemicznych (poziomów hormonów tarczycy oraz TSH oznaczanych w badaniach laboratoryjnych). Objawy kliniczne niedoczynności tarczycy występują od takich, które stanowią zagrożenia życia, po niemal nieodczuwalne dla pacjentki.
Choroba Hashimoto to z kolei najczęstsza przyczyna niedoczynności tarczycy. Polega na przewlekłym limfocytowym zapaleniu tarczycy o podłożu autoimmunologicznym, co prowadzi do niedoczynności tego narządu i niedoboru jego hormonów. Choroba Hashimoto może współistnieć z innymi chorobami o podłożu autoimmunologicznym (np. cukrzycą typu I, RZS, bielactwem, RZS, celiakią czy niedokrwistością Addisona i Biermera).
Dowiedz się więcej: Jak przygotować się do ciąży?
Niedoczynność tarczycy a planowanie ciąży – o czym należy wiedzieć?
Oznaczenie stężenia TSH u kobiet planujących ciążę lub będących w ciąży (na pierwszej wizycie położniczej, czyli w 4-8 tygodniu ciąży) zaleca się rutynowo. U pacjentek, które nie miały dotychczas problemów z tarczycą, nie oznacza się bez wskazań poziomu wolnych hormonów tarczycy (fT3 i fT4), czy przeciwciał przeciwtarczycowych (anty-TPO).
Gdyby w trakcie planowania ciąży została stwierdzona jawna lub utajona niedoczynność tarczycy – decyzję o zajściu w ciążę należy odłożyć. Taka kobieta powinna zostać objęta opieką lekarza endokrynologa, który wprowadzi odpowiednie leczenie i pomoże podjąć dalsze decyzje o bezpiecznym planowaniu ciąży, biorąc pod uwagę rezultaty terapii i bieżące wyniki badań.
Jak niedoczynność tarczycy może wpływać na ciążę?
W przeciwieństwie do znanego negatywnego wpływu jawnej niedoczynności tarczycy na poczęcie i ciążę, w której TSH jest podwyższone, a poziom wolnych hormonów tarczycy jest poniżej normy, wpływ subklinicznej niedoczynności tarczycy (TSH jest podwyższone a fT3 i fT4 w normie) na ciążę i planowanie ciąży pozostaje niejasny. Niektóre badania kliniczne stan ten wiążą z niepłodnością.
Skutki jawnej niedoczynności tarczycy w ciąży to m.in.:
- zwiększone ryzyko poronienia,
- zwiększone ryzyko porodu przedwczesnego,
- niższy iloraz inteligencji potomstwa.
Przeczytaj także: 6 pytań do eksperta – starania o dziecko a depresja
Czynność tarczycy u kobiet w ciąży jest modyfikowana przez dodatkowe czynniki związane z ciążą:
- zwiększenie objętości osocza do 50%,
- wzrost poziomu białek wiążących hormony tarczycy, w tym globuliny wiążącej tarczycę, ludzką gonadotropinę kosmówkową (hCG),
- wzrost stężenia estrogenów,
- względny niedobór jodu.
W związku z tym można oczekiwać, że stężenia tyreotropiny (TSH) i wolnych hormonów tarczycy w prawidłowej ciąży różnią się od wartości w populacji ogólnej. Co więcej, przez całą ciążę stężenia te podlegają dynamicznym zmianom.
Należy pamiętać, że niedoczynność tarczycy może być także wywołana niedoborem jodu, który jest niezbędny do produkcji hormonów tarczycy. Zaleca się suplementację tego pierwiastka przez wszystkie kobiety w wieku rozrodczym w standardowej dawce dziennej 150 ug. WHO rekomenduje, aby kobiety w ciąży i karmiące piersią przyjmowały jod w dawce 250 ug/dzień.
Niedoczynność tarczycy w ciąży – objawy i rozpoznanie
Rozpoznanie niedoczynności tarczycy w ciąży stawia się na podstawie wyników badań laboratoryjnych – przede wszystkim oznacza się stężenie TSH. Dla wszystkich trymestrów ciąży. Górna granicy normy stężenia TSH dla poszczególnych trymestrów zmienia się i wynosi:
- w I trymestrze i w okresie starań o dziecko – 2.5 mU/L,
- w II trymestrze – 3 mU/L,
- w III trymestrze – 3,5 mU/L.
W przypadku przekroczenia górnej granicy normy dla stężenia TSH, zaleca się oznaczenie stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych (anty-TPO).
Najczęstsze objawy niedoczynności tarczycy u dorosłych to :
- zmęczenie i senność,
- uczucie zimna,
- obniżenie nastroju i depresja,
- zaburzenia pamięci,
- wzrost masy ciała,
- rzadsze oddawanie stolca oraz występowanie zaparć,
- spowolnienie czynności serca (bradykardia), obniżenie ciśnienia tętniczego,
- problemy skórne: sucha, łuszcząca się, blada skóra, łamliwe i suche włosy,
- niepłodność oraz zaburzenia miesiączkowania.
Jak niedoczynność tarczycy wpływa na przebieg ciąży?
Kobieta w ciąży, lecząca się na niedoczynności tarczycy i regularnie kontrolująca stężenia hormonów (TSH oraz fT3, fT4) w zalecanych granicach, minimalizuje ryzyko utraty ciąży i wystąpienia powikłań związanych z chorobą u noworodka.
Nieleczona niedoczynność tarczycy może powodować powikłania położnicze i zaburzenia rozwoju płodu, w tym:
- odklejenie łożyska,
- stan przedrzucawkowy,
- nadciśnienie,
- ograniczenie wzrostu wewnątrzmacicznego,
- poród przedwczesny i śmierć dziecka.
Ponadto dziecko matki z autoimmunologiczną chorobą tarczycy jest narażone na przeciwciała matczyne, które mogą być przyczyną chorób tarczycy lub trwałego jej uszkodzenia u noworodka.
Niewyrównana niedoczynność tarczycy w ciąży (zwłaszcza przed 17 tygodniem ciąży) może skutkować pogorszeniem rozwoju umysłowego u dziecka, ponieważ to od hormonów matczynych zależy rozwój układu nerwowego między 10 a 20 tygodniem ciąży.
Na czym polega leczenie niedoczynności tarczycy w ciąży?
Leczenie niedoczynności tarczycy w ciąży polega na podawaniu hormonu tarczycy, czyli tyroksyny w postaci tabletek doustnych.
Decyzja o leczeniu tyroksyną należy do lekarza, jednak według rekomendacji zaleca się wprowadzenie substytucji hormonów tarczycy lub rozważenie ich wprowadzenia przy stężeniach TSH:
- TSH > 10.0 mU/L – wdrożyć leczenie,
- TSH > górnej granicy normy dla danego trymestru ale <10.0 mU/L, przeciwciała anty-TPO dodatnie – wdrożyć leczenie,
- TSH >2.5 mU/L, ale mniej niż górna granica normy dla danego trymestru i wzrost przeciwciał (anty-TPO) – rozważyć leczenie,
- TSH > górnej granicy normy dla danego trymestru ale <10.0 mU/L, przeciwciała anty-TPO ujemne – rozważyć leczenie.
Celem leczenia ciężarnej z niedoczynnością tarczycy jest osiągnięcie stężenia TSH <2.5 mU/L pod kontrolą co 4–6 tygodni.
Monitorowanie stężenia TSH u kobiet z subkliniczną niedoczynnością tarczycy lub znajdujących się w grupie ryzyka wystąpienia niedoczynności tarczycy powinno mieć miejsce przynajmniej raz na 4 tygodnie przed połową ciąży i co najmniej raz po 30 tygodniu ciąży.
Lewotyroksyna (postać tyroksyny stosowanej w formie leku) jest lekiem bezpiecznym i dopuszczonym do stosowania zarówno w czasie ciąży, jak i podczas starania o dziecko, a także podczas laktacji. W okresie ciąży dawki lewotyroksyny zwykle zwiększa się, a po porodzie wraca się do tych z przed ciąży lub całkowicie odstawia lek (jeśli niedoczynność występowała tylko w ciąży). Nigdy nie wolno jednak regulować dawek, ani odstawiać tabletek bez kontroli lekarza.
Może zainteresować Cię także: Jaką rolę pełni DHA z alg morskich w planowaniu ciąży?
- Alexander EK – 2017 Guidelines of the American Thyroid Association for the Diagnosis and Management of Thyroid Disease During Pregnancy and the Postpartum. Thyroid. 2017 Mar;27(3):315-389
- Chaker L. Hypothyroidism. Lancet. 2017 Sep 23;390(10101):1550-1562.
- Kostecka-Matyja M, – A. Reference Values for TSH and Free Thyroid Hormones in Healthy Pregnant Women in Poland: A Prospective, Multicenter Study. Eur Thyroid J. 2017 Apr;6(2):82-88. doi: 10.1159/000453061. Epub 2017 Feb 3.
- Yamamoto J. -Managing thyroid disease in women planning pregnancy. CMAJ. 2017 Jul 17;189(28):E940