Wyrostek robaczkowy – gdzie się znajduje? 

Wyrostek robaczkowy to ślepo zakończona część przewodu pokarmowego (uchyłek kątnicy). Jego rozmiary sięgają od ok. 5 cm do ok. 20 cm. Wyrostek zawsze odchodzi od kątnicy, ale jego położenie względem jelit może być różne, a szeroko pojętemu obszarowi jego występowania możemy przypisać prawy dół biodrowy. Rola wyrostka robaczkowego nie jest do końca poznana, jednak wiadomo, że w jego wnętrzu znajduje się duża ilość tkanki chłonnej (udział w reakcjach odpornościowych organizmu).

Przeczytaj także: Zatrucie pokarmowe u dzieci – co robić, gdy coś zaszkodzi?

Jakie mogą być przyczyny zapalenia wyrostka robaczkowego u dzieci?

Etiologia ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego (OZWR) jest nadal nie do końca poznana (w 80% przypadków nie udaje się stwierdzić przyczyny) pomimo tego, że jest tak powszechnym stanem. OZWR jest najczęstszym schorzeniem u dzieci wymagających pilnej operacji jamy brzusznej.

Szacuje się, że OZWR wystąpiło/wystąpi u około 7-10% populacji.

Czynnikiem wywołującym OZWR w około połowie przypadków jest zamknięcie światła wyrostka przez jedną z wymienionych struktur: obrzęk tkanek wywołany infekcją wirusową lub pasożytniczą, kamień kałowy, stolec, tkankę limfatyczną lub nowotwór. Nie wyjaśnia to jednak zwiększonej zachorowalności latem lub różnic rasowych i geograficznych związanych ze zwiększoną ilością przypadków występowania opisywanego schorzenia (zwiększona zachorowalność występuje u Latynosów, Azjatów i Amerykanów w porównaniu do innych grup etnicznych i narodowości).

Dodatni wywiad rodzinny (OZWR u któregoś z członków bliskiej rodziny) wiąże się z prawie trzykrotnie zwiększonym ryzykiem wystąpienia zapalenia wyrostka robaczkowego.

Jakie są objawy zapalenia wyrostka robaczkowego u dzieci?

Szacuje się, że doświadczony lekarz klinicysta może osiągnąć ponad 90% dokładność w diagnostyce zapalenia wyrostka robaczkowego.

Najczęstsze objawy zapalenia wyrostka robaczkowego to:

  • stopniowy początek bólu brzucha,
  • migracja bólu brzucha z lokalizacji okołopępkowej do prawego dołu biodrowego,
  • brak apetytu (nawet na ulubione potrawy),
  • nudności,
  • wymioty (treść wymiotów najczęściej jest pokarmowa),
  • gorączka,
  • biegunka.

Dowiedz się więcej: Drgawki gorączkowe u dziecka – co musisz o nich wiedzieć?

Opóźniona lub pominięta diagnoza zapalenia wyrostka robaczkowego u małych dzieci jest dość częsta i wiąże się ze zwiększonym odsetkiem powikłań m.in. perforacji wyrostka.

Perforacja wyrostka jako powikłanie OZWR występuje rzadko u dzieci chorujących krócej niż 24 godziny i zwykle występuje po 48 godzinach objawów. Powikłaniu temu może początkowo towarzyszyć niewielki spadek odczuwania bólu, który następnie może stać się bardziej rozproszony.

Chociaż opracowano kilka systemów punktacji pomagających diagnozować opisywany stan, nadal nie ma zgody co do klinicznych, laboratoryjnych i obrazowych kryteriów diagnozowania zapalenia wyrostka robaczkowego.

W przypadku wystąpienia dolegliwości, mogących wskazywać na OZWR, należy pilnie zgłosić się z dzieckiem do lekarza.

Typowe lokalizacje bólu brzucha w przebiegu OZWR – punkt McBurneya i Lanza

Jak diagnozuje się zapalenie wyrostka robaczkowego?

Jako pomoc w diagnostyce wykonuje się badania laboratoryjne (przede wszystkim morfologię krwi oraz stężenie CRP – białka C reaktywnego) i obrazowe. Wysokie miano stężenia leukocytów oraz CRP w osoczu mogą wskazywać na toczący się w organizmie proces zapalny. Do badania pobiera się także mocz, aby wykluczyć zakażenia układu moczowego, które mogą dawać podobne obawy jak OZWR.

Z badań obrazowych służących do diagnostyki OZWR, szczególnie u dzieci z niepewnym rozpoznaniem jako badanie pierwszego wyboru zastosowanie znalazło badanie ultrasonograficzne (USG).

Na przestrzeni ostatnich lat zastosowanie tomografii komputerowej (TK) zmniejszyło się i badanie TK wypierane jest właśnie przez USG jako badanie mniej inwazyjne. TK stosuje się obecnie tylko w niektórych okolicznościach. W przypadkach wątpliwych (po wykonaniu badania przedmiotowego i USG) u kobiet w ciąży zaleca się wykonanie rezonansu magnetycznego.

W diagnostyce OZWR pomocna jest także skala punktowa, która jest wystandaryzowana. 

Jak leczy się zapalenie wyrostka robaczkowego?

W dalszym ciągu standardem postępowania w przebiegu ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego jest jego wycięcie chirurgiczne (appendektomia). Rokowanie w przypadku tej operacji jest bardzo dobre, a zabieg uznaje się powszechnie za skuteczny i bezpieczny.

Operację usunięcia wyrostka robaczkowego wykonuje się w znieczuleniu ogólnym metodą klasyczną – przez nacięcie powłok jamy brzusznej w prawym dole biodrowym lub laparoskopowo (wykonuje się jedynie małe nacięcia w celu wprowadzenia do jamy brzusznej kamery i narzędzi roboczych). U dzieci, młodych kobiet i osób otyłych preferuje się laparoskopową metodę operacji.

Możliwe jest zachowawcze (nieoperacyjne) leczenie zapalenia wyrostka robaczkowego u dzieci przeprowadzane z pomocą antybiotyków, ale tylko wtedy, gdy stan ten nie jest powikłany (np. perforacją wyrostka), postępowanie to jednak jest ciągle na etapie badań klinicznych. Szacuje się, że u około 30% chorych dzieci leczonych zachowawczo konieczne jest wykonanie appendektomii w ciągu 90 dni.

Czy zapalenia wyrostka robaczkowego może być całkowicie wyleczone?

W przypadku leczenia operacyjnego zapalenia wyrostka robaczkowego wraz z wyrostkiem usuwane jest źródło toczącej się w organizmie infekcji, jednak ze względu na ropny charakter zapalenia u 10-15% chorych mogą wystąpić powikłania pooperacyjne.

Jakie inne stany mogą powodować objawy „ostrego brzucha”?

Ból brzucha w prawym dolnym kwadrancie to nie tylko OZWR, także inne stany ostre mogą wywoływać podobne dolegliwości, są to m.in.: niedrożność jelit, wgłobienie jelit, skręt jajnika, pęknięcie jajnika, ciąża pozamaciczna, ropień (w mięśniu lędźwiowym, w miednicy) i inne.

Diagnostyka różnicowa wymienionych stanów wymaga zbadania przez lekarza oraz często wykonania dodatkowych badań.

Może zainteresować Cię również: Wirus RSV u dzieci – co musisz o nim wiedzieć?

  • Becker C – Acute appendicitis in pediatric patients: an evidence-based review. Pediatr Emerg Med Pract. 2019 Sep;16(9):1-20. Epub 2019 Sep 2. 
  • Dotlacil V – Current management of pediatric appendicitis: A Central European survey. Adv Clin Exp Med. 2020 Jun;29(6):745-750.
  • Rentea RM – Pediatric appendicitis: state of the art review. Pediatr Surg Int. 2017 Mar;33(3):269-283. doi: 10.1007/s00383-016-3990-2. Epub 2016 Oct 14. https://podyplomie.pl/chirurgia/29225,zapalenie-wyrostka-robaczkowego  (dostęp: 23.07.2022)
  • Zapalenie wyrostka robaczkowego (umk.pl)