Na czym polega immunoterapia alergenowa (odczulanie)?

Immunoterapia alergenowa (AIT – ang. allergen immunotherapy) to obecnie jedyna możliwość przyczynowego leczenia chorób alergicznych zależnych od przeciwciał IgE. Tzw. odczulanie może zmieniać naturalny przebieg alergii, łagodząc ich symptomy i zmniejszając zapotrzebowanie na stosowanie leków przeciwalergicznych. Uzyskanie tych efektów w dużym stopniu poprawia jakość życia. Może również zmniejszyć ryzyko progresji z alergicznego nieżytu nosa do astmy u dzieci i zapobiec wystąpieniu nowych alergii. Immunoterapia zalecana jest zarówno dzieciom, jak i dorosłym.

Immunoterapia polega na podawaniu stopniowo rosnących dawek alergenu, na który dana osoba jest uczulona. To pozwala zwiększyć próg reaktywności i poprawić tolerancję danego alergenu. Odczulanie jest procesem, rozpoczyna się od podania dawki początkowej i trwa przez cały okres leczenia, aż do osiągnięcia dawki podtrzymującej.

Alergen może być podawany:

  • doustnie, 
  • podjęzykowo 
  • podskórnie w postaci zastrzyku w tylną część ramienia (z zastrzeżeniem, że szczepionki zawierające jady owadów mogą być podawane tylko drogą podskórną). Podanie szczepionki odbywa się zwykle raz w miesiącu, w przypadku dawki początkowej co 1-2 tyg (w zależności od decyzji lekarza).

Dawkowanie w immunoterapii nie różni się między dziećmi a dorosłymi, a szczepionki można podawać w dwóch systemach: 

  • przed sezonem (np. na pylące chwasty, trawy, drzewa) 
  • całorocznie (dotyczy alergenów uczulających cały rok, takich jak np. roztocza kurzu domowego). 

Dowiedz się więcej: Alergia u niemowlaka – jak do tego podejść?

Jakie są wskazania do immunoterapii alergenowej u dzieci?

Zarówno podskórna immunoterapia alergenowa, jak i podjęzykowa, znajduje zastosowanie u dzieci i dorosłych. To metody uznawane za skuteczny sposób leczenia alergicznego nieżytu nosa współwystępującego z astmą lub nie (AIT stanowi uzupełnienie leczenia). Immunoterapię stosuje się też w leczeniu alergii na jady owadów błonkoskrzydłych.

AIT należy rozważyć u pacjentów z okresowym lub przewlekłym alergicznym nieżytem nosa z lub bez zapalenia spojówek w stopniach nasilenia od umiarkowanego po ciężki i/lub z astmą epizodyczną lub przewlekłą w stopniu od lekkiego po umiarkowany z udokumentowaną reakcją alergiczną polegające na wystąpieniu objawów po ekspozycji na alergen.

Kandydaci do AIT to pacjenci z objawami słabo kontrolowanymi przez leki lub doświadczających działań niepożądanych leku, ale także pragnących ograniczyć długotrwałe leczenie.

Dowody skuteczności i bezpieczeństwa AIT w alergicznym nieżycie nosa i/lub astmie udokumentowano u dzieci, ale także u dorosłych. Dolna granica dla przeprowadzenia terapii to 5. rok życia.

Immunoterapii u dzieci nie stosuje się w celu zapobiegania rozwojowi alergii w przypadku pozytywnego wyniku testów skórnych lub swoistych IgE we krwi. Jeśli nie ma związku między ekspozycją na dany alergen, a  pojawieniem się objawów klinicznych alergii, odczulanie nie ma sensu.

Lekarz o immunoterapii alergenowej

Czy immunoterapia alergenowa może być niebezpieczna?

AIT jest procedurą podwyższonego ryzyka, ze względu na możliwość wystąpienia anafilaksji (ciężkiej reakcji alergicznej). Dlatego muszą być spełnione pewne kryteria, aby terapia była bezpieczna (wykwalifikowany personel, odpowiednie wyposażenie przychodni), wymagana jest także zgoda pacjenta i opiekuna.

Po spełnieniu wymienionych wymogów AIT jest procedurą bezpieczną, a ryzyko działań niepożądanych znacząco maleje.

Najczęściej (zwłaszcza w przypadku zastrzyków) powikłania w przebiegu AIT mają charakter odczynów miejscowych, jednakże u 1-3% odczulanych mogą wystąpić objawy ogólne. 

Jakie są przeciwwskazania do immunoterapii alergenowej u dzieci?

Przeciwwskazania do zastosowania AIT możemy podzielić na bezwzględne i względne.

  • Przeciwwskazania bezwzględne: wiek dziecka poniżej 2 lat, astma niekontrolowana, niekontrolowana łuszczyca, choroby autoimmunizacyjne wielonarządowe, nowotwory złośliwe.
  • Przeciwwskazania względne: wiek 2–5 lat, astma częściowo kontrolowana, choroby autoimmunizacyjne w okresie remisji, nawracające zakażenia, zaburzenia psychiczne, leczenie immunosupresyjne, niedobory odporności.

Przeciwwskazania względne rozważa lekarz, biorąc pod uwagę ewentualne korzyści i ryzyko  zastosowania AIT.

Jaka jest skuteczność immunoterapii alergenowej u dzieci i jak się ją monitoruje?

Podczas jednego z ostatnich dużych badań klinicznych, zaprojektowanych w celu monitorowania skuteczności zastosowania AIT w astmie wywołanej roztoczami, stwierdzono u wszystkich badanych:

  • zmniejszenie objawów astmy, 
  • zmniejszenie liczby zaostrzeń astmy,
  • znaczne zmniejszenie stosowania wziewnych kortykosteroidów w celu jej leczenia.

Nie ma do tej pory w zastosowaniu immunologicznych markerów skuteczności AIT, ale można w tym celu użyć skali do oceny nasilenia objawów klinicznych.

Skuteczność AIT udowodniono najlepiej u pacjentów pediatrycznych z alergią układu oddechowego, uczulonych na roztocze kurzu domowego oraz pyłki drzew, traw, chwastów. Odczulanie wykazuje również dużą skuteczność u dzieci z alergią na jad owadów (w Polsce przede wszystkim pszczół i os).

Podsumowując – jeśli tylko lekarz zakwalifikuje małego pacjenta do AIT (obecność wskazań i brak przeciwskazań) – ma to sens.

Jak poradzić sobie z alergią u dziecka?

Opisana tytułowa metoda leczenia przyczynowego alergii u dziecka ma określone wskazania i zwykle stosowana jest po próbach leczenia objawowego.


Ectoclarin
Lekko hipertoniczny spray do nosa z ektoiną na alergię:
wysoka skuteczność w łagodzeniu objawów alergicznego nieżytu nosa
zmniejsza stany zapalne błony śluzowej nosa wywołane alergenami
zmniejsza szkodliwy wpływ alergenów i zanieczyszczeń unoszących się w powietrzu

To jest wyrób medyczny.

Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.
NAZWA WYROBU MEDYCZNEGO: Ectoclarin. ZASTOSOWANIE: Profilaktyka i leczenie objawów alergicznego nieżytu nosa. PODMIOT PROWADZĄCY REKLAMĘ: Solinea sp. z o.o. PRODUCENT: bitop AG
reklama

Najważniejsza jest kontrola chorób alergicznych u lekarza specjalisty (pediatry, a ten może kolejno skierować nas do alergologa).

Lekarz może zlecić wykonanie testów skórnych lub zlecić inne badania w celu zdiagnozowania podłoża alergii, a w przypadku diagnozy w kierunku atopowego zapalenia skóry (AZS) lekarz stawia rozpoznanie na podstawie stwierdzenia typowych zmian skórnych (ich umiejscowienie może zależeć od wieku), świądu i suchości skóry. Innym badaniem pozwalającym na diagnostykę, w tym przypadku astmy, jest badanie spirometryczne.

W leczeniu alergii zastosowanie mają przede wszystkim doustne leki przeciwhistaminowe, ale także glikokortykosteroidy (doustne, wziewne, donosowe) oraz leki rozszerzające oskrzela.

W przypadku atopowego zapalenia skóry ważna jest jej odpowiednia pielęgnacja i natłuszczenie za pomocą emolientów.

Rodzice małego alergika powinni pamiętać o odpowiedniej aranżacji mieszkania i pokoju  (unikanie dywanów, grubych zasłon czy zabawek zbierających kurz).


  1. Passalacqua, G., Canonica, G. W., & Bagnasco, D. – Benefit of SLIT and SCIT for Allergic Rhinitis and Asthma. Current Allergy and Asthma Reports, 16(12), 2016
  2. Tosca, M. A., Licari, A., Olcese, R., Marseglia, G., Sacco, O., & Ciprandi, G. – Immunotherapy and Asthma in Children. Frontiers in Pediatrics, 6, 2018