Opieka nad żoną po porodzie – dlaczego jest tak istotna?
Dla świeżo upieczonej mamy, która dopiero co wróciła do domu po porodzie, bardzo ważna jest obecność partnera, który otoczy opieką nie tylko nowonarodzone maleństwo, ale również ją. Ciąża i poród, są dla organizmu kobiety ogromnym wyzwaniem, dlatego potrzebny jest jej czas na regenerację, którego – bez pomocy osoby bliskiej – młodej mamie może, najzwyczajniej w świecie, zabraknąć. Nierzadko, kobiety, w pierwszych dniach po porodzie, zmagają się również z tzw. baby bluesem, czyli stanem przejściowego obniżenia nastroju, spowodowanego burzą hormonów oraz stresem związanym z wejściem w nową rolę, jaką jest rola mamy. Kobieta może być wówczas płaczliwa, podenerwowana, rozdrażniona, mieć problemy ze snem i zaburzenia apetytu. Szacuje się, że z baby bluesem zmaga się 25-85% wszystkich kobiet po porodzie1. Jeżeli zły nastrój, nie mija w ciągu ok. 10 dni, może okazać się, że młoda mama cierpi na depresję poporodową, która jest już stanem wymagającym pomocy specjalisty. Depresja poporodowa dotyka 10-22% wszystkich kobiet po porodzie1.
Mając na uwadze powyższe staje się jasne, jak ważna jest opieka nad żoną po porodzie. W tym kluczowym okresie należy zapewnić młodej mamie nie tylko wsparcie „fizyczne” w postaci odciążenia jej w opiece nad maleństwem i w codziennych obowiązkach, ale również – niemniej istotne – wsparcie emocjonalne. Już sama obecność partnera w takich chwilach będzie dla młodej mamy nieoceniona. Jeżeli tata maleństwa, ponadto, wykaże się zrozumieniem, empatią i dużą świadomością stanu, z jakim może zmagać się kobieta – jego pomoc, będzie dla niej na wagę złota. Warto zatem, aby nie tylko mamy, ale również tatusiowie zasięgali wiedzy w temacie baby blues i depresji poporodowej. Pomocny źródłem informacji w tym zakresie, może okazać się prowadzony przez Ministerstwo Zdrowia, w ramach programu w zakresie edukacji i profilaktyki depresji poporodowej, portal „Uśmiech mamy” (dostępny pod adresem: https://usmiechmamy.pl/).
A zatem obecność, obecność i jeszcze raz obecność – prawo, na szczęście, daje pracującym tatusiom, w tym zakresie, kilka możliwości.
Prawo taty do osobistego sprawowania opieki nad żoną po porodzie
Świeżo upieczonemu tacie zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę lub na podstawie umowy zlecenia – o ile przystąpił on do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego – przysługuje prawo do usprawiedliwienia swojej nieobecności w pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad żoną po porodzie. Warunkiem skorzystania z powyższego uprawnienia jest otrzymanie przez tatę stosownego zaświadczenia lekarskiego – w praktyce, najczęściej wystawianego przez lekarza, który sporządza wypis żony ze szpitala po porodzie. Lekarz może udzielić tacie takiego zwolnienia, w wymiarze maksymalnie 14 dni. Za czas ten tacie przysługiwać będzie zasiłek opiekuńczy w wysokości 80% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za okres ostatnich 12 miesięcy.
Jest tylko jedno wyłączenie, kiedy tata nie będzie mógł skorzystać z powyższego uprawnienia. Będzie to miało miejsce, jeżeli wspólnie z nimi, w gospodarstwie domowym, pozostają inni członkowie rodziny, którzy mogliby zapewnić opiekę mamie, która wyszła ze szpitala.
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Dłuższy pobyt mamy w szpitalu, a uprawnienia taty związane z opieką nad dzieckiem
Może się tak zdarzyć, że osobista mężowska opieka nad żoną po porodzie nie może być sprawowana ze względu na stan zdrowia młodej mamy. Jeśli lekarz zdecyduje, że kobieta musi zostać dłużej w szpitalu, niestety bez noworodka (którym z przyczyn zdrowotnych nie mogłaby się zajmować), wówczas tacie maluszka przysługuje prawo do dodatkowego zasiłku opiekuńczego w wymiarze do 8 tygodni, o ile przerwie zatrudnienie lub inną działalność zarobkową, w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. W tym przypadku zasiłek również będzie opiewał na kwotę stanowiącą równowartość 80% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za okres ostatnich 12 miesięcy.
Urlop okolicznościowy w związku z urodzeniem się dziecka
Niezależnie od powyższych „zasiłkowych” okresów nieobecności w pracy, tacie przysługują 2 dni zwolnienia od pracy w związku z urodzeniem się dziecka. Za czas ten zachowuje on prawo do pełnego wynagrodzenia.
Urlop ojcowski
Tacie dziecka przysługuje ponadto urlop ojcowski, w wymiarze 2 tygodni. Może on zostać wykorzystany w dowolnym momencie, nie później jednak niż do ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia i nie więcej niż w dwóch częściach, z których każda musi trwać przynajmniej tydzień. Za czas tego urlopu, tacie przysługiwać będzie zasiłek macierzyński w wysokości 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za okres ostatnich 12 miesięcy.
Wniosek o urlop ojcowski należy złożyć u pracodawcy nie później niż na 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu, dołączając do niego skrócony odpis aktu urodzenia dziecka oraz oświadczenie, czy tata dotychczas korzystał z urlopu ojcowskiego. Pracodawca nie może odmówić jego udzielenia.
Urlop macierzyński w zastępstwie żony, czyli tzw. tacierzyński
Co do zasady, urlop macierzyński – a zwłaszcza pierwsze 14 tygodni tego urlopu – przysługuje mamie dziecka. W określonych, wyjątkowych, sytuacjach może jednak skorzystać z niego również tata, zachowując prawo do zasiłku macierzyńskiego. Jedną z takich okoliczności, która może dotyczyć niedalekiego okresu po porodzie, jest sytuacja, w której mama dziecka, przebywa w szpitalu. Jeżeli jej pobyt w szpitalu, dotyczy pierwszych 8 tygodni po porodzie – tata dziecka może wówczas skorzystać z dodatkowego zasiłku opiekuńczego, o którym była mowa powyżej. Jeżeli jednak zdarzyłoby się tak, że pobyt mamy w szpitalu, wydłużyłby się ponad wspomniane 8 tygodni od porodu bądź trafiłaby do szpitala dopiero po upływie tych 8 tygodni – wówczas, na czas swojego pobytu w szpitalu – może ona przerwać urlop macierzyński, a część urlopu macierzyńskiego – za ten okres – może wykorzystać tata dziecka, aby zaopiekować się maleństwem.
Za czas tego urlopu – tacie przysługiwać będzie zasiłek macierzyński, w wysokości 100%wynagrodzenia. Aby z niego skorzystać – musi on wystąpić do pracodawcy z wnioskiem o udzielenie mu urlopu macierzyńskiego w związku z przerwaniem urlopu przez mamę dziecka ze względu na stan jej zdrowia, dołączając do niego m.in.:
- oświadczenie, w którym zobowiąże się do poinformowania pracodawcy o dacie opuszczenia szpitala przez mamę dziecka,
- oświadczenie mamy dziecka, o dacie od której przerwała urlop macierzyński na czas swojego pobytu w szpitalu oraz
- zaświadczenie ze szpitala o przyjęciu mamy dziecka do placówki.
Niezależnie od niedyspozycji zdrowotnej mamy dziecka i związanym z tym przerwaniem urlopu macierzyńskiego – tata dziecka, zatrudniony na podstawie umowy o pracę, ma prawo do urlopu „tacierzyńskiego”, za czas którego przysługiwać mu będzie prawo do zasiłku macierzyńskiego, w przypadku rezygnacji przez mamę dziecka z urlopu macierzyńskiego i jej powrotu do pracy, po upływie co najmniej 14 tygodniu urlopu. Urlop „tacierzyński” przysługiwać będzie wówczas tacie w pozostałym wymiarze urlopu macierzyńskiego, niewykorzystanym przez mamę dziecka, czyli – w wymiarze maksymalnie 6 tygodni (w przypadku urodzenia się jednego dziecka).
Urlop rodzicielski taty w czasie urlopu macierzyńskiego mamy
Od 26.04.2023 r., w związku z implementacją do polskiego porządku prawnego postanowień unijnej dyrektywy „work-life balance”1, dla każdego z rodziców, wprowadzona została 9-tygodniowa, nieprzenoszalna na drugiego z nich, część urlopu rodzicielskiego. Ponadto, urlop rodzicielski został uniezależniony od urlopu macierzyńskiego, który odtąd może być również wykorzystywany zaraz po urodzeniu się dziecka. 9-tygodni przysługujące wyłącznie tacie dziecka, których nie może on przenieść na mamę malucha, nie skraca przy tym urlopu rodzicielskiego mamy, ponieważ jednocześnie – całkowity wymiar urlopu rodzicielskiego, został wydłużony o równe 9 tygodni.
W praktyce – wspomniane 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, tata dziecka może wykorzystać w czasie gdy mama malucha przebywa na urlopie macierzyńskim i to nawet tuż po narodzeniu dziecka. Jest to więc doskonała szansa dla tatusiów, aby mogli wesprzeć świeżo upieczone mamy, w trudach początków macierzyństwa. Za czas tego urlopu, tacie zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę, przysługiwać będzie zasiłek macierzyński w wysokości 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za okres ostatnich 12 miesięcy.
Opieka nad zdrowym dzieckiem
Warto również pamiętać, że z momentem narodzin dziecka, rodzice nabywają prawo do – niejako – 2 dodatkowych dni urlopu, w każdym roku kalendarzowym, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Potocznie uprawnienie to określane jest jako opieka nad zdrowym dzieckiem. Istotnym w tym wypadku jest tylko to, że wspominane 2 dni w roku, przysługują łącznie obojgu rodzicom. Skoro jednak mama maluszka, najprawdopodobniej do końca roku, przebywać będzie na urlopie macierzyńskim – szkoda byłoby, gdyby tym razem, nie wykorzystał ich tata. Myślę, że dobrym pomysłem byłoby dopisanie ich do poporodowego „pakietu” dni wolnych tatusia. ?
Opieka nad żoną po porodzie, a w razie problemów zdrowotnych młodej mamy, także opieka nad dzieckiem to obowiązek i przywilej partnerów i ojców. Prawo w tym zakresie Opieka nad żoną po porodzie, a w razie problemów zdrowotnych młodej mamy, także opieka nad dzieckiem to obowiązek i przywilej partnerów i ojców. Prawo w tym zakresie wspiera rodziców, pomagając im w nierzadko trudnym starcie. Podsumowując powyższe informacje, ojcowie mogą wziąć wolne z pracy, aby osobiście zająć się żoną w połogu lub później, jeśli stanie się to konieczne. Do tego potrzebne jest zwolnienie lekarskie. Podobne regulacje dotyczą opieki nad dzieckiem.
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.1 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dnia 20.06.2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE (Dz. Urz. UE. L Nr 188, str. 79
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1465)
Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 1732)
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15.05.1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 1632)
Rozporządzenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 8.05.2023 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków (Dz.U. z 2023 r., poz. 937)