- Pasaż jelitowy to proces trawienia, wchłaniania i przesuwania pokarmu w jelitach.
- Jego regularność jest ważna, ponieważ stanowi klucz do prawidłowego rozwoju, odżywienia i budowania odporności dziecka.
- Proces trawienia u dzieci trwa zazwyczaj 3-4 godziny, a u niemowląt karmionych piersią może wydłużyć się do ponad 10 godzin.
- W razie problemów z pasażem jelitowym u dzieci, pomoc niosą naturalne składniki, jak np. manna z jesionu. Poznaj Physiomannę Baby!
Co to jest pasaż jelitowy u dzieci?
Pasaż jelitowy to pojęcie, które oznacza pracę części układu pokarmowego, a dokładniej jelit. Odnosi się do:
- wchłaniania,
- mieszania,
- rozdrabniania,
Spożywanych produktów i wypijanych płynów, dzięki specjalnej budowie jelit, ich ruchom perystaltycznym oraz obecności enzymów trawiennych.
Sprawnie funkcjonujący układ pokarmowy u dzieci to klucz do ich prawidłowego rozwoju.
Oznaki odpowiedniego pasażu jelitowego:
- regularne wypróżnienia,
- swobodne oddawanie gazów,
- brak zaparć, biegunek czy wymiotów.
Działanie układu pokarmowego, czyli również funkcjonowanie pasażu jelitowego u dzieci, jest regulowane niezależnie od woli. Oznacza to, że trawienie oraz wszelkie działania mające na celu wchłanianie z pokarmów i napojów wszystkich wartości odżywczych, odbywa się poza świadomą kontrolą, co nie zmienia się wraz z wiekiem.
Kiedy następuje dojrzewanie jelit u niemowląt?
Dziecko urodzone w terminie porodu ma całkowicie wykształcony układ pokarmowy. Jego elementy, jak jama ustna, przełyk, żołądek czy jelita, zaraz po narodzinach są gotowe do podjęcia pracy, czyli ssania, połykania i trawienia.
Jednak dojrzewanie układu pokarmowego, czyli tworzenie prawidłowej mikroflory bakteryjnej w jelitach, wydzielanie enzymów trawiennych w odpowiednich ilościach w stosunku do przyjmowanego pokarmu, ale również sprawna praca jelit to proces, który wymaga czasu.
Pasaż jelitowy u dzieci oraz działanie całego układu trawiennego u maluchów w pełni reguluje się około 2.-3. roku życia dziecka.
Na długość czasu, w którym regulują się wszystkie procesy związane z przyjmowaniem i trawieniem pokarmu, wpływają czynniki takie jak:
- długość ciąży,
- wcześniactwo i jego powikłania,
- zakażenia ciążowe i zaraz po porodzie,
- stosowane leki,
- powikłania okołoporodowe,
- sposób karmienia dziecka (naturalnie czy mieszanką modyfikowaną).
Układ pokarmowy maluszka to również ważny element odporności dziecka. Prawidłowo rozwinięty jest w stanie poradzić sobie z drobnoustrojami, toksynami czy alergenami, dzięki współpracy wielu narządów i ich prawidłowego funkcjonowania.
Ile trwa pasaż jelitowy u niemowląt?
Czas trwania prawidłowego pasażu jelitowego u niemowlęcia zależy od wielu czynników.
Zazwyczaj proces trawienia u dzieci trwa około 3-4 godziny, a w przypadku niemowląt karmionych mlekiem mamy nawet 10 godzin i więcej.
Co przyspiesza pasaż jelitowy?
Na przyspieszenie pasażu jelitowego u niemowląt wpływa obecność:
- pokarmu kobiecego,
- szybko metabolizowanych tłuszczy, czyli średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych (MCT) w pożywieniu,
- skrobi,
- a także mleka serwatkowego.
Co spowalnia pasaż jelitowy?
Wydłużenie pasażu jelitowego u dzieci obserwuje się, gdy maluch jest karmiony mlekiem krowim czy mlekiem z dużą zawartością kazeiny. Występowanie infekcji czy ciężkich zakażeń również spowalnia pasaż jelitowy u najmłodszych.
W kwestii wypróżnień u dzieci nie ma jednej reguły. Dziecko może oddawać kilka stolców dziennie, lub jeden raz na kilka dni o prawidłowej, miękkiej konsystencji i to wszystko mieści się w granicach normy.
Warto jednak pamiętać, że każde dziecko jest inne, a nawet jeśli pasaż jelitowy u maluszka nie trwa tyle, co powinien według źródeł naukowych, ale dziecko jest zdrowe, prawidłowo przybiera na wadze, nie ma trudności z wypróżnianiem – nie należy się martwić.
Najczęstsze problemy jelitowe u dzieci i niemowląt
Jelita małych dzieci w momencie narodzin są jeszcze niedojrzałe funkcjonalnie. Dlatego też w okresie niemowlęcym mogą ujawniać się problemy, które nie są objawem chorobowym, ale wynikają z trwającego procesu adaptacyjnego dziecka.
Kryteria rzymskie opisują m.in. dyschezję niemowlęcą, kolki, ulewania czy zaparcia jako problemy o charakterze przejściowym, zdarzające się dzieciom całkowicie zdrowym.
Z biegiem czasu jelita spełniają swoją funkcję coraz lepiej, ale wraz z np. rozszerzaniem diety, mogą pojawić się typowe problemy gastryczne.
Zaparcia u niemowląt i małych dzieci
Uznaje się, że zaparcie u dzieci poniżej 4. roku życia oznacza oddanie dwóch i mniej stolców w ciągu tygodnia. Dodatkowo stolec jest suchy, duży objętościowo, a samo wypróżnienie jest bolesne i stanowi źródło dużego dyskomfortu. U starszych maluszków obecne jest brudzenie bielizny, a czasem również wyraźna odmowa defekacji.
Nie zawsze jednak stolec dwa razy w ciągu tygodnia jest zaparciem, gdyż najważniejsza jest konsystencja kału.
Jeśli dziecko wypróżnia się codziennie, ale za każdym razem jest to dla niego trudne, z powodu suchości oddawanego stolca, to również będzie to klasyfikowane jako zaparcie.
W przypadku noworodków zaparcia wynikają często ze zbyt małej ilości mleka dostarczanego dziecku, przez co stolec bywa zbity i twardy.
Czasem mieszanka mlekozastępcza utrudnia i spowalnia pasaż jelitowy dziecka, przez co konieczna jest jej zmiana mleka.
Ważne jest częste karmienie piersią lub butelką w ilościach, jakich dziecko potrzebuje. Maluch powinien dostawać więcej mleka, gdy jest ciepło i odczuwa pragnienie. Dodatkowo można wspomagać pasaż jelitowy poprzez stosowanie probiotyków lub produktów z mannitolem, bezpiecznym od pierwszych dni życia.
Dzieci karmione piersią mogą mieć fizjologicznie tyle stolców w ciągu dnia, ile razy są karmione lub jeden stolec na kilka dni. Jeśli brzuch malucha jest miękki, gazy odchodzą prawidłowo, a defekacja nie jest bolesna i problematyczna – nie należy się martwić. Po kilku dniach bez kupki rodzice mogą skonsultować się z pediatrą, jeśli jej brak stanowi dla nich powód do niepokoju.
Kolka jelitowa u niemowląt
Kolka niemowlęca to dolegliwość, o niejasnej etiologii. Naukowcy rozważają wiele teorii, mogących wyjaśnić mechanizm jej powstawania, jak:
- nadwrażliwość czy nietolerancja na białka mleka krowiego,
- zaburzenia perystaltyki przewodu pokarmowego z wydzielaniem dużej ilości gazów zaburzenia mikrobioty.
Dzieci z rozpoznaną kolką niemowlęcą często mają wyższy poziom motyliny, czyli hormonu wydzielanego przez system rozsianych komórek neuroendokrynnych w jelitach, wpływającego na przyspieszenie pasażu jelitowego u maluchów. Jednak, mimo tylu założeń naukowych, nadal nie ustalono, dlaczego dzieci cierpią z powodu kolki i jak jej skutecznie przeciwdziałać.
Objawy kolki często towarzyszą np. nietolerancji laktozy. Nietolerancja laktozy to stan, kiedy ciało dziecka produkuje zbyt mało laktazy, enzymu trawiącego cukier mleczny, jakim jej laktoza, w stosunku do potrzeb organizmu.
To nie oznacza, że maluch laktazy nie ma wcale, ale ilość laktozy w mleku mamy czy mieszance mlekozastępczej jest zbyt duża, by dziecko mogło samo sobie poradzić z jej trawieniem. Objawy nietolerancji laktozy to płacz, jak w przypadku kolek niemowlęcych, ból brzucha, duża ilość gazów czy strzelające stolce.
Kolkę rozpoznaje się poprzez tzw. regułę trzech:
- pojawia się min. 3x w tygodniu,
- przez kolejne 3 tygodnie,
- trwa jednorazowo min. 3 godziny.
Zmodyfikowane kryteria rozpoznawania kolki uznają, że dziecko cierpi na kolkę niemowlęcą nawet jeśli ataki kolki trwają jeden tydzień, zamiast trzech. Dodatkowo dziecko jest zdrowe i rozwija się prawidłowo.
Zgodnie z obowiązującą wiedzą naukową, kolka niemowlęca nie jest zaburzeniem pasażu jelit, które powoduje dolegliwości bólowe.
W czasie ataku kolki maluchy:
- bardzo głośno płaczą, sprawiają wrażenie cierpiących,
- podkulają i gwałtownie prostują kończyny,
- oddają duże ilości gazów oraz mogą brudzić pieluszkę.
Jednak z kolki niemowlęcej dzieci wyrastają i jest ona niezależna od sposobu karmienia malucha – w równej mierze dotyczy dzieci karmionych mlekiem sztucznym, jak i mlekiem kobiecym.
Kolka związana z zaburzeniem pasażu jelit u dzieci to osobny problem.
W przypadku nietolerancji laktozy u niemowląt pojawiają się objawy takie jak:
- gazy,
- pieniste stolce,
- wyraźny ból brzucha,
- przelewanie.
Organizm dziecka produkuje zbyt mało enzymów trawiących laktozę z pokarmu, przez co konieczne jest ich podawanie przed posiłkami. Jeśli maluch otrzymuje mieszankę mlekozastępczą, należy wybierać preparaty niezawierające laktozy i obserwować, czy następuje poprawa.
Kolka jelitowa towarzyszącą zaburzeniom pasażu jelitowego u niemowląt i małych dzieci zawsze jest wskazaniem do konsultacji z pediatrą.
Ulewanie i wymioty
Najmłodsze dzieci, szczególnie w okresie noworodkowym często borykają się z ulewaniem pokarmu, a nawet wymiotami.
To przejściowe dolegliwości, którymi nie należy się martwić, jeśli dziecko:
- radzi sobie z jedzeniem,
- prawidłowo przybiera na wadze,
- a karmienie nie jest dużym wyzwaniem.
Gdy dziecko rozwija się prawidłowo i pediatra nie ma zastrzeżeń do stanu zdrowia, to oznacza, że ulewanie nie powinno być powodem do niepokoju.
Układ pokarmowy maluszka jest niedojrzały, żołądek niewielki, jego opróżnianie bywa przedłużone, a oddychanie odbywa się torem brzusznym, co dodatkowo predysponuje do ulewania.
Ratunkiem są pozycje, w których głowa dziecka jest powyżej poziomu całego ciała, karmienie częściej, ale w mniejszych ilościach, a jeśli problem występuje u dziecka karmionego mlekiem sztucznym – pediatra może zalecić zagęstnik do mleka lub zmianę mieszkanki.
Jak wspomagać bezpiecznie pasaż jelitowy u niemowląt i starszych dzieci?
Odpowiednie działanie przewodu pokarmowego dziecka jest bardzo ważne dla jego rozwoju. Od dostarczenia wystarczającej ilości składników odżywczych zależy funkcjonowanie wszystkich układów ciała, dlatego warto przyjrzeć się diecie małego dziecka.
Odpowiednie żywienie dziecka
W przypadku noworodków i młodszych niemowląt podstawą żywienia jest mleko. Do ukończenia 6. miesiąca życia maluch karmiony piersią lub mieszanką nie wymaga żadnych dodatkowych pokarmów ani dopajania wodą.
Po ukończeniu 6. miesiąca życia można zacząć bezpiecznie rozszerzać dietę dziecka. Warto robić to powoli, gdyż mały brzuszek na nowe pokarmy może zareagować rewolucjami pod postacią np. zaparć czy biegunek.
Domowe sposoby
Jeśli zaburzenia czynnościowe jelit są dużym problemem dla dziecka i rodziców, warto działać szybko i skorzystać np. z:
- masażu brzuszka, który stymuluje prawidłowy pasaż jelitowy u niemowlaka,
- ciepłego termoforu, rozluźniającego napięte mięśnie i ułatwiającego przesuwanie się treści w jelitach,
- probiotyków, wspierających prawidłową mikroflorę układu trawiennego.
Probiotyki
W największej ilości w jelitach występują bakterie Lactobacillus i Bifidobacterium, a ich brak lub zbyt mała ilość sprawia, że warunki do rozwoju mają m.in. chorobotwórcze patogeny.
Zaburzona mikroflora jelit oznacza zmniejszenie biodostępności niektórych składników pokarmowych, co także przekłada się na więcej przypadków zaburzeń pasażu jelitowego u niemowląt.
Manna z jesionu
Wartym uwagi naturalnym wsparciem jest mannitol, pozyskiwany z jesionu mannowego. Dostępny w postać proszku rozpuszczalnego w mleku lub w wodzie, działa łagodnie i wspiera prawidłowy pasaż jelitowy u maluszka – rozluźnia masy kałowe oraz reguluje wypróżnienia.
Najważniejsze w dbaniu o prawidłowy pasaż brzuszka maluszka jest:
- odpowiednia dieta,
- regularne posiłki,
- odpowiednie nawodnienie,
- ale również aktywność fizyczna (czyli np. leżenie na brzuchu), wspierająca pracę układu trawiennego.
W momencie wystąpienia trudności z wypróżnianiem, trzeba działać szybko, by nie dopuścić m.in. do powstawania zaparć nawykowych, trudnych do wyleczenia u małych dzieci.
Wspomaga prawidłowy pasaż jelitowy, dzięki zawartości składnika pochodzenia roślinnego – manny z jes...
Wspomaga prawidłowy pasaż jelitowy, dzięki zawartości składnika pochodzenia roślinnego – manny z jes...
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.
Na wzmocnienie odporności. Uzupełnia codzienną dietę w starannie dobrane, naturalne składniki, takie...
Wspiera pamięć i koncentrację, usprawnia procesy uczenia się.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Pierwszy preparat z fukoidanem, który wspomaga pracę zatok.
Spray usuwający złogi woskowiny usznej.
W okresie przejściowego osłabienia, do regeneracji po infekcjach.
Woda morska z ektoiną. Ochrona przed wnikaniem wirusów.
Bibliografia:
1. Gładysz A., Hałoń A., Samet A.: Patomechanizm i leczenie biegunek w wybranych stanach klinicznych. Przewodnik Lekarza, Praktyka Medyczna, 2001, 98-108.
2. https://dietetycy.org.pl/pasaz-jelitowy/, dostęp z dnia 23.05.2025 r.
3. Goliszek M., Oracz G.: Niedojrzałość przewodu pokarmowego u dzieci. Gastroenterologia Praktyczna 2015, 2 (27), 88-89.
4. Dębiński Ł. i in.: Dieta bogatoresztkowa – definicja, korzyści i normy w pediatrii. Pediatria Współczesna. Gastroenterologia, Hepatologia i Żywienie Dziecka. 2010, 12(2), 139-145.
5. Rurarz A., Ratajczak K., Feleszko W.: Kolki niemowlęce. Pediatria i Medycyna Rodzinna. 2016, 12(4), 413-418.
6. https://nursing.com.pl/artykul/zaburzenia-czynnosciowe-przewodu-pokarmowego-u-dzieci-jak-skutecznie-pomoc-614cbc509e0a0632414801f1, dostęp z dnia 8.06.2025 r.
Zdjęcia: Freepik