To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Pokrzywka alergiczna u dzieci – czym jest?
Pokrzywka alergiczna u dzieci to schorzenie z pogranicza dermatologii i alergologii, którego istotą jest pojawienie się na skórze bąbli pokrzywkowych, którym może również towarzyszyć obrzęk naczynioruchowy, na przykład obrzęk warg. Istotą schorzenia jest uwalnianie z mastocytów, należących do komórek odpornościowych pewnej substancji – histaminy. Histamina powoduje zwiększenie przepuszczalności naczyń włosowatych, przyczyniając się do powstania obrzęku i ujawnienia się bąbli pokrzywkowych.
Pokrzywka alergiczna u dzieci – rodzaje
Zgodnie z podziałami medycznymi, pokrzywkę możemy podzielić z uwzględnieniem czasu jej trwania na:
- pokrzywkę ostrą – która trwa nie dłużej, niż 6 tygodni, u dzieci pokrzywka ostra występuje zdecydowanie częściej, niż pokrzywka przewlekła i bardzo często towarzyszy infekcjom, zarówno tym, które dotyczą dróg oddechowych, jak i przewodu pokarmowego,
- pokrzywkę przewlekłą – trwającą powyżej 6 tygodni.
- Inny, również uwzględniany w mianownictwie medycznym podział, dzieli nam to schorzenie na:
- pokrzywkę spontaniczną – gdzie nie możemy dokładnie zidentyfikować przyczyny pojawienie sią bąbli pokrzywkowych,
- pokrzywkę indukowaną – w tym przypadku zmiany skórne pojawiają się w wyniku ekspozycji na określony czynnik, który można zidentyfikować. Takim czynnikiem może być na przykład narażenie na niskie i wysokie temperatury, ucisk mechaniczny, promieniowanie ultrafioletowe (UV), czy też kontakt z wodą lub określonymi alergenami takimi jak lateks, niektóre pokarmy, składniki kosmetyków.
Pokrzywka alergiczna u dzieci – przyczyny
Mówiąc o pokrzywce alergicznej skupimy się raczej na przyczynach immunologicznych tej choroby, które mogą być zależne, jak i niezależne od przeciwciał IgE. Należy jednak zaznaczyć, że samo określenie pokrzywka jest bardzo szerokie i obejmuje pojawienie się bąbli pokrzywkowych na skórze także na skutek zachodzenia mechanizmów nieimmunologicznych, takich jak wymieniona już ekspozycja na zimno, czy ucisk.
Przyczyny pokrzywki, które są zależne od przeciwciał IgE to przede wszystkim narażenie na:
- alergeny kontaktowe – w tym na przykład wymieniony już lateks,
- alergeny pokarmowe – w zależności od tego jaki jest uczulający alergen – może to być m.in. mleko, jaja, orzechy, czy orzeszki ziemne,
- jad owadów błonkoskrzydłych,
- reakcje na leki, na przykład na antybiotyki, czy niesteroidowe leki przeciwzapalne.
Z kolei do przyczyn pokrzywki, niezależnych od przeciwciał IgE zaliczamy:
- schorzenia o etiologii autoimmunologicznej – takie jak toczeń rumieniowaty układowy, czy mieszana choroba tkanki łącznej,
- infekcje, w tym:
- infekcje bakteryjne – w tym paciorkowcowe, czy też związane z infekcją przewodu pokarmowego (Shigella, Salmonella),
- infekcje wirusowe – pokrzywka może pojawić się w przebiegu infekcji m. in. rotawirusowej, adenowirusowej, czy też enterowirusowej, ale też przy zapaleniu wątroby typu B/C,
- infekcje grzybicze,
- infekcje pasożytnicze – na przykład przy zakażeniu G. lamblia, infestacji owsikami, czy glistą ludzką.
Należy jednak podkreślić: pokrzywka alergiczna u dzieci to stan, w którym nie zawsze będziemy w stanie zidentyfikować przyczynę pojawienia się objawów chorobowych. Tak jest nawet w około połowie przypadków pokrzywki.
Pokrzywka alergiczna u dzieci – kiedy się pojawia?
Pokrzywka alergiczna u dzieci może pojawić się praktycznie w każdym wieku. W niektórych przypadkach dostrzegalny jest związek z ekspozycją na pewien czynnik (alergen pokarmowy, kontaktowy, wziewny), jednak w czasie rozmowy z pacjentem lub jego rodzicami nie zawsze udaje się wskazać, co sprowokowało pojawienie się symptomów pokrzywki.
Pokrzywka alergiczna u dzieci – występowanie
Jak pokazują dane statystyczne, jest to dość częsta jednostka chorobowa – w ciągu życia 10–25% osób będzie mieć co najmniej jeden epizod pokrzywki. Odsetek ten jest nieco mniejszy, gdy weźmiemy pod uwagę tylko populację pediatryczną – w tej grupie częstość występowania pokrzywki szacowana jest na około 2,1–6,7%.
Pokrzywka alergiczna u dzieci – objawy
Podstawowym wykwitem w pokrzywce jest bąbel pokrzywkowy, czyli zmiana wyniosła ponad poziom skóry, przyjmująca typowo barwę różowawą lub porcelanowobiałą. Bąble pokrzywkowe mogą się zlewać na skórze i zajmować duże powierzchnie. Są to zmiany, które szybko się pojawiają i szybko znikają – zazwyczaj nie utrzymują się na skórze dłużej, niż 24 godziny, a znikają bez pozostawienia trwałych zmian. Pokrzywka alergiczna u dzieci związana jest także z dość silnym świądem. Zdarza się też tak, że pokrzywce towarzyszą dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, tym nudności, biegunka i wymioty.
Pokrzywka alergiczna u dzieci – diagnostyka
Podstawą i pierwszym krokiem diagnostycznym w sytuacji wystąpienia pokrzywki jest przeprowadzenie dokładnego wywiadu z rodzicami. Lekarz może zapytać nas przede wszystkim o:
- okoliczności pojawienia się wykwitów pokrzywkowych,
- ewentualne leki spożywanie w okresie poprzedzającym pojawienie się pokrzywki,
- pokarmy, które dziecko spożywało w tym czasie,
- ekspozycję na alergeny wziewne, w tym kontakt ze zwierzętami,
- uczulenia pacjenta, w tym alergie na leki,
- narażenie na stres,
- wszczepienie protez, nowych implantów,
- występowanie pokrzywki i innych schorzeń alergologicznych w rodzinie,
- związek objawów z wysiłkiem, zmianą temperatury, czy też narażeniem na alergeny kontaktowe,
- niedawne użądlenia przez owady,
- związek z nowym zajęciem, zabawkami, czy hobby dziecka.
Pokrzywka alergiczna u dzieci – badania
Warto podkreślić, że pierwszy i jedyny epizod pokrzywki w większości przypadków nie wymaga prowadzenia dodatkowej diagnostyki. Jednak gdy problem nawraca lub mamy do czynienia z pokrzywką przewlekłą, lekarz prowadzący może zlecić nam wykonanie pewnych badań dodatkowych, do których należą między innymi:
- punktowe testy skórne,
- badanie swoistych IgE w surowicy,
- morfologia krwi obwodowej wraz z rozmazem,
- CRP – czyli białko ostrej fazy, którego stężenie rośnie na przykład w przebiegu infekcji,
- oznaczenie parametrów tarczycowych, w tym oznaczanie przeciwciał anty-TPO i anty-Tg, co pozwala na potwierdzenie autoimmunologicznego zapalenia tarczycy,
- badania w kierunku WZW typu B i C,
- próby prowokacyjne z pokarmami lub lekami,
- naskórkowe testy płatkowe – gdy podejrzewamy, że za pokrzywkę odpowiada alergen kontaktowy, na przykład nikiel, czy składniki kosmetyków,
- oznaczanie przeciwciał przeciwjądrowych, co pozwala na wstępną diagnostykę schorzeń autoimmunologicznych, w tym tocznia układowego,
- badanie kału w kierunku obecności pasożytów,
- badania obrazowe, w tym RTG klatki piersiowej, gdy mamy sugestię o możliwej infekcji oddechowej,
- badania w kierunku infekcji Helicobakter pylori.
Nie tylko pokrzywka alergiczna! Inne rodzaje pokrzywek
Warto dodać, że istnieje również dość szeroka grupa tak zwanych pokrzywek wywołanych, a więc indukowanych przez pewne czynniki. Wyróżniamy przede wszystkim:
- dermografizm objawowy – jest to najczęstsza pokrzywka fizykalna. Objaw ten polega na pojawianiu się bąbli pokrzywkowych w miejscu po potarciu lub zadrapaniu skóry – często dzieje się to w okolicy paska od spodni, kołnierzyka koszuli, czy przy mankietach ubrania,
- pokrzywka z zimna – w tym przypadku bąble pokrzywkowe pojawiają się na skutek ekspozycji na zimno – może to być zimne powietrze, przedmiot, czy zimna woda. Warto zaznaczyć, że nie istnieje jeden próg temperaturowy, przy którym pojawią się zmiany skórne – jest to kwestia indywidualna,
- pokrzywka cieplna – bąble pokrzywkowe pojawiają się po ogrzaniu skóry i utrzymują się zazwyczaj przez 2-3 godziny,
- pokrzywka opóźniona z ucisku – w tej sytuacji bąble pokrzywkowe pojawiają się w miejscach gdzie dochodziło do uciskania skóry, typowo po kilku godzinach od zadziałania tego czynnika. Zmiany mogą utrzymywać się nawet do 72 godzin. Zmianom skórnym towarzyszy czasami gorączka, osłabienie i bóle stawów,
- pokrzywka słoneczna – najczęściej odpowiada za nią promieniowanie UVA, rzadziej UVB, a bąble pojawiają się na skórze typowo po kilku minutach od ekspozycji,
- pokrzywka wibracyjna – czynnikiem wywołującym są wibracje,
- pokrzywka cholinergiczna – w tej sytuacji wykwity pokrzywkowe pojawiają się na skutek wysiłku fizycznego i rozgrzania skóry, a mediatorem reakcji jest w tym przypadku acetylocholina,
- pokrzywka kontaktowa – bąble pojawiają się po bezpośrednim kontakcie z substancją prowokującą, może to być na przykład roślina, pokarmy, czy leki i kosmetyki,
- pokrzywka wodna – ten rodzaj pokrzywki polega na pojawianiu się bąbli pokrzywkowych po kontakcie z wodą, ale również potem i łzami. Same bąble są często otoczone rumieniem i są raczej drobne (średnica 1-3 mm).
Czy pokrzywka jest niebezpieczna?
Pokrzywka niepowikłana innymi sytuacjami klinicznymi zazwyczaj mija po zastosowaniu odpowiedniego leczenia lub bez niego. Należy mieć jednak świadomość, że zdarza się tak, że pokrzywka może być jednym z objawów klinicznych anafilaksji, a więc ciężkiej, zagrażającej życiu uogólnionej lub ogólnoustrojowej reakcji nadwrażliwości. W tej sytuacji konieczna jest natychmiastowa pomoc medyczna, a w przypadku spadku ciśnienia tętniczego, co świadczy o rozwijającym się wstrząsie – konieczne jest domięśniowe podanie adrenaliny.
Pokrzywka alergiczna u dzieci – leczenie
Pokrzywka alergiczna u dzieci wymaga zazwyczaj zastosowania leków przeciwhistaminowych, a wybór konkretnej substancji z tej grupy zależy między innymi od wieku dziecka. Na przykład bilastyna, będąca lekiem przeciwhistaminowym II generacji może być stosowana od 12 roku życia, z kolei klemastyna jest zarejestrowana do stosowania u dzieci od ukończenia 1 roku życia. Jeżeli leczenie przeciwhistaminowe w standardowej dawce nie przynosi oczekiwanych rezultatów, możliwe jest zwiększenie dawki, nawet do jej 4-krotności, oczywiście pod kontrolą lekarską.
Przy dużym zaostrzeniu konieczne może być włączenie leczenia z wykorzystaniem sterydów (podanych drogą doustną lub domięśniową/dożylną), takie leczenie często stosowane jest w warunkach szpitalnych. W opornych przypadkach, przy pokrzywce przewlekłej możliwe jest włączenie leczenia z wykorzystaniem leków kolejnego rzutu, takich jak cyklosporyna, czy też leczenia biologicznego.
Zmiany skórne w przebiegu pokrzywki wymagają w większości przypadków tylko delikatnej pielęgnacji z zastosowaniem dermokosmetyków i emolientów. Przydatne mogą być także kremy i maści zawierające glikokortykosteroidy o słabej / średniej mocy.
Pokrzywka alergiczna u dzieci – zapobieganie
Podstawą zapobiegania pokrzywce alergicznej u dzieci jest unikanie czynnika wyzwalającego objawy, oczywiście, jeżeli udało się ten czynnik zidentyfikować. W sytuacji pokrzywki pokarmowej konieczne będzie przestrzeganie diety eliminującej uczulający alergen jak i alergeny, które mogą w tej sytuacji reagować krzyżowo z danym pokarmem.
Podsumowując, pokrzywka alergiczna u dzieci to schorzenie, które może mieć bardzo wiele przyczyn. Zdiagnozowanie samych objawów jest stosunkowo łatwe, trudniejsze jest natomiast zidentyfikowanie przyczyn pojawiania się objawów. Pokrzywka alergiczna u dzieci wymaga w pierwszej kolejności konsultacji w gabinecie lekarza pediatry.
Co trzeba zrobić po zakończeniu leczenia?
Po zakończeniu leczenia, w przypadku, gdy zmiany pokrzywkowe nawracają konieczna jest dalsza diagnostyka pod opieką lekarza. Warto zwracać uwagę na sytuacje i czynniki, które potencjalnie prowokują pojawienie się wykwitów chorobowych. Jak już zostało wspomniane, jednorazowy epizod pokrzywki zazwyczaj nie wymaga pogłębiania diagnostyki. W sytuacji powikłanej anafilaksją, konieczne może być zaopatrzenie pacjenta w ampułkostrzykawkę lub pena zawierającego adrenalinę.
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Bibliografia:
- I. Flisiak, Diagnostyka i leczenie pokrzywki u dzieci, Medycyna Praktyczna [dostęp online],
- A. J. Sybilski, Pokrzywka, Medycyna po Dyplomie, 2018/02
- C. Grattan, Pokrzywka – patofizjologia i leczenie, Medycyna po Dyplomie, 2012/09