Praca podczas urlopu macierzyńskiego
Młodej mamie, zatrudnionej na podstawie umowy o pracę, przysługuje urlop macierzyński w wymiarze od 20 do 37 tygodni, w zależności od ilości urodzonych podczas jednego porodu dzieci. Za okres ten przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 100% wynagrodzenia. Czy w czasie urlopu macierzyńskiego, świeżo upieczona mama, może legalnie podjąć pracę zarobkową, zachowując przy tym prawo do zasiłku?
Praca u dotychczasowego pracodawcy
Jeśli mama chce podjąć pracę u dotychczasowego pracodawcy, w czasie trwania urlopu macierzyńskiego, może to zrobić pod warunkiem, że:
- od porodu upłynie minimum 14 tygodni,
- zrezygnuje z pozostałej części urlopu macierzyńskiego na rzecz taty dziecka.
W takim wypadku to mąż/partner będzie osobiście opiekował się brzdącem, przerywając w tym celu własną działalność zarobkową. Oznacza to, że tata zyskuje prawo do zasiłku macierzyńskiego, a mama je traci.
Przeczytaj także: Opieka nad żoną i dzieckiem po porodzie – jakie prawa przysługują świeżo upieczonemu tacie?
Praca u innego pracodawcy
Z uwagi na fakt, że ustawodawca nie wprowadza wprost zakazu wykonywania pracy zarobkowej w okresie przebywania na urlopie macierzyńskim – zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego (zob. wyrok SN z dnia 21.10.2020 r., sygn. akt. I UK 120/19) – należy uznać, że w sytuacji, gdy dziecko ma zapewnioną wymaganą i należytą opiekę, dopuszczalne jest podjęcie przez mamę pracy u innego pracodawcy niż ten, u którego korzysta z urlopu, z zachowaniem prawa do zasiłku. Może to nastąpić nawet przed upływem 14 tygodni po porodzie. Podejmując taką decyzję, należy jednak zawsze mieć na względzie cel urlopu macierzyńskiego, jakim jest powrót przez kobietę do pełni sił po ciąży i porodzie oraz sprawowanie opieki nad niemowlęciem.
Praca na podstawie umowy cywilnoprawnej lub własna działalność gospodarcza
Nie ma również przeszkód, aby w czasie trwania tego urlopu, młoda mama wykonywała pracę zarobkową na podstawie umowy cywilnoprawnej tj. umowy zlecenia lub umowy o dzieło. Może też prowadzić własną działalność gospodarczą, z zachowaniem prawa do urlopu macierzyńskiego u dotychczasowego pracodawcy oraz zasiłku.
Co więcej – na podstawie umowy cywilnoprawnej – dopuszczalne jest również podjęcie przez mamę pracy u dotychczasowego pracodawcy. Celem zawarcia takiej umowy nie może być jednak zastąpienie umowy o pracę (wykonywanie pracy na takich samych warunkach, tylko na innej podstawie). Takie działanie stanowiłoby naruszenie przepisów prawa pracy.
Praca podczas urlopu rodzicielskiego
Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego rodzicom przysługuje prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze od 32 do 34 tygodni, w zależności od ilości urodzonych podczas jednego porodu dzieci. Za okres ten przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 60% wynagrodzenia.
Praca u dotychczasowego pracodawcy
Rodzic, korzystający z urlopu rodzicielskiego, może łączyć urlop z pracą u dotychczasowego pracodawcy, w wymiarze nie wyższym niż połowa etatu. W takim przypadku, wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu, proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej w trakcie korzystania z urlopu, nie dłużej jednak niż do 64 lub 68 tygodni w zależności od ilości urodzonych jednocześnie dzieci. Rodzic otrzymuje wynagrodzenie za przepracowany czas oraz część zasiłku macierzyńskiego odpowiadającą części etatu, w ramach której nadal przebywa na urlopie.
Praca u innego pracodawcy
W czasie urlopu rodzicielskiego dopuszczalne jest również podjęcie pracy u innego pracodawcy niż ten, u którego rodzic korzysta z urlopu, zachowując prawo do zasiłku. U innego pracodawcy, rodzic może przy tym podjąć pracę nawet na pełen etat.
Praca na podstawie umowy cywilnoprawnej lub własna działalność gospodarcza
Dopuszczalne na takich samych zasadach, jak w przypadku urlopu macierzyńskiego.
Praca podczas urlopu wychowawczego
Jeżeli po zakończeniu urlopu rodzicielskiego mama lub tata nadal chcieliby sprawować osobistą opiekę nad dzieckiem – mają prawo skorzystać z urlopu wychowawczego. Pod warunkiem, że są zatrudnieni u swojego pracodawcy przez co najmniej 6 miesięcy.
Urlop wychowawczy przysługuje łącznie obojgu rodzicom w wymiarze 36 miesięcy. Za czas przebywania na urlopie wychowawczym, nie przysługuje wynagrodzenie ani zasiłek macierzyński.
Jedynie osobom pobierającym zasiłek rodzinny (tj. których dochód rodzinny, w przeliczeniu na osobę, nie przekracza kwoty 674 zł) – z tytułu opieki nad dzieckiem – może zostać przyznany dodatek do tego zasiłku, w wysokości 400 zł miesięcznie. Kwota ta nie jest duża, a znacznej części rodziców nie będzie przysługiwało żadne świadczenie. W związku z powyższym, lepszym rozwiązaniem może okazać się poszukanie innego sposobu na podreperowanie budżetu domowego przez rodzica opiekującego się dzieckiem na urlopie wychowawczym.
Rodzic przebywający na urlopie wychowawczym ma prawo podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo inną działalność zarobkową, jeżeli spełniony będzie jeden warunek – nie będzie to wyłączało możliwości sprawowania przez niego osobistej opieki nad dzieckiem.
Dowiedz się więcej: Jakie prawa przysługują Ci, jeśli samodzielnie wychowujesz dziecko?
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 1320)
Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133)
Ustawa z dnia 28.11.2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 111)