Urlop macierzyński – czas trwania
Urlop macierzyński, to urlop udzielany każdej kobiecie, która urodziła dziecko, zatrudnionej na podstawie umowy o pracę, z zastrzeżeniem możliwości wykorzystania nie więcej niż 6 tygodni urlopu przed przewidywaną datą porodu.
Długość urlopu macierzyńskiego zależy od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie i wynosi:
- 20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
- 31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,
- 33 tygodnie – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,
- 35 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,
- 37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.
W przypadku wykorzystania części urlopu macierzyńskiego przed porodem – pula urlopu pozostała do wykorzystania po porodzie ulega skróceniu o okres odpowiadający wymiarowi urlopu wykorzystanego przed porodem.
Urlop macierzyński – co do zasady – jest urlopem obowiązkowym i kobieta może zrezygnować z jego wykorzystania tylko pod pewnymi warunkami, tj. po wykorzystaniu co najmniej 14 tygodni urlopu (lub 8 tygodni – jeżeli kobieta jest niezdolna do samodzielnej egzystencji), jeżeli przez pozostały okres urlopu, opiekę nad dzieckiem sprawować będzie jego ojciec.
Za czas urlopu macierzyńskiego, kobiecie przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego w wysokości 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za okres ostatnich 12 miesięcy pracy.
Aktualnie, w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, został powołany zespół roboczy, który pracuje nad zmianami legislacyjnymi, mającymi na celu wydłużenie urlopu macierzyńskiego dla matek wcześniaków i dzieci urodzonych o czasie, ale wymagających hospitalizacji bezpośrednio po urodzeniu. Jest to bardzo dobra wiadomość dla wielu mam, których urlop macierzyński nierzadko dobiega końca zanim jeszcze dziecko zostanie wypisane ze szpitala lub niedługo po tym. Według wstępnych zapowiedzi resortu – urlop ma zostać wydłużony o wymiar odpowiadający okresowi hospitalizacji dziecka i ma zostać zastrzeżona maksymalna liczba tygodni tego wydłużenia.
Ochrona przed zwolnieniem w okresie urlopu macierzyńskiego
W okresie urlopu macierzyńskiego (analogicznie jak w okresie ciąży i przysługującego po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego i następnie wychowawczego) – pracownicy przysługuje ochrona przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem bez wypowiedzenia stosunku pracy przez pracodawcę.
Jedynymi wyjątkami od powyższej zasady, kiedy pracodawca będzie mógł rozwiązać stosunek pracy z kobietą w czasie urlopu macierzyńskiego, jest:
- wystąpienie przyczyn uzasadniających rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownicy, czyli tzw. zwolnienie dyscyplinarne (które możliwe jest m.in. w przypadku ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych) oraz
- ogłoszenie upadłości lub likwidacji pracodawcy.
Powrót do pracy po urlopie macierzyńskim
Po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, pracodawca ma obowiązek dopuścić kobietę do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe – nastanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu, na warunkach nie mniej korzystnych od tych, które obowiązywałyby, gdyby kobieta nie korzystała z urlopu (czyli za wynagrodzeniem nie niższym niż przysługujące kobiecie przed rozpoczęciem korzystania z urlopu i uwzględniającym wszystkie podwyżki, które – na równych zasadach – otrzymali również inni pracownicy).
Prawa matek po urlopie macierzyńskim
Prawo do urlopu rodzicielskiego
Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego, kobiecie przysługuje prawo do tzw. urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem, w wymiarze:
- 41 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie lub
- 43 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.
Urlop rodzicielski w powyższym wymiarze przysługuje łącznie obojgu rodzicom, przy czym każdemu z rodziców przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni tego urlopu.
Urlop rodzicielski, w przeciwieństwie do urlopu macierzyńskiego nie jest obowiązkowy i w każdym momencie – za zgodą pracodawcy, kobieta może zrezygnować z korzystania z urlopu i powrócić do pracy.
Za okres urlopu rodzicielskiego przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego w wysokości 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za okres ostatnich 12 miesięcy pracy. Jeżeli jednak pracownica złoży do pracodawcy stosowny wniosek nie później niż 21 dni po porodzie – zasiłek macierzyński za cały okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego może był wypłacany w wysokości 81,5% podstawy wymiaru zasiłku.
Nawilża śluzówkę nosową.
Wspomaga prawidłowe widzenie, wzrost i rozwój kości u dzieci.
Udrażnia i oczyszcza nos z gęstego kataru, łagodzi objawy przeziębienia przebiegającego z mokrym kas...
Krople enzymatyczne z laktazą kwaśną i neutralną.
Krem z ektoiną do stosowania już od 1. miesiąca życia.
Prawo do urlopu wychowawczego
Po urlopie macierzyńskim, kobiecie zatrudnionej na podstawie umowy o pracę przez okres co najmniej 6 miesięcy, przysługuje ponadto prawo do urlopu wychowawczego w wymiarze 36 miesięcy. Urlop wychowawczy, jest jednak niestety urlopem bezpłatnym.
Prawo do zmniejszenia etatu – ochrona przed zwolnieniem na okres 12 miesięcy
W przypadku powrotu do pracy po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego – kobieta, która nie korzysta z urlopu wychowawczego, ma prawo do obniżenia wymiaru czasu pracy do nie niższego niż ½ etatu, na okres w którym mogłaby korzystać z urlopu wychowawczego (czyli maksymalnie na okres 36 miesięcy). W czasie pierwszych 12 miesięcy korzystania z powyższego prawa – przysługiwać jej będzie wówczas ochrona przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę przez pracodawcę.
Kobiecie przysługuje prawo do odmowy wykonywania pracy w nadgodzinach, porze nocnej, systemie przerywanego czasu pracy oraz odbywania podróży służbowych. Do czasu aż dziecko nie ukończy 8 roku życia, pracodawca nie będzie miał prawa bez zgody pracownicy zatrudniać jej w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie przerywanego czasu pracy oraz delegować poza stałe miejsce pracy.
Prawo do elastycznej organizacji pracy
Do czasu ukończenia przez dziecko 8 roku życia – w celu dostosowania organizacji pracy do indywidualnych potrzeb – kobieta będzie miała prawo wnioskować do pracodawcy o zastosowanie do niej tzw. elastycznej organizacji pracy, przez którą rozumie się:
- pracę zdalną,
- elastyczne rozkłady czasu pracy (przerywany czas pracy, system skróconego tygodnia pracy, weekendowy system czasu pracy, ruchomy czas pracy i indywidualny czas pracy) oraz
- pracę w niepełnym wymiarze godzin.
Pracodawca nie jest związany wnioskiem pracownika. Ma obowiązek rozpatrzyć wniosek z uwzględnieniem potrzeb pracownika, jak również własnych potrzeb i możliwości – jako pracodawcy – uwzględniając konieczność zapewnienia normalnego toku pracy. Odmowa uwzględnienia wniosku przez pracodawcę, wymaga przedstawienia uzasadnienia.
Prawa związane z karmieniem piersią
Szczególne prawa przysługują ponadto kobiecie, która po powrocie do pracy, nadal karmi swoje dziecko piersią. Pierwszym z nich jest prawo do przerwy na karmienie piersią, tj. dwóch półgodzinnych przerw wliczanych do czasu pracy, a w przypadku karmienia więcej niż jednego dziecka – dwóch przerw po 45 min każda. Przerwy te mogą być udzielane łącznie i w praktyce – kobieta może np. wyjść z pracy godzinę wcześniej.
Ponadto, kobiety karmiące piersią podlegają ochronie przed wykonywaniem prac uciążliwych, niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub mogących mieć niekorzystny wpływ na karmienie dziecka piersią. Wykaz powyższych prac wynika z Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3.04.2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią (Dz.U. z 2017, poz. 796). Jeżeli kobieta karmiąca wykonuje którąś z powyższych prac – pracodawca ma obowiązek dostosować jej warunki pracy lub ograniczyć czas pracy w taki sposób, aby wyeliminować zagrożenia, a jeżeli nie jest to możliwe – przenieść kobietę do innej pracy lub zwolnić ją z obowiązku świadczenia pracy. W przypadku prac szczególnie szkodliwych – nie ma jednak nawet mowy o dostosowywaniu warunków pracy czy skracaniu czasu pracy, a dopuszczalne jest wyłącznie przeniesienie kobiety do innej pracy lub zwolnienie jej z obowiązku świadczenia pracy.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2023, poz. 1465)
Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2023, poz. 2780)