Zajęcia dla uczniów, prowadzone przez stowarzyszenie lub organizację społeczną – wyłącznie za zgodą kuratora oświaty
Jak wynika z uzasadnienia projektu nowelizacji Prawa oświatowego2 – jej przepisy, mają na celu wzmocnienie roli organu sprawującego nadzór pedagogiczny, w tym w szczególności kuratora oświaty, tak aby jak najpełniej mógł on wykonywać powierzone mu ustawowo zadania.
Jednym z przejawów powyższego, jest proponowana zmiana, polegająca na tym, że prowadzenie zajęć z uczniami, przez działające w szkole stowarzyszenia i inne organizacje społeczne (w tym m.in. organizacje harcerskie, za wyjątkiem organizacji objętych Honorowym Protektoratem Prezydenta RP, której ograniczenie to nie dotyczy) – może odbywać się wyłącznie pod warunkiem, uprzedniego uzyskania przez dyrektora szkoły, pozytywnej opinii kuratora oświaty. W celu uzyskania ww. opinii, dyrektor szkoły, zobowiązany będzie wystąpić do kuratora oświaty o jej wydanie, nie później niż na 2 miesiące przed rozpoczęciem zajęć.
W dalszej kolejności – przed rozpoczęciem zajęć – dyrektor szkoły zobowiązany będzie do przedstawienia rodzicom ucznia lub odpowiednio – pełnoletniemu uczniowi:
- pełnej informacji o celach i treściach programu danych zajęć,
- ww. pozytywnej opinii kuratora oświaty,
- pozytywnych opinii rady szkoły i rady rodziców na podjęcie w szkole działalności przez dane stowarzyszenie lub organizację społeczną, a na ich dodatkowy wniosek – również materiałów wykorzystywanych do realizacji programu zajęć.
Udział w zajęciach wymagać będzie pisemnej zgody rodziców ucznia, a w przypadku ucznia pełnoletniego – jego samego.
Powyższe zmiany mają więc na celu nie tylko wzmocnienie roli kuratora oświaty, ale również pozycji i głosu rodziców oraz ich przedstawicieli w społecznym organie szkoły (tj. radzie rodziców), w zakresie decydowania o treściach kierowanych do ich dzieci przez stowarzyszenia lub inne organizacje społeczne.
Jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy nowelizującej – taka procedura, wpłynąć ma na zwiększenie świadomości uczniów i rodziców o treściach zawartych w programach zajęć organizowanych przez stowarzyszenia lub inne organizacje społeczne. Rodzic powinien mieć prawo do decydowania o udziale dziecka w zajęciach, jak również zasięgnięcia informacji, np. o posiadanym przez osoby prowadzące zajęcia doświadczeniu zawodowym, kompetencjach i umiejętnościach, w zakresie objętym zajęciami.
Ustawodawca przewidział również pewne wyjątki,kiedy obowiązek uzyskania przez dyrektora szkoły pozytywnej opinii kuratora oświaty na prowadzenie zajęć przez stowarzyszenia i inne organizacje społeczne nie będzie wymagany. Dotyczyć ma on zajęć prowadzonych:
1) w ramach zadań zleconych z zakresu administracji rządowej,
2) w ramach zadań realizowanych przez Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom,
3) przez organizację harcerską objętą Honorowym Protektoratem Prezydenta RP lub
4) przez Polski Czerwony Krzyż.
Ograniczenia w zakresie zasad korzystania z edukacji domowej
Pokrótce – co to jest edukacja domowa?
Zgodnie z ustawą – Prawo oświatowe, każde dziecko w wieku od 6 do 18 lat, musi się uczyć. Dziecko w wieku 6 lat obowiązane jest odbyć roczne przygotowanie przedszkolne w przedszkolu, oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej lub w innej formie wychowania przedszkolnego. Obowiązek szkolny rozpoczyna się natomiast, wraz z początkiem roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko skończy 7 lat, oraz trwa do ukończenia przez nie szkoły podstawowej, nie dłużej jednak niż do ukończenia 18 roku życia. Co do zasady, powyższe obowiązki, wypełniane są przez dziecko, odpowiednio w – przedszkolu, szkole podstawowej oraz szkole ponadpodstawowej. Na wniosek rodziców, za zgodą dyrektora danej placówki, do której dziecko zostało przyjęte, spełnianie obowiązku nauki lub odpowiednio – obowiązku szkolnego, może jednak odbywać się w domu.
Taka forma edukacji – polegająca na spełnianiu obowiązku nauki lub obowiązku szkolnego, poza przedszkolem i/lub szkołą, w ramach której, to rodzice lub opiekunowie prawni dziecka, przejmują na siebie obowiązek jego nauczania – nazywana jest edukacją domową (z ang. – „homeschooling”).
Wniosek o udzielenie zezwolenia na edukację domową tylko w określonym terminie
Pierwszym ograniczeniem, które – w zakresie edukacji domowej – wprowadza nowelizacja Prawa oświatowego, jest ograniczenie terminu, w jakim rodzice dziecka, będą mogli wystąpić do dyrektora placówki, z wnioskiem o wydanie zezwolenia na spełnianie obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki, odpowiednio – poza przedszkolem, oddziałem przedszkolnym w szkole podstawowej, inną formą wychowania przedszkolnego lub szkołą (tj. na edukację domową).
Wniosek taki, będzie można bowiem złożyć wyłącznie w terminie: od dnia 1 lipca do dnia 21 września roku kalendarzowego, w którym dziecko ma rozpocząć roczne przygotowanie przedszkolne, bądź naukę w pierwszej lub kolejnej klasie szkoły podstawowej albo szkoły ponadpodstawowej.
Dotychczas, z wnioskiem o zezwolenie na edukację domową, można było wystąpić do dyrektora placówki, w dowolnym momencie, tj. zarówno przed rozpoczęciem, jak i w trakcie roku szkolnego.
Zmiana ta, z pewnością istotnie ograniczy możliwość skorzystania z tej formy edukacji dzieciom, u których przesłanki do jej rozpoczęcia, wystąpią w czasie trwania roku szkolnego.
Powrót do rejonizacji w granicach województw i województw sąsiadujących
W ustawie zaproponowano również przywrócenie funkcjonującej już wcześniej – tj. przed jej uchyleniem jej ustawą z dnia 17.03.2021 r. (Dz.U. z 2021 r., poz. 762), która weszła w życie 1.07.2021 r. – rejonizacji przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego i szkół, do których dziecko może zostać przyjęte i w ramach „uczęszczania” do których – może ubiegać się o skorzystanie z formy kształcenia, jaką jest edukacja domowa.
Na dzień dzisiejszy – dziecko może odbywać roczne przygotowanie przedszkolne lub odpowiednio – naukę, w formie edukacji domowej – będąc przyjęte do dowolnej placówki na terenie całej Polski. Jeżeli chodzi o szkoły – bardzo popularna jest zlokalizowana w Warszawie Szkoła w Chmurze, do której – według podawanych przez nią informacji – zapisanych jest obecnie blisko 10 tys. uczniów, czyli – w przybliżeniu – co trzeci uczeń w Polsce, realizujący obowiązek nauki w formie edukacji domowej (według danych z Systemu Informacji Oświatowej – na dzień 30.09.2022 r. – w Polsce jest bowiem 31.477 dzieci korzystających z edukacji domowej).
Po nowelizacji przepisów, o wydanie zezwolenia na edukację domową, będzie można się ubiegać, wyłącznie jeżeli dziecko będzie przyjęte do przedszkola, innej formy wychowania przedszkolnego lub szkoły, znajdującej się na terenie województwa, w którym zamieszkuje dziecko lub na terenie województwa sąsiadującego z tym województwem.
Jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy – intencją powyższej zmiany, jest urealnienie korzystania ze wsparcia skierowanego do dzieci spełniających obowiązek szkolny lub obowiązek nauki w formie edukacji domowej, poprzez zapewnienie im możliwości uczestniczenia w szkole w zajęciach stacjonarnych, dostępu do podręczników, materiałów edukacyjnych i pomocy dydaktycznych oraz prawa do osobistej konsultacji z nauczycielami. W ocenie ustawodawcy – korzystanie przez dziecko z powyższych form wsparcia jest realne tylko w przypadku, gdy szkoła znajduje się blisko miejsca zamieszkania dziecka. W praktyce, niewątpliwie, przywrócenie rejonizacji, wiązać się będzie z koniecznością zmiany szkoły przez znaczną część uczniów korzystających z edukacji domowej – choćby do Szkoły w Chmurze, która zlokalizowana jest w Warszawie, zapisani są bowiem uczniowie z terenu całej Polski.
Egzaminy tylko stacjonarnie, po uprzednim poinformowaniu kuratora oświaty o ich terminie i miejscu
Uczeń realizujący obowiązek szkolny lub obowiązek nauki w formie edukacji domowej, począwszy od pierwszej klasy szkoły podstawowej – zobowiązany jest do odbywania corocznych egzaminów klasyfikacyjnych, z zakresu podstawy programowej obowiązującej na danym etapie edukacyjnym. Egzaminy te, przeprowadzane są przez szkołę, do której zapisane jest dziecko i dotychczas mogły odbywać w dowolnej formie – również z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej, umożliwiających porozumienie się na odległość.
W przypadku wejścia w życie nowelizacji – egzaminy klasyfikacyjne, przeprowadzane w ramach edukacji domowej, będą mogły odbywać się wyłącznie stacjonarnie, w szkole do której dziecko jest formalnie zapisane. Jednocześnie, wprowadzono obowiązek informowania organu sprawującego nadzór pedagogiczny (tj. kuratora oświaty), o terminie i miejscu przeprowadzania egzaminów, co najmniej z 14-dniowym wyprzedzeniem.
Pozytywny wynik egzaminów klasyfikacyjnych, stanowi niezbędny warunek dla otrzymania przez ucznia promocji do następnej klasy i kontynuowania, w następnym roku szkolnym, edukacji domowej.
Zmiana ta, przez wielu rodziców i uczniów korzystających obecnie z edukacji domowej, oceniana jest negatywnie, ponieważ wiązać się będzie z koniecznością ponoszenia dodatkowych kosztów dojazdów uczniów na egzaminy, które dotychczas – w wielu przypadkach – mogli oni odbywać w formie zdalnej. Dojazdy te, mogą również okazać się bardzo kłopotliwe dla uczniów, mieszkających w odległych od szkoły i słabo skomunikowanych miejscach.
Obowiązek stosowania przepisów dotyczących organizowania krajoznawstwa i turystyki, również przez niepubliczne przedszkola i szkoły
Ustawa nowelizująca, wprowadza również obowiązek stosowania przez prywatne przedszkola i szkoły, przepisów dotyczących organizowania krajoznawstwa i turystyki – tj. rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25.05.2018 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki (Dz.U. z 2018 r., poz. 1055).
Przepisy te, znajdują zastosowanie do wszelkich, organizowanych przez przedszkola i szkoły, wycieczek i regulują najważniejsze wymogi w zakresie bezpieczeństwa, takie jak m.in.:
- zasady ustalania odpowiedniej ilości opiekunów,
- zasady ochrony uczniów przed sprawcami przestępstw, w ramach doboru opiekunów,
- zasady bieżącej weryfikacji stanu liczbowego uczestników wycieczki,
- zakaz realizowania wycieczek podczas zagrożeń pogodowych oraz
- zasady bezpiecznego przebywania nad wodą.
Zmiana ta, niewątpliwie przyczyni się do zwiększenia bezpieczeństwa przedszkolaków i uczniów, korzystających z przedszkolno-szkolnego krajoznawstwa i turystyki, bez względu na rodzaj (publiczna czy niepubliczna) placówki, do której uczęszczają.
Zatrudnienie w przedszkolu osoby niebędącej nauczycielem, wyłącznie za zgodą kuratora oświaty
Nowelizacja przewiduje również, że zatrudnienie w przedszkolu (zarówno publicznym, jak i niepublicznym, a także w innych formach wychowania przedszkolnego), osoby niebędącej nauczycielem, która – w ocenie dyrektora placówki – posiada przygotowanie odpowiednie do prowadzenia danych zajęć – zawsze wymagać będzie uzyskania, przez dyrektora placówki, zgody kuratora oświaty.
Dotychczas, wymóg ten, dotyczył wyłącznie osób prowadzących zajęcia rozwijające zainteresowania.
Powyższa zmiana, stanowić będzie dodatkową gwarancję, zatrudniania w przedszkolach wyłącznie osób, dających rękojmię odpowiedzialnej realizacji powierzonych im zadań.
Nowelizacja wprowadza wiele zmian, które wzbudzają kontrowersje i są rozmaicie oceniane przez różne środowiska. Warto śledzić dalszy postęp prac legislacyjnych, ponieważ proces ten – w jej przypadku – jest wyjątkowo dynamiczny i w każdym momencie może zmienić swój bieg o 180 stopni.
Może zainteresować Cię również: Zmiany w szkołach w roku szkolnym 2022/2023
1 Projekt ustawy (nr druku: 1812) o zmianie ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw
2 Uzasadnienie projektu ustawy (nr druku: 2710) o zmianie ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw (projekt z dnia 20.10.2022 r.)
Podstawa prawna:
Ustawa o zmianie ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw (uchwalona na posiedzeniu Sejmu nr 65 dnia 4.11.2022 r., nr druku projektu ustawy: 2710)