Świąteczne wyzwania dla dziecka
Święta Bożego Narodzenia mają swoją magię i zwykle kojarzymy je z czasem miłości, bliskości, radości. W blasku świec siadamy rodzinnie przy choince, sięgając po smakołyki i ucząc dzieci kolęd. Dość szybko zapominamy ile wcześniej doświadczamy stresów. Święta w rzeczywistości są dla wielu osób trudne emocjonalnie, a nawet te najbardziej udane bardzo obciążają nasz system nerwowy. Zmiana codziennej rutyny, podróże, spotkania z wieloma osobami i cała otoczka świąteczna wywołują intensywne doznania, emocje, a nierzadko też napięcia. Wielu wyzwań doświadczają też dzieci
- Problemy z zaśnięciem czy spokojnym snem w związku z wydarzeniami okołoświątecznymi (przyjście Mikołaja – lęk przed nim samym lub że nie przyjdzie, bądź nie przyniesie prezentu, spotkanie z kimś z rodziny),
- Trudne, silne emocje po otrzymaniu podarunku,
- Stresujące i nieprzyjemne komentarze bliskich z rodziny,
- Dalekie, dłużące się, męczące podróże,
- Nielubienie przez dziecko potraw wigilijnych, konieczność otaczania się widokiem i zapachami potraw,
- Napięta atmosfera oczekiwania na pierwszą gwiazdkę lub na gości.
Dzieci bardzo silnie odczuwają też ogólne napięcie, gdy rodzice podenerwowani przerzucają się wzajemnymi pretensjami, panuje ogólny pośpiech, różne oczekiwania co do świąt czy brak czasu dla dzieci w czasie przedświątecznych przygotowań. Ponadto, wszystko to razem sprawia, że u dziecka bardzo często pojawiają się symptomy przebodźcowania. Dzieje się za dużo, znacząco zmienia się codzienna rutyna, a na dziecko oddziałują bodźce, które do tej pory nie pojawiały się aż z takim natężeniem. Zwłaszcza małe dzieci, bądź dzieci szczególnie wrażliwe mogą poczuć się przeciążone, co będzie skutkować podwyższonym poziomem stresu i reakcjami nieadekwatnymi do sytuacji. Dobrze jest zwrócić wtedy uwagę na przejawianie przez dziecko próby ucieczki lub odchodzenie od zabawy, zasłanianie uszu, zamykanie oczu, unikanie osób i patrzenia na nich, wybuchy złości, nadmierny niepokój i zmęczenie.
Przygotowania do świąt z dzieckiem
Mając świadomość odczuwanych przez dziecko emocji czy trudnego sensorycznie czasu, warto zatrzymać się i przemyśleć, jak chcemy, by te święta wyglądały. Czy rzeczywiście priorytetem są umyte okna i zarzucenie gości długo przygotowywanymi wspaniałymi daniami, czy może jednak odpuszczenie i skupienie się na przeżyciu dobrych świąt, ale też przygotowań przedświątecznych z dzieckiem? Działań, które warto zrealizować z dzieckiem jest mnóstwo. Poza tym, wiele aktywności, w zależności od wieku dziecka, może być przez nie kontynuowanych. Liczy się pomysł i chęć, aby spędzać ten czas razem.
- Przygotowywanie i wysyłanie kartek świątecznych – wspaniały zwyczaj, którym dziecko będzie zachwycone. Szczególnie teraz, gdy wszystko odbywa się telefonicznie, podtrzymywanie tradycji życzeń na papierze i sama wizyta na poczcie mają swoją magię. Oczywiście, w sklepach są gotowe kartki, ale ważniejsze jest wspólne tworzenie z dzieckiem i w ogóle czas, gdy razem do tego usiądziemy. Nie trzeba dużych umiejętności plastycznych. Wystarczy kartka z bloku, papier kolorowy, kilka ozdób. Takie kartki nawet obdarowywanym sprawiają więcej radości i mogą być wyjątkową pamiątką.
- Przygotowywanie ozdób świątecznych – te własnoręcznie wykonane przez dziecko mają swój urok. Choinka naprawdę nie musi prezentować się perfekcyjnie, jak z okładek magazynów. Można kupić styropianowe ozdoby i samodzielnie je ozdabiać, spróbować wykonać masę solną czy nawet skorzystać tylko z papieru. Dzieci naprawdę odczuwają wielką radość i dumę, gdy choinkę przyozdabiają ich prace.
- Kreatywne prace plastyczne – gdy nie czujemy się na siłach i nie mamy pomysłów, aby urozmaicić dzieciom przedświąteczny czas, warto sięgnąć do gotowych zestawów kreatywnych. Wybór jest ogromny! Wyklejanki, witraże, brokaty, masy plastyczne, szablony, tekturowe składanki i całe mnóstwo innych.
- Domowe porządki – z dzieckiem? Jak najbardziej! Być może zajmą one trochę więcej czasu, ale są świetną okazją do wspólnego działania, a przy okazji uczenia dziecka dbania o czystość. Pokazujmy, że aby w święta zająć się odpoczynkiem, najpierw trzeba włożyć trochę wysiłku. Warto jednak zachować przy tym umiar, aby nie doprowadzić do przemęczenia i zniechęcenia. Liczy się ogólny ład, a nie generalne porządki.
- Wspólne gotowanie – w okresie gdy przed świętami dzieje się w kuchni dużo, dzieci są często „przepędzane”. Bo łatwiej się skoncentrować, zachować czystość i zrobić coś dokładniej. Jest to jednak miejsce, gdzie dobrze jest zaangażować też dziecko. My i tak robimy, co trzeba, a dziecko poczuje się wyjątkowo. Małe rączki również mogą lepić pierogi, wymieszać warzywa czy wykroić i ozdobić pierniki. Nie będą one perfekcyjne, ale nie o to chodzi. Jest to też sposób, by zachęcić dziecko do próbowania nowych smaków i potraw.
- Czytanie książek o świętach – dobrze jest zadbać o to, by wprowadzić dziecko w zwyczaje świąteczne, opowiedzieć o ich genezie, o znaczeniu symboli. Na rynku dostępnych jest mnóstwo książeczek, tych zarówno do czytania, jak i do rozwiązywania.
- Kolorowanki świąteczne i układanie puzzli – świetne propozycje do wspólnego spędzenia czasu, ale też wartościowego zajęcia dziecka, gdy sami musimy się czymś zająć, na przykład w kuchni. Dziecku nie dłuży się tak wtedy oczekiwanie, a przy okazji działa twórczo i tematycznie.
- Przygotowywanie prezentów – już od najwcześniejszych lat możemy pokazywać dziecku, że miło jest być obdarowanym, ale też obdarowywać innych. Zachęcajmy do samodzielnego przygotowania jakiejś pracy plastycznej dla najbliższych osób. Takie podarunki wzruszają najbardziej i mają największą wartość, bo nigdzie nie można ich kupić. Warto też zamiast gotowych paczek prezentowych sięgać po papier, owinąć prezent ręcznie i pięknie go ozdobić.
Po latach nie pamięta się już czy któreś miejsca były niewysprzątane, czy pierogi miały idealny kształt, a pierniki były pięknie posmarowane lukrem. Natomiast rosnące dziecko wspomina wspólną zabawę z rodzicem, pierwsze tworzenie bombek czy wykrawanie ciastek. I to, tak naprawdę, jest w tych świętach cenne.
Pomoc dziecku w dobrym przeżyciu świąt
Wiedząc, że święta mimo pozytywnych emocji, są też trudne emocjonalnie, trzeba zadbać, by każdy, również dziecko, czuło się dobrze. Czasami w trosce o komfort dziecka wiele planów będzie wymagało zmiany, a nawet odpuszczenia, ale zamiast się frustrować, lepiej jest zaakceptować. Dobrze jest przygotować dziecko, jak będą wyglądały święta, uprzedzić, że będzie trochę zamieszania, więcej spotkań i ludzi. Przy okazji świąt dobrze jest też zadbać o granice dziecka, które nie musi mieć ochoty na przytulanie i całusy od kolejnych gości czy nawet na wspólne przesiadywanie przy stole. Pewnie zdarzy się też, że dziecko okaże trudniejszą emocję, zezłości się czy wycofa. I to też powinno być akceptowalne.
W ferworze przygotowań warto więc pamiętać o tym, co nie dotyczy stricte świąt, ale co jest dla dziecka ważne (a co może umknąć między lepieniem uszek, krojeniem sałatki a pakowaniem prezentów):
- O ograniczeniu nadmiaru bodźców – mocno migających światełek, grających zabawek, korzystania z urządzeń elektronicznych,
- O codziennej rutynie, codziennych spacerach,
- O odcinaniu dziecka od bodźców, gdy jest ich za dużo (przejście do spokojniejszego, zaciemnionego pomieszczenia, wyjście na dwór, skrócenie czasu spotkania),
- Przygotowaniu dla dziecka miejsca (baza z koca, domek), gdzie będzie mogło się schować, odpocząć, gdy będzie miało dosyć,
- O nie zmuszaniu do długiego siedzenia przy stole i do jedzenia, do śpiewania piosenek czy do recytowania wierszyków,
- Nie komentowaniu, nie zawstydzaniu i nie wyśmiewaniu,
- Zadbanie o ładny strój, ale niekrępujący ruchów (wygodny T-shirt ze świątecznym motywem zamiast kokard, białych bluzek i strojnych sukienek),
- Wyluzowanie przez rodziców i bliskich.
Nie powinno mieć miejsca obcałowywanie dzieci, przytulanie i oczekiwanie, że dziecko będzie te zachowania tolerować. Dziecko naprawdę może nie mieć ochoty na wymuszoną bliskość, nawet z babcią czy z ciocią, a jego zgoda na to nie ma nic wspólnego z byciem grzecznym. Zadaniem rodzica jest zachować uważność i zatroszczyć się o granice dziecka, a gdy granice są przekraczane, zareagować. Oczekiwanie, że dziecko będzie obdarowywać całusem czy przytuleniem za prezent nie jest niczym dobrym. Dziecko ma prawo do bycia przede wszystkim sobą.
Po trudniejszym, bardziej napiętym czasie dobrze jest zadbać też o wyciszenie i odpoczynek. One są równie ważne w święta, co intensywne przygotowania i spotkania z bliskimi. Najcenniejsze jest w tym wszystkim wspólne budowanie relacji, spędzanie czasu, wspólne granie, śpiewanie i spacerowanie.
Bibliografia:
1. Stążka-Gawrysiak A., Self-Regulation. Świąteczne wyzwania. Opowieści dla dzieci o tym, jak działać, gdy emocje biorą górę.
2. Utnik M., Idą święta! O Bożym Narodzeniu, Mikołaju i tradycjach świątecznych na świecie.
3. Starosta M., W jedną noc dookoła świata.
4. Rak A., Wioska małych cudów.
5. Bourgeois P., Clark B., Franklin i prezent świąteczny.
6. Bourgeois P., Franklin przygotowuje święta.
7. Desjardins I., Wigilia Małgorzaty.