Dzieci powinny być traktowane na równi z dorosłymi obywatelami – do równouprawnienia najmłodszych, jako jeden z pierwszych, dążył wybitny pedagog, lekarz i działacz społeczny z pierwszej połowy XX wieku – Janusz Korczak, formułując w swoich publikacjach pedagogicznych, szereg praw dziecka. Z okazji Międzynarodowego Dnia Praw Dziecka warto sięgnąć do sentencji „Starego Doktora”, zapoznać się z najważniejszymi prawami dzieci i dowiedzieć, co można zrobić, jeżeli prawa te nie są przestrzegane.

„Nie ma dzieci – są ludzie, ale o innej skali pojęć, innym zasobie doświadczenia, innych popędach, innej grze uczuć.”– mawiał Janusz Korczak, lekarz, pedagog, pisarz, publicysta i działacz społeczny, wybitny prekursor ruchu na rzecz praw dziecka, z inicjatywy którego, w 1912 r., w Warszawie powstał sierociniec dla żydowskich dzieci. „Stary Doktor” – bo takim pseudonimem posługiwał się Janusz Korczak, rozumiał dzieci i darzył je bezwarunkową miłością, czego dowodem jest fakt, że pozostał ze swoimi podopiecznymi z Domu Sierot do samego końca. Został zamordowany wraz z ok. 200 wychowankami, w obozie zagłady w Treblince, pozostawiając po sobie cenny dorobek naukowy w obszarze pedagogiki.

Z okazji zbliżającego się Międzynarodowego Dnia Praw Dziecka, który przypada na 20 listopada, warto oddać się chwili zadumy, wspominając „Starego Doktora” i jego aktualne – po dzień dzisiejszy – myśli, skupiające się wokół dzieci, ich szczególnej roli w rodzinie i społeczeństwie oraz przysługujących im praw.

20 listopada, to również rocznica uchwalenia Konwencji o prawach dziecka – jednego z podstawowych aktów prawnych w tej materii. Jakie prawa dziecka, zostały zatem uregulowane w polskim systemie prawnym i gdzie należy ich szukać?

Konstytucja RP

Źródłem wszystkich praw człowieka, a więc również praw dziecka, jest jego godność. Została ona uregulowana w art. 30 Konstytucji RP, zgodnie z którym: „Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.”

Dziecko ma prawo do niedyskryminacyjnego traktowania, na równi z dorosłymi, jednak ze względu na fakt, iż – do pewnego wieku – nie jest w stanie funkcjonować samodzielnie i musi pozostać pod opieką innych osób – wyodrębnione zostały prawa dziecka.

Obowiązek ochrony praw dziecka,jest obowiązkiem konstytucyjnym, wynikającym bezpośrednio z art. 72 Konstytucji, zgodnie z którym – „Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją.”

Z Konstytucji wynikają również takie prawa dziecka, jak:

  • prawo do opieki i pomocy władz publicznych, w sytuacji pozbawienia opieki rodzicielskiej,
  • prawo do bycia wysłuchanym przez organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko, w toku ustalania jego prawa,
  • prawo do nauki.

Konwencja o prawach dziecka

Jednym z najważniejszych aktów prawnych, regulujących materię praw dziecka jest Konwencja o prawach dziecka, uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w 1989 r. i ratyfikowana przez Polskę w 1991 r. Tym sposobem, Polska stała się stroną powyższej umowy międzynarodowej, którą – poza naszym krajem – związanych jest 196 innych państw1 i zobowiązana jest do przestrzegania jej zapisów. Zgodnie z art. 4 Konwencji – Polska, jako państwo-strona Konwencji, ma obowiązek podejmowania wszelkich właściwych działań ustawodawczo-administracyjnych oraz innych w celu realizacji praw w niej zapisanych.

Konwencja gwarantuje prawa dziecka, niezależnie od koloru skóry, płci, języka, wyznania, poglądów politycznych, statusu majątkowego, niepełnosprawności czy pochodzenia.

Kim jest dziecko?

W art. 1 Konwencji, „dziecko” zostało zdefiniowane jako – każda istota ludzka w wieku poniżej osiemnastego roku życia, chyba że zgodnie z prawem odnoszącym się do dziecka, uzyska ono pełnoletność wcześniej.

troje dzieci

Jakie prawa dziecka zostały zapisane w Konwencji?

W Konwencji zostały zapisane m.in. następujące prawa dziecka:

  • prawo do życia, rozwoju, tożsamości i obywatelstwa,
  • prawo do wychowania w rodzinie, pozostawania pod opieką rodziców, a w przypadku rozłączenia z nimi – do utrzymywania z nimi kontaktu, o ile jest to możliwe,
  • prawo do swobodnego wyrażania poglądów, w tym w postępowaniu sądowym i administracyjnym,
  • prawo do swobody wypowiedzi, myśli, sumienia i wyznania,
  • prawo do swobodnego zrzeszania się,
  • prawo do ochrony życia prywatnego, rodzinnego, domowego i tajemnicy korespondencji,
  • prawo do ochrony honoru i reputacji,
  • prawo dostępu do informacji,
  • prawo do ochrony przed wszelkimi formami przemocy fizycznej i psychicznej, krzywdą, zaniedbaniem, złym traktowaniem, torturowaniem, okrutnym, nieludzkim lub poniżającym traktowaniem lub karaniem oraz wyzyskiem, w tym wykorzystywaniem w celach seksualnych,
  • prawo do ochrony zdrowia, opieki oraz rehabilitacji zdrowotnej,
  • prawo do poziomu życia odpowiadającego rozwojowi fizycznemu, psychicznemu, duchowemu, moralnemu i społecznemu,
  • prawo do nauki, w tym do bezpłatnej i obowiązkowej nauki w zakresie szkoły podstawowej,
  • prawo do wypoczynku i czasu wolnego, do uczestniczenia w zabawach i zajęciach rekreacyjnych oraz w życiu kulturalnym i artystycznym,
  • prawo do ochrony przed wyzyskiem ekonomicznym oraz podejmowaniem pracy w zbyt wczesnym wieku.

Pozostałe akty prawne, w których uregulowane zostały prawa dziecka

W polskim systemie prawnym, prawa dziecka,w tym również prawa wyrażone w Konwencji o prawach dziecka, zostały również uregulowane w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym (np. prawo do bycia wysłuchanym w sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka), kodeksie cywilnym (np. prawo do dziedziczenia przez dziecko poczęte, ale nienarodzone) oraz w Prawie oświatowymustawie o systemie oświaty (w zakresie praw ucznia).

Co możemy zrobić, jeżeli prawa dziecka nie są respektowane?

W pierwszej kolejności – jeśli zagrożone jest życie lub zdrowie dziecka – należy bezwzględnie i niezwłocznie powiadomić policję, pogotowie lub straż pożarną.

Jakie jeszcze działania można podjąć?

1)  łamanie praw dziecka, można zgłosić do Rzecznika Praw Dziecka (za pośrednictwem Biura Rzecznika Praw Dziecka – telefonicznie, pod numerem tel. (22) 583 66 00 lub za pośrednictwem poczty elektronicznej – rpd@brpd.gov.pl) lub skorzystać z Dziecięcego Telefonu Zaufania Rzecznika Praw Dziecka, dostępnego pod numerem 800 12 12 12,

2)  w przypadku przemocy w rodzinie – pomoc można uzyskać, dzwoniąc na całodobową„Niebieską linię”, dostępną pod numerem tel. 116 123,

W przypadku nieprzestrzegania przez Polskę zapisów Konwencji o prawach dziecka – na chwilę obecną – polscy obywatele, pozbawieni są możliwości wystąpienia, w tej sprawie, ze skargą do Komitetu Praw Dziecka ONZ. Wynika to z faktu, że – na dzień dzisiejszy – Polska nie ratyfikowała protokołu dodatkowego do Konwencji, który powołał ww. Komitet do rozpatrywania tego rodzaju spraw. Pozostaje mieć nadzieję, że w przyszłości stan ten ulegnie zmianie i Polacy będą mogli korzystać z powyższego uprawnienia w celu ochrony praw dzieci.

Jako świadomi rodzice – dbajmy o to, aby prawa naszych (i nie tylko naszych) dzieci były respektowane i sami je respektujmy, traktując dzieci z należytym szacunkiem, tak, jakbyśmy chcieli, aby nas traktowano. I weźmy sobie głęboko do serca piękne słowa Janusza Korczaka, aby – „W wychowaniu kierować się sercem. Patrzeć na dziecko sercem. Dostrzegać serce w dziecku i dziecko w sercu. Jego i swoim.”


dla dziecka od pierwszych dni życia
wspiera prawidłowy rozwój kości, mózgu, wzroku i układu odpornościowego
DHA z ekologicznych alg i witamina D
starannie dobrane, naturalne składniki
Suplement diety
Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.
reklama

1 źródło: https://indicators.ohchr.org/

Podstawa prawna:

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2.04.1997 r. (Dz.U. 1997 Nr 78, poz. 483)

Konwencja o prawach dziecka z dnia 20.11.1989 r. (Dz.U. 1991 Nr 120, poz. 526)

Ustawa z dnia 6.01.2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 141)