Kiedy mówimy o zaparciach?
Według III Kryteriów Rzymskich, zaparciem czynnościowym nazwiemy występowanie co najmniej przez 2 miesiące co najmniej 2 z wymienionych poniżej objawów, co najmniej raz w tygodniu:
- nie więcej niż 2 wypróżnienia w tygodniu,
- co najmniej raz na tydzień epizod popuszczania stolca,
- wywiad wskazujący na przyjmowanie pozycji ciała sprzyjającej wstrzymywaniu defekacji lub nasilone wstrzymywanie stolca,
- wywiad wskazujący na bolesne wypróżnienia lub zbite stolce,
- obecność obfitych mas kałowych w odbytnicy,
- wywiad wskazujący na stolce o dużej objętości.
W przypadku dzieci określenie, czy mamy do czynienia z zaparciami, nastręcza pewnych trudności. Zdrowe dziecko może oddawać miękki stolec co 2–3 dni i jeśli wypróżnia się bez trudności, to nie należy w takim przypadku rozpoznawać zaparć. Podobna sytuacja występuje u niemowląt karmionych naturalnie, które mogą wypróżniać się rzadko, jednak z zachowaniem prawidłowej konsystencji stolca.
Leczenie zaparć
Leczenie zaparć powinno obejmować metody niefarmakologiczne oraz farmakoterapię. Niezwykle istotne jest postępowanie polegające na stosowaniu bogatobłonnikowej diety, zwiększeniu podaży płynów (szczególnie wody), regularnej aktywności fizycznej pobudzającej motorykę jelit, edukacji dziecka i jego opiekunów dotyczącej zmiany trybu życia i modyfikacji zachowań, ćwiczeniach nawyku defekacji oraz zapewnieniu opieki psychologicznej i terapii behawioralnej.
Dieta powinna być oparta na produktach zawierających dużą ilość błonnika. Zalecane spożycie błonnika u dzieci wynosi 0,5 g/kg masy ciała, ale nie więcej niż 35 g. Dieta bogatobłonnikowa polega na podaży błonnika w zależności od masy ciała dziecka według wzoru: wiek dziecka + 0,5 g/kg masy ciała/dzień.
Całodzienna dieta powinna być rozłożona na 5 posiłków, podawanych o stałych porach. Produkty zawierające błonnik znacznie ułatwiają oddawanie stolca i poprawiają rytm wypróżnień poprzez nasilanie fermentacji i zwiększanie ilości wody w dolnym odcinku przewodu pokarmowego. W tabeli podano zawartość błonnika w niektórych produktach żywnościowych.
Dzięki zdolności wiązania wody błonnik pokarmowy zwiększa objętość stolca i pobudza motorykę jelit. Działanie takie możliwe jest wyłącznie przy dostatecznej podaży płynów (u dzieci nawet do 2 l/dobę).
Niedobór wody może doprowadzić do powstawania zbitych mas kałowych w świetle jelita i nasilenia zaparć stolca.
Frakcje błonnika rozpuszczalne w wodzie stymulują dodatkowo rozwój pożądanej mikrobioty jelitowej, głównie bakterii fermentacyjnych z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacteria. Należy pamiętać, że stosowanie diety bogatoresztkowej obniża wchłanianie niektórych składników odżywczych (żelazo, wapń, cynk), dlatego istotne jest zwiększenie ich podaży w diecie.
Zaparcia u dziecka – produkty wskazane:
- produkty zbożowe: pieczywo czerstwe, razowe, żytnie, graham, z dodatkiem otrąb; mąki z pełnego przemiału, tj. żytnia, razowa; kasze gruboziarniste tj. gryczana, jaglana, jęczmienna, pęczak; ryż brązowy, otręby, płatki jęczmienne i owsiane, makarony z mąki razowej,
- mięso: wołowina, cielęcina, królik, kurczak, indyk; gotowane, duszone, smażone bez tłuszczu,
- jaja: gotowane na miękko lub na parze,
- ryby: gotowany dorsz, sandacz, szczupak, leszcz,
- nabiał: chude mleko, tj. do 2% tłuszczu, kefiry, jogurty z odtłuszczonego mleka, ser twarogowy chudy,
- owoce: wszystkie, szczególnie te zawierające drobne pestki, tj. agrest, winogrona, kiwi, poziomki, truskawki, świeże czarne jagody; owoce suszone, niskosłodzone dżemy,
- warzywa: wszystkie w postaci surówek lub gotowane, tj. brokuły, buraki, pomidor, papryka, szpinak, sałata, pietruszka, dynia, surowa marchew,
- przekąski: pestki dyni, nasiona słonecznika, orzechy laskowe i pistacjowe, migdały, miód (w ograniczonych ilościach),
- przyprawy: koperek, kminek, ziele angielskie, liść laurowy, majeranek, anyż, cynamon.
Zaparcia u dziecka – produkty niewskazane:
- produkty zbożowe: pieczywo świeże, jasne, pszenne bułki, pieczywo cukiernicze; mąka z wysokiego przemiału, tj. pszenna, ziemniaczana, kukurydziana; drobne kasze, tj. manna, kukurydziana, jęczmienna, perłowa, ryż biały, makaron z mąki pszennej,
- mięso: wieprzowina, baranina, gęś, kaczka, tłuste wędliny, tj. baleron, boczek, pasztety, kiełbasy; mięso smażone na oleju lub margarynie,
- jaja: smażone na tłuszczu,
- ryby: węgorz, smażone na tłuszczu,
- nabiał: tłuste mleko, tj. >2% tłuszczu, kefiry i jogurty z tłustego mleka, śmietany, serki typu fromage, sery topione, śmietany,
- owoce: wysokosłodzone dżemy i konfitury,
- warzywa: wzdymające, tj. fasola, groch, bób, kapusta, cebula, kalafior, świeży ogórek, gotowana marchew,
- przekąski: kakao, czekolada, torty, kremy, lody, cukier,
- przyprawy: ostre, ocet, musztarda, sól.
Farmakoterapia
Farmakoterapia prowadzona jest za pomocą leków doustnych i doodbytniczych o różnych mechanizmach działania. Można wyodrębnić preparaty: osmotyczne (laktuloza, makrogole), poślizgowe (płynna parafina, śluz siemienia lnianego), drażniące (sennozydy, bisakodyl), pęczniejące (metyloceluloza, babka lancetowata) oraz wlewki i czopki.
Przewlekłe zaparcia u dziecka stanowią uporczywy problem zarówno dla pacjenta, jak i całej jego rodziny. Jest to jeden z najczęstszych problemów gastroenterologicznych w populacji dziecięcej. Podstawą sukcesu terapeutycznego jest długotrwałe leczenie oparte na dobrej współpracy lekarzy specjalistów i dietetyka oraz pacjenta i jego rodziny.
Może zainteresować Cię także: Witamina D dla dziecka – dlaczego nie może zabraknąć jej w diecie najmłodszych?