Zgodnie ze Standardem Organizacyjnym Opieki Okołoporodowej – to na szpitalach ciąży w tym zakresie szereg obowiązków, w tym m.in. obowiązek zapewnienia kobiecie pomocy psychologicznej oraz poinformowania o przysługujących jej prawach. Z kontroli przeprowadzonej przez NIK w zakresie opieki nad pacjentkami w przypadku poronień, wynika jednak, że niejednokrotnie opieka ta, ogranicza się do udzielenia niezbędnej pomocy medycznej, nie jest natomiast zapewniane szersze wsparcie (z danych opublikowanych przez NIK wynika, że aż 35% ankietowanych kobiet, nie miało możliwości skorzystania nawet z pomocy psychologa).1 Dlatego – jako kobiety – nie bądźmy dla siebie nawzajem obojętne i mówmy głośno o naszych prawach. Nawet w tych najtrudniejszych momentach naszego życia.
Prawo do pomocy psychologicznej, szacunku i intymności
W przypadku tak dotkliwej straty, jaką jest utrata dziecka, bardzo ważne jest, aby każda kobieta miała świadomość tego, że jeszcze w szpitalu, przysługuje jej prawo do skorzystania z pomocy psychologicznej, jeżeli tylko wyrazi taką potrzebę. Personel szpitala ma również obowiązek udzielić pacjentce wszelkich informacji o możliwości uzyskania przez nią dalszej pomocy psychologicznej, miejscach i organizacjach udzielających wsparcia osobom w podobnej sytuacji, jak i przysługujących jej prawach.
Kobiecie po utracie dziecka przysługuje prawo do poszanowania szczególnie trudnej sytuacji, w której się znalazła. Należy także zadbać o jej intymność i,w miarę możliwości, starać się nie umieszczać jej w sali z kobietami w okresie ciąży lub w połogu, których ciąża zakończyła się urodzeniem zdrowego dziecka. Personel medyczny natomiast, powinien mieć świadomość, jak ważny jest ton rozmowy, postawa oraz słowa, które kierują do pacjentki.
Warto nadmienić także, że po poronieniu, przysługuje kobiecie opieka laktacyjna.
Zalecany do leczenia pierwszych objawów dyskomfortu pochwy.
Żel dopochwowy z kwasem hialuronowym wskazany w celu zapobiegania i leczenia suchości pochwy.
Dla zdrowia układu moczowego.
Pomaga przy problemach intymnych w ciąży.
Do stosowania wspomagającego w leczeniu i profilaktyce infekcji pochwy.
Prawo do pochówku i zasiłku pogrzebowego
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 6.04.2020 r. w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania – w dokumentacji medycznej, dokonuje się rozróżnienia na poronienie oraz urodzenie martwe, które uzależnione jest od okresu trwania ciąży (po upływie 22. tygodnia ciąży, mowa jest już o urodzeniu martwym).
W kwestii pochówku, jak i pozostałych uprawnień – nie ma to jednak żadnego znaczenia. Rodzice mają prawo do pochowania swojego dziecka, niezależnie od czasu trwania ciąży. Jeżeli jest znana płeć dziecka – szpital ma obowiązek wystawić tzw. kartę martwego urodzenia, która uprawnia do dokonania pochówku dziecka. Jeżeli jednak ciąża była na tyle wczesna, że płeć dziecka nie jest znana – pochówek może zostać dokonany na podstawie tzw. karty zgonu, którą wystawia szpital na wniosek rodziców.
Od momentu wystawienia karty martwego urodzenia szpital może:
- samodzielnie przekazać ją do urzędu stanu cywilnego (USC) w ciągu jednego dnia
- przekazać kartę rodzicom, którzy powinni dostarczyć ja do USC w ciągu 3 dni.
Na podstawie karty urodzenia, urząd stanu cywilnego sporządza akt urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe. Jest to dokument urzędowy, który stanowi podstawę do ubiegania się o zasiłek pogrzebowy. Z wnioskiem o jego przyznanie, należy wystąpić do ZUS. Zasiłek ten przysługuje w wysokości 4.000 zł osobie, która pokryła koszty pogrzebu i jest ubezpieczona w ZUS lub ma przyznaną emeryturę lub rentę (czyli mogą o niego wnioskować nie tylko rodzice, ale również np. dziadkowie dziecka).
Jeżeli płeć dziecka nie jest znana, aby ubiegać się o wypłatę zasiłku pogrzebowego, trzeba wykonać nierefundowane badania genetyczne, określające płeć (koszt ok. 400 zł). Dopiero po otrzymaniu wyników, szpital przekaże kartę martwego urodzenia do USC, który z kolei sporządzi akt urodzenia dziecka, stanowiący podstawę do wypłaty zasiłku.
Prawo do urlopu i zasiłku macierzyńskiego
Kobiecie, która straciła dziecko, przysługuje urlop macierzyński w wymiarze 8 tygodni po porodzie. Urlop macierzyński z zasady ma umożliwić matce sprawowanie opieki nad dzieckiem, jednak w tym przypadku służy regeneracji sił i ochronie zdrowia kobiety. Niestety i tym razem (podobnie jak w przypadku prawa do zasiłku pogrzebowego) – w praktyce, prawo kobiety do skorzystania ze wspomnianego urlopu, uzależnione jest od tego, czy rozpoznano płeć utraconego dziecka.
Aby skorzystać z urlopu, niezbędna jest bowiem rejestracja dziecka w urzędzie stanu cywilnego i uzyskanie aktu urodzenia dziecka z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe. Taki dokument wystawiany jest na podstawie karty martwego urodzenia, dostarczanej do urzędu bezpośrednio przez szpital lub przez rodziców dziecka (w terminie 3 dni od jej sporządzenia). Karta ta, zostanie przez szpital wydana tylko w przypadku, gdy znana jest płeć dziecka. W przeciwnym razie, jedynym sposobem na skorzystanie z uprawnienia do urlopu macierzyńskiego po poronieniu, jest wykonanie nierefundowanego badania genetycznego określającego płeć dziecka.
Z prawem do urlopu macierzyńskiego związane jest prawo do zasiłku macierzyńskiego za ten okres, w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku, czyli przeciętnego wynagrodzenia za okres ostatnich 12 miesięcy.
Należy przy tym mieć na względzie, że do czasu załatwienia u pracodawcy wszystkich formalności związanych z urlopem macierzyńskim (tj. w czasie oczekiwania na wydanie przez urząd stanu cywilnego aktu urodzenia dziecka), kobieta nie powinna wracać do pracy, tylko ubiegać się, na ten czas, o zasiłek chorobowy. Po dopełnieniu formalności związanych z urlopem macierzyńskim, przysługiwać jej będzie, za czas przebywania na zwolnieniu lekarskim, wyrównanie zasiłku z 80% do 100% wynagrodzenia. Urlop macierzyński przysługuje od dnia poronienia, a nie od dnia złożenia u pracodawcy wniosku o jego udzielenie.
W mojej ocenie, niesłusznym i bardzo krzywdzącym jest różnicowanie praw rodziców, którzy stracili dziecko, ze względu na to czy znają oni jego płeć. Ustawodawca powinien znowelizować przepisy w tym zakresie, aby w tak trudnym momencie życia, w jakim znajdują się rodzice, nie pogłębiać traumy z jaką zmagają się po stracie dziecka, wymagając od nich wykonywania nierefundowanych badań genetycznych w kierunku ustalenia jego płci.
1 Najwyższa Izba Kontroli, Opieka nad pacjentkami w przypadku poronień i martwych urodzeń, 12.2020 r.
Podstawa prawna:
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16.08.2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej (Dz.U. z 2018 r., poz. 1756)
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6.04.2020 r. w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania (Dz.U. z 2020 r., poz. 666)
Ustawa z dnia 31.01.1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 1947)
Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 504)
Ustawa z dnia 28.11.2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 709)
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 1320)
Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 1133)