Laktoferyna – co to takiego?
Laktoferyna to białko z rodziny transferyn, które obecne jest w mleku większości ssaków, prawdopodobnie z wyjątkiem psów i szczurów. Stężenie laktoferyny w mleku zależy od fazy laktacji.
Udowodniono, że siara, czyli pierwsze mleko, może zawierać do siedmiu razy więcej laktoferyny niż dojrzałe mleko. Komórki ludzkiego organizmu mogą wytwarzać laktoferynę, związek ten występuje w wielu narządach i komórkach ludzkiego ciała.
Jego obecność została potwierdzona m.in.: w nerkach, płucach, pęcherzyku żółciowym, trzustce, jelitach, wątrobie, ślinie, łzach, plemnikach, płynie mózgowo-rdzeniowym, moczu, wydzielinach oskrzelowych, krwi pępowinowej, osoczu krwi i komórkach układu odpornościowego. Laktoferyna jest wszędzie tam, gdzie organizm potrzebuje szybkiej i skutecznej ochrony przed zagrożeniami zewnętrznymi.
Laktoferyna w diecie człowieka
Laktoferyna jest ważnym składnikiem diety człowieka, ze względu na wysoką wartość odżywczą, właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwnowotworowe i regulację aktywności układu odpornościowego. Związek ten jest także stosowany w przemyśle farmaceutycznym i spożywczym oraz w produkcji dodatków paszowych. Obecnie możemy go znaleźć w produktach takich jak suplementy diety i preparaty dla niemowląt. Laktoferyna pozyskiwana z mleka krowiego wykorzystywana jest m.in. do produkcji preparatów do początkowego żywienia niemowląt, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia medycznego, mleka, napojów jogurtowych, lodów i ciasteczek, suplementów diety oraz przetworzonych produktów zbożowych.
Laktoferyna – wpływ na zdrowie człowieka
Laktoferyna ma zdolność modulowania metabolizmu lipidów, co przekłada się nie tylko na lepszą regulację mechanizmów sytości, ale także pomaga zwalczać skłonność do akumulacji tkanki tłuszczowej. Dostępne badania wykazują również pozytywną rolę tego białka w redukcji stłuszczenia wątroby.
Laktoferyna od wielu lat przyciąga uwagę badaczy. Przypisuje się jej wiele właściwości zdrowotnych od działania immunoregulującego, po przeciwzapalne, antygrzybicze, antybakteryjne czy działanie antynowotworowe. Jednak główną funkcją tego białka jest wiązanie wolnych jonów żelaza, stąd w jej strukturze znajdują się dwa specyficzne miejsca wiążące o wysokim powinowactwie do jonów Fe3+.
Dodatkowo związek ten wspomaga prawidłowe funkcjonowanie jelit i zwiększa wchłanianie składników odżywczych. Laktoferyna jest nie tylko prebiotykiem wspomagającym wzrost bakterii probiotycznych w układzie pokarmowym, ale także nasila działanie niektórych antybiotyków. Po antybiotykoterapii laktoferyna przyczynia się do przywrócenia równowagi mikrobioty jelitowej i chroni przed namnażaniem się patogenów oraz rozwojem miejscowego i ogólnoustrojowego zapalenia.
Liczne badania potwierdziły korzystny wpływ laktoferyny na nabłonek jelita. Białko to stymuluje wzrost, różnicowanie i aktywność wydzielniczą komórek nabłonka, co optymalizuje procesy trawienne i wchłanianie składników odżywczych oraz chroni przed działaniem patogenów i alergenów pokarmowych. Białko to chroni również nabłonek jelita przed toksycznym działaniem reaktywnych form tlenu (ROS), toksyn bakteryjnych i ksenobiotyków.
Laktoferyna wykazuje właściwości przeciwbakteryjne w stosunku do bakterii Gram-ujemnych i Gram-dodatnich, dzięki czemu jest pomocna w zwalczaniu patogenów, zapobiega tworzeniu się biofilmu przez bakterie chorobotwórcze, takie jak Staphylococcus aureus czy Pseudomonas aeruginosa. Wykazano także, iż laktoferyna wspiera leczenie infekcji żołądka wywołanej przez Helicobacter pylori.
Związek tenma również właściwości przeciwwirusowe i działa synergicznie z lekami przeciwwirusowymi, takimi jak acyklowir, rybawiryna czy zydowudyna.
Laktoferyna ma również zastosowanie u kobiet ciężarnych. Stosowana dopochwowo jest jednym ze środków zapobiegawczych, zmniejszających ryzyko przedwczesnego porodu. Związek ten wspomaga prawidłowy rozwój tkanek u płodu, zapewnia odpowiednią dostępność i wchłanianie żelaza, chroni przed infekcją i stanem zapalnym oraz przynosi korzyści zarówno matce, jak i płodowi. Laktoferyna działa jak probiotyk, chroniąc dolne drogi rodne i zapobiegając skutkom zapalenia zarówno w czasie ciąży, jak i przed ciążą, wspomagając w ten sposób płodność.
Rola laktoferyny w płodności męskiej jest nadal przedmiotem intensywnej debaty i badań. Niektóre badania sugerują, iż może ona chronić przed infekcjami męskich dróg rodnych i regulować poziom żelaza w plemnikach, wpływając w ten sposób na ich jakość. Wydaje się, że jest to dobry potencjalny marker jakości nasienia.
Wydaje się konieczne podkreślenie, że badania z użyciem laktoferyny obejmują głównie modele tkankowe i modele zwierzęce, a także badania kliniczne z udziałem noworodków, niemowląt i dzieci. Wciąż nie jesteśmy pewni jego potencjalnego wpływu na organizm dorosłych. Aby móc określić czy suplementacja dla tej grupy populacji będzie korzystna, wymaga to jeszcze dalszych, szczegółowych i dobrze zaprojektowanych badań, ale obecne przesłanki są bardzo obiecujące.
Laktoferyna w diecie niemowląt i dzieci
Laktoferyna jest ważnym białkiem w okresie życia niemowląt, ponieważ wykazuje zdolności wiązania jonów żelaza. Wiele badań z udziałem noworodków sugeruje, że laktoferyna dodawana do mleka modyfikowanego może mieć wpływ na regulację homeostazy żelaza w pierwszym roku życia. Chroni to zarówno przed niedoborem, jak i groźnymi skutkami nadmiaru żelaza.
Wiadomo, iż laktoferyna wpływa korzystnie na odporność niemowląt. Wzmacnia układ odpornościowy poprzez aktywację komórek wrodzonej i nabytej odporności. Wykazano, iż laktoferyna poprzez ograniczanie dostępu patogenów do żelaza chroni także przed zakażeniami wirusowymi, bakteryjnymi, grzybiczymi, a także pierwotniakowymi. Dodatkowo związek ten wpływa korzystnie ma mikrobiotę jelitową, promując utrzymanie jej odpowiedniego składu z dominacją Lactobacillus spp. i Bifidobacterium spp.
Laktoferyna dla dzieci stymuluje działanie receptorów między innymi dla witaminy D, która jest bardzo ważna dla osteogenezy i odpowiedzi immunologicznej. Szczególnie w okresie noworodkowym i niemowlęcym laktoferyna jest czynnikiem ochronnym podczas infekcji przewodu pokarmowego i martwiczego zapalenia jelit u niemowląt. U dzieci cierpiących na biegunkę doustna laktoferyna zarówno łagodziła przebieg, jak i zmniejszała częstość występowania biegunki. Opublikowane badania z wykorzystaniem laktoferyny u dzieci pozytywnie oceniły jej stosowanie zarówno w przypadku infekcji przewodu pokarmowego, jak i posocznicy u noworodków.
Od wielu lat trwają badania kliniczne oparte na zastosowaniu laktoferyny u wcześniaków. Ważnym aspektem jest brak zgłaszanych skutków ubocznych, co sprawia, że laktoferyna jest bezpiecznym białkiem nawet dla najmłodszych pacjentów. Podawanie bydlęcej laktoferyny dzieciom o niskiej masie urodzeniowej skutecznie chroni je przed sepsą i martwiczym zapaleniem jelit. Właściwości laktoferyny sprawiają, że jest ona nie tylko ważnym czynnikiem regulującym pracę naszego organizmu, ale także potencjalnym narzędziem terapeutycznym.
Bibliografia:
1. Kowalczyk P. i wsp.: The Lactoferrin Phenomenon-A Miracle Molecule. Molecules. 2022 May 4;27(9):2941.
2. Artym J., Zimecki M.: Metabolizm żelaza u noworodków i niemowląt† z uwzględnieniem roli laktoferyny. Postępy neonatologii, 2020, 4(26).
3. Gajda-Morszewski P., Śpiewak K.: Laktoferyna – białko multipotencjalne. Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ Nauki Ścisłe, Nr 10 (1/2015.
4. Artym J.: Laktoferyna – strażnik procesów przyswajania żelaza. Postępy biologii komórki, 2015, 42 (2), 283–308.