Czym są wady zgryzu?
Wady zgryzu są zaburzeniami morfologiczno-czynnościowymi. Oznacza to, że nieprawidłowości dotyczą nie tylko zębów oraz ich ustawienia, ale też wzajemnej korelacji szczęki i żuchwy. Często wadom tym towarzyszą zaburzenia ze strony stawu skroniowo-żuchwowego oraz nieprawidłowości w funkcjonowaniu mięśni żucia – między innymi żwacza.
Dane epidemiologiczne wskazują, że wady zgryzu dotykają blisko 40-60% naszego społeczeństwa.
Jakie są wady zgryzu?
- Przodozgryz
W przypadku przodozgryzu żuchwa jest nadmiernie wysunięta do przodu. Szacuje się, że taka sytuacja występuje u ok. 1% całej populacji. Zęby dolne ustawione przed zębami górnymi wpływają na estetykę uśmiechu. U większości osób wadzie zgryzu towarzyszy nadmierne wysunięcie bródki oraz wargi dolnej. Dodatkowo w wielu przypadkach obserwuje się znaczne wady wymowy, wymagające konsultacji logopedycznej.
- Tyłozgryzy
Tyłozgryzy są statystycznie najczęściej występującymi wadami w populacji. Charakteryzują się dotylnym położeniem żuchwy wobec szczęki. Przednie siekacze górne zazwyczaj nie mają jakiegokolwiek kontaktu z dolnymi odpowiednikami.
Do pozostałych wad zgryzu należą:
- zgryz otwarty,
- zgryz krzyżowy,
- zgryz przewieszony,
- zgryz głęboki.
Co wpływa na wady zgryzu?
Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje wad zgryzu: dziedziczne i nabyte.
- Wady dziedziczne są kwestią genów, przekazywanych już podczas procesu zapłodnienia.
- Wady nabyte powstają w efekcie działania czynników środowiskowych.
Czynniki genetyczne
Czynniki genetyczne odgrywają ogromną rolę w wyglądzie każdego z nas. Od wielu stuleci lekarze obserwują wzajemne podobieństwo rodziców i dzieci. Dotyczy to nie tylko koloru oczu czy włosów, ale także uzębienia.
Czy w takim razie wady zgryzu dziedziczymy po ojcu?
Wady zgryzu mogą być dziedziczone po jednym z rodziców lub być efektem zmieszania puli genetycznej. Badania naukowe wskazują, że cechy dotyczące wyglądu oraz budowy charakterystyczne dla ojców, znacznie częściej obserwuje się u córek niż synów. Dodatkowo zaobserwowano silną korelację genetyczną między ojcami i dziećmi w wymiarze szczęki – a co za tym idzie, tendencji do wad zgryzowych.
Należy jednak zaznaczyć, że nie stanowi to reguły. Nieprawidłowości zgryzowe możemy odziedziczyć po ojcu, ale także po matce.
Plusem tej sytuacji jest to, że możemy ją świadomie przewidzieć. Dzięki temu w szybki i sprawny sposób można reagować na uporczywy kłopot. Dodatkowo umożliwia odpowiednio wczesne wdrożenie leczenia, dzięki czemu jego przebieg będzie nie tylko krótszy, ale też znacznie bardziej skuteczny!
Należy pamiętać, że poza skłonnością do wad zębowych odziedziczoną po matce lub ojcu, wśród czynników genetycznych wymienia się także odziedziczone choroby ogólnoustrojowe.
Należą do nich: gigantyzm, akromegalia, karłowatość przysadkowa, niedoczynność tarczycy oraz krzywica.
Gigantyzm, wraz z akromegalią i karłowatością przysadkową, spowodowany jest zaburzeniami związanymi z wydzielaniem hormonu wzrostu. Efektem tego może być niepoprawny proces rozwoju oraz formowania kości – w tym szczęki i żuchwy. Sytuacja taka często prowadzi do zaburzenia ich wzajemnej relacji i rozwoju wad zgryzu.
Jedną z konsekwencji niedoczynności tarczycy są zaburzenia w obrębie układu kostnego. U niektórych pacjentów obserwuje się zmiany, takie jak opóźnienie dojrzewania kości czy niedorozwój środkowego piętra twarzy.
Krzywica to choroba w której dochodzi do niedoboru witaminy D, a tym samym zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej. Może to skutkować m.in. zmniejszeniemjęzyka oraz wydłużeniem dolnego piętra twarzy. Czasami zmiany dotykają także szczęki, która przybiera charakterystyczny kształt litery V. U niektórych można zaobserwować też obecność wąskiego, wysokiego podniebienia.
Czynniki środowiskowe
Wpływ czynników środowiskowych na wady zgryzu może mieć miejsce już podczas życia płodowego. Środowisko, w jakim następuje rozwój malucha, odgrywa szczególną rolę dla jego dalszego zdrowia.
Do czynników środowiskowych, oddziałujących na dorastający płód oraz rozwijający się układ stomatognatyczny, należą:
- choroby przebyte przez matkę podczas ciąży (różyczka, ospa, wietrzna, odra, świnka, półpasiec, toksoplazmoza, listerioza);
- nieprawidłowości hormonalne;
- przyjmowane podczas ciąży leki (sulfonamidy, talidomid);
- zaburzenia metaboliczne;
- niedobory witaminowe;
- promieniowanie jonizujące;
- narażenie na czynniki teratogenne (palenie tytoniu, spożywanie alkoholu, narkotyków).
Warto pamiętać, że wpływ środowiska odgrywa ogromną rolę także po narodzinach dziecka. Szkodliwe nawyki lub zdarzenia losowe mogą w znacznym stopniu przyczynić się do zaburzenia poprawnego rozwoju zębów oraz relacji szczęki i żuchwy. Najczęściej obserwuje się:
- niepoprawne ustawienie głowy dziecka podczas karmienia piersią/butelką;
- niepoprawne ułożenie głowy dziecka podczas snu;
- nieprawidłowości związane z porodem.
Dodatkowo na szczególną uwagę zasługują szkodliwe nawyki które można spotkać u wielu maluchów. Ssanie kciuka, oddychanie przez usta lub notoryczne zasysanie warg i policzków są głównymi reprezentantami zachowań, których należy jak najszybciej się pozbyć. Powodują one nie tylko zaburzenia w obrębie zębów i jamy ustnej, ale też wykazują znaczną szkodliwość dla funkcjonowania innych układów w organizmie.
Czy można uniknąć rozwoju wad zgryzu?
Jeśli rozwój wad zgryzu uwarunkowany jest wyłącznie czynnikami genetycznymi, nie ma sposobu na to, aby skutecznie go uniknąć.
W sytuacji, kiedy główną rolę odgrywają czynniki środowiskowe, odpowiednia profilaktyka może skutecznie zapobiegać wystąpieniu nieprawidłowości. Bardzo ważne jest to, by obserwować dziecko i jak najszybciej modyfikować niepoprawne zachowania, takie jak oddychanie przez usta czy ssanie warg i policzków.
Wprowadzenie odpowiedniej profilaktyki od pierwszych dni życia, pozwala na poprawny rozwój układu stomatognatycznego. Warto zwrócić uwagę na to, w jaki sposób układamy malucha do snu. Ustawienie główki dziecka podczas karmienia również nie pozostaje obojętne.
Dzięki poprawie jakości prostych, codziennych czynności, jesteśmy w stanie wpłynąć na to, by nasze pociechy cieszyły się pięknym, a przede wszystkim zdrowym uśmiechem!
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Źródła:
- Czerkies, M., Mostowska, A., Ortodoncji, Z., Medyczny, W., Katedra, Biochemii, Z., Molekularnej, B., Medyczny W Poznaniu, U., Stomatologicznej, K. and Mostowska, A. (n.d.). FORUM ORTHODONTIC ORTODONTYCZNE FORUM 182 Rola czynników genetycznych w etiologii i leczeniu wad zgryzu Role of genetic factors in the etiology and treatment of malocclusions Martyna Czerkies 1 B E F A D. [online] Available at: https://publisherspanel.com/api/files/view/31303.pdf [Accessed 25 Aug. 2023];
- www.mp.pl. (n.d.). Wady zgryzu – informacje ogólne. [online] Available at: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/stomatologia/71195 [Accessed 26 Aug. 2023].
- Mossey, P.A. (1999). The Heritability of Malocclusion: Part 2. The Influence of Genetics in Malocclusion. British Journal of Orthodontics, 26(3), pp.195–203. doi:https://doi.org/10.1093/ortho/26.3.195.