Czym są i jak się objawiają zaburzenia koncentracji u dzieci
Zaburzenia koncentracji u dzieci są niedostatecznym utrzymywaniem skupienia. W rezultacie dziecko często nie słucha, co się do niego mówi czy też nie reaguje na polecenia. Według klasyfikacji chorób DSM-IV objawami, które mogą świadczyć o zaburzeniach koncentracji u dzieci jest szereg cech, które są zauważalne zarówno w młodszym wieku, jak również w wieku dorosłym.
Zaburzenia koncentracji u dzieci przejawiają się nieumiejętnością koncentrowania się na szczegółach podczas pracy, zajęć szkolnych czy w trakcie wykonywania różnych czynności. Dziecku brak umiejętności skupienia się na grach i zadaniach oraz koncentracji na jednym zadaniu przez dłuższy czas.
Kolejnym symptomem zaburzeń koncentracji u dziecka jest brak reakcji na to, co się do niego mówi, na przekazywane komunikaty, także w przypadku braku potencjalnie rozpraszających bodźców.
Zaburzenia koncentracji u dzieci przejawiają się również jako ogólny problem z organizacją, systematycznym działaniem oraz z trzymaniem się planu. Dużo trudności dotyczy wykonywania czynności według następujących po sobie wskazań, instrukcji, a także realizacji zadań do końca. Kłopot z organizacją zajęć, pracy można zauważyć za sprawą panującego chaosu, w jednoczesnym zarządzaniu kilkoma zadaniami, w bałaganie, nieporządku w różnych obszarach i trudnościach w efektywnym zarządzaniu czasem. Ponadto, dziecko często unika, odczuwa niechęć do podejmowania zadań i aktywności wymagających intensywniejszej pracy umysłowej. Dotyczy to przede wszystkim nauki szkolnej, a w życiu dorosłym wypełniania formularzy, sporządzania raportów i czasochłonnych dokumentów. Podczas realizacji zadań koncentracja u dzieci jest zwykle bardzo krótka i ulega rozproszeniu pod wpływem nawet słabych bodźców zewnętrznych.
Przejawem nieprawidłowo funkcjonującej koncentracji u dzieci jest również częste gubienie ważnych rzeczy, przedmiotów (dokumentów, kluczy, portfela, telefonu, okularów, przyborów szkolnych, książek), oraz problem z pamiętaniem, zapominanie o codziennych sprawach (o sprawdzianach, wydarzeniach, przyniesieniu do szkoły potrzebnych rzeczy, robieniu porządku, oddzwonieniu do kogoś).
Jakie są przyczyny zaburzeń koncentracji u dzieci
Przyczyn zaburzeń koncentracji u dzieci należy upatrywać w neurologii. Najprawdopodobniej wynika to z zakłóceń rozwoju struktur mózgowych odpowiedzialnych za zdolność koncentrowania się. Znajdują się one w obszarze płata czołowego. Przyczyną zaburzeń koncentracji u dzieci jest również intensywne oddziaływanie bodźców zewnętrznych. W często powtarzających się sytuacjach zbyt silnej stymulacji, nadmiaru wrażeń, doznań i nowości nietrudno o przebodźcowanie i deficyt uwagi. Koncentracji u dzieci z pewnością nie poprawi przeładowanie dnia aktywnościami, brak rutyny i długie przesiadywanie przed telewizorem, komputerem czy nad telefonem. Nie bez wpływu na funkcjonowanie i na poziom koncentracji u dzieci pozostaje także dieta bogata w składniki podnoszące poziom energii i pobudzające do aktywności. Ponadto, jako zdrowotny powód zaburzeń koncentracji u dzieci wskazuje się zespół nadpobudliwości psychoruchowej, czyli ADHD, czynniki genetyczne, urazy głowy czy niedotlenienie okołoporodowe.
Najczęściej o zaburzeniach koncentracji mówimy u dzieci po ukończeniu 7. roku życia. Jest to związane z początkami edukacji szkolnej, czyli z funkcjonowaniem dziecka w środowisku, w którego warunkach (konieczność siedzenia w ławce, skupienia na zadaniu, dostosowaniu się do obowiązujących zasad, ogólne wymagania szkolne) symptomy stają się widoczne. Aby móc prawidłowo zdiagnozować zaburzenia koncentracji u dzieci, konieczne będzie potwierdzenie większości charakterystycznych objawów, ich utrzymywanie się przez co najmniej sześć miesięcy, jak również ich obecność w wielu aktywnościach dziecka (zarówno w szkole, jak i w domu).
Jak poprawić koncentrację u dziecka
Przy zaburzeniach koncentracji u dzieci niezwykle ważne są działania podejmowane najlepiej we współpracy z psychologiem dziecięcym. Dziecko, w zależności od potrzeb, może wymagać wdrożenia ćwiczeń poprawiających samą koncentrację, ale też pomagających w radzeniu sobie z różnymi emocjami, bądź treningu uważności. Wzmocnienia niejednokrotnie potrzebują również rodzice oraz ich kompetencje wychowawcze, aby móc w najlepszy sposób stworzyć warunki do poprawy koncentracji u dziecka. Doświadczając trudności ze skupieniem, szczególnie mocno potrzebuje ono dobrej organizacji i rutyny, a świetne rezultaty daje wprowadzenie w życie „zasady 3R” – regularności, rutyny i repetycji, czyli powtarzania poleceń do skutku.
Jakie preparaty na pamięć i koncentrację dla dzieci mogą pomóc
Kiedy zauważamy symptomy zaburzeń koncentracji u dzieci i oddziałują one na ogólne funkcjonowanie, należy udać się z dzieckiem do lekarza – neurologa lub psychiatry dziecięcego. Specjalista przeprowadzi szczegółowy wywiad, prawdopodobnie zasugeruje dodatkowe badania sprawdzające pracę mózgu, np. EEG głowy. Jeśli zaburzenia będą znacząco utrudniać aktywność i pracę dziecka w szkole, lekarz będzie mógł wprowadzić właściwe leczenie w postaci np. leków poprawiających koncentrację u dzieci. Niemniej, bez względu na podejmowane leczenie, bardzo ważne jest utrzymanie u dziecka odpowiedniej aktywności fizycznej oraz diety bogatej w witaminy poprawiające pamięć i koncentrację.
W procesach uczenia się, skupiania się i zapamiętywania niezwykle cenne są witaminy z grupy B. Mają one duże znaczenie w procesach zachodzących w mózgu – witamina B1 w transporcie impulsów nerwowych, witamina B3 w poziomie skupiania się, a witamina B5 w obniżaniu nerwowości i nadpobudliwości. Z kolei niedobór witaminy B6 może znacząco wpłynąć na pracę układu nerwowego, przyczyniając się do rozwoju stanów depresyjnych.
Kluczowy wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego i poprawę pamięci ma również witamina D. Ponieważ większość osób, w tym dzieci, ma niedobór witaminy D, konieczna jest jej prawidłowa suplementacja, odpowiednio dopasowana do wieku, najlepiej w porozumieniu z lekarzem.
W diecie dziecka powinna znaleźć się również witamina E (biorącą udział w procesach poznawczych oraz pamięci), jak również niezwykle cenne składniki odżywcze, m.in. kwasy omega-3 oraz omega-6, żelazo, cynk, magnez i lecytyna. Ponadto, koncentrację u dzieci wzmacnia obecność w diecie orzechów, nasion zbóż, olejów roślinnych, mięsa oraz tłustych ryb morskich.
FAQ – najczęściej zadawane pytania o koncentrację u dzieci
Z czego wynikają problemy z koncentracją u dzieci?
Za problemy z koncentracją u dzieci w głównej mierze odpowiadają zaburzenia neurologiczne, u podstawy których leży spowolnienie, bądź zahamowanie rozwoju struktur mózgowych odpowiadających za koncentrację. Struktury te są zlokalizowane w płacie czołowym mózgu.
Czy trudności z koncentracją u dzieci są niebezpieczne?
Trudności z koncentracją u dzieci wpływają na ogólne funkcjonowanie dziecka, a ich przyczyna może wynikać z choroby somatycznej lub psychologicznej. Ważne jest zarówno zdiagnozowanie, jak i podjęcie leczenia zaburzenia, ponieważ brak działań zwykle skutkuje znaczącymi konsekwencjami i nie poprawia sytuacji dziecka.
Jak rozpoznać zaburzenia koncentracji u dzieci?
Aby rozpoznać zaburzenia koncentracji u dzieci, dobrze jest przeanalizować symptomy ujęte w klasyfikacji chorób, np. DSM-IV. Charakterystycznymi objawami są m.in. nieumiejętność skupiania uwagi przez dłuższy czas na jednym zadaniu, niezwracanie uwagi na szczegóły, brak organizacji pracy, porzucanie zadań. Objawy powinny występować od minimum 6 miesięcy i wpływać znacząco na funkcjonowanie dziecka w różnych obszarach życia.
Czy brak koncentracji u dzieci oznacza ADHD?
Występowanie problemów z koncentracją u dzieci nie jest jednoznaczne z diagnozą ADHD. Innymi symptomami nadpobudliwości psychoruchowej są nadmierna aktywność ruchowa, a także zauważalna impulsywność w zachowaniu.
Jak przebiega badanie koncentracji u dzieci?
Ocena koncentracji u dzieci może być dokonywana przez różnych specjalistów, przede wszystkim przez psychologów, w oparciu i z wykorzystaniem różnych metod, m.in. testów i kwestionariuszy. Ważne miejsce zajmuje wywiad rodzinny, a także obserwacja zachowania dziecka w wielu sytuacjach i miejscach (szkoła, dom, rozmowy i zabawy z innymi). Nie można pominąć również ogólnych badań jak morfologia krwi, czy bardziej sprawdzających pracę mózgu, m.in. EEG głowy.
Do jakiego lekarza udać się z brakiem koncentracji u dzieci?
W przypadku zaobserwowania u dziecka problemów z koncentracją uwagi w pierwszej kolejności warto udać się do neurologa dziecięcego. Specjalista zbada dziecko, zbierze wywiad medyczny, zasugeruje inne badania, a gdy zaistnieje potrzeba, wdroży leczenie farmakologiczne.
Koncentracja u dzieci – opinie lekarzy
To, na co specjaliści zwracają szczególną uwagę, dotyczy dokonania właściwej diagnozy zaburzeń koncentracji. Jak zauważa neurolog, dr med. Grażyna Zwolińska „zaburzenia pamięci, zaburzenia uwagi, koncentracji wymagają szczegółowego badania, najlepiej jeśli oprócz badania lekarskiego jest przeprowadzone badanie neuropsychologiczne. Badanie to pozwala po pierwsze na obiektywną ocenę, czy występuje obniżenie poziomu intelektualnego i po drugie poprzez pewne charakterystyczne objawy na stwierdzenie przyczyny takiego stanu i w konsekwencji tego na wprowadzenie odpowiedniego leczenia.”
Diagnoza pozwala na podjęcie działań zmierzających do poprawy funkcjonowania dziecka doświadczającego trudności w skupieniu uwagi. Jednak są to działania „naprawcze”, bo jak zauważa neurobiolog dr Ilona Kotlewska w rozmowie z Moniką Wysocką „wszystkie połączenia nerwowe stworzyły się dużo wcześniej, więc swoją robotę „odwaliliśmy” jakieś 10 lat wcześniej. Np. czas ekspozycji na ekrany do 3. roku życia ma bezpośrednie przełożenie na problemy z uwagą u dzieci wczesnoszkolnych”.
Bibliografia:
- Dawson P., Guare R., Zdolne ale rozkojarzone. Wspieranie rozwoju dziecka za pomocą treningu umiejętności wykonawczych
- Mechło P., Karpińska M., Trening superkoncentracji dla dzieci.
- Łubkowska A., Nachman P., Ćwiczymy koncentrację.
- https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/lista/105922,leczenie-zaburzen-pamieci-uwagi-i-koncentracji
- https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/wywiady/317563,mozg-w-przebudowie-czyli-dlaczego-trudno-zrozumiec-nastolatka.