Co to są konfabulacje – charakterystyka?
Termin „konfabulacja” wywodzi się z języka łacińskiego, w którym „confabulatio” oznacza „rozmawiać”. W zaburzeniu tym brakujące wspomnienia są uzupełniane nieprawdziwymi informacjami pasującymi do całości opowieści. Dziecko może na przykład z pełnym przekonaniem opowiadać o wyprawie, w której nigdy nie uczestniczyło. Niekiedy zdarza się, że wydarzenia są prawdziwe, jednak połączone w fałszywy sposób. Dziecko, które konfabuluje, głęboko wierzy w to, co mówi. Utożsamia się z tym, nie zdając sobie sprawy, że mija się z prawdą.
Niejednokrotnie dorośli stają się odbiorcami niezwykłych, wydawać by się mogło nieprawdopodobnych opowieści najmłodszych, którym towarzyszą olbrzymie emocje, zaangażowanie i przekonujący ton ze strony ich nadawców. Ich niezaprzeczalna wiara w to co mówią może prowadzić do szeregu pytań, czy owe historie miały miejsce naprawdę, czy jednak zostaliśmy zaproszeni do świata dziecięcej fikcji i wyobraźni.
Emilia Grzesiak
To w zdecydowany sposób odróżnia konfabulacje od kłamstwa. Kłamie się wyłącznie świadomie, konfabuluje – nieświadomie.
Konfabulacja a rozwój dzieci
Konfabulowanie w przypadku małych dzieci, szczególnie w wieku przedszkolnym, jest naturalne i rozwojowe. Dzieci te nie mają ściśle wykształconych granic pomiędzy światami realnym a fikcyjnym. Światy przeplatają się, więc do rzeczywistości przenikają sny, marzenia, elementy baśni czy zabawy. Ponadto, dzieci, jeszcze przed wykształceniem myślenia przyczynowo-skutkowego, miejsca w opowieściach, w których pojawiają się „dziury logiczne”, uzupełniają tym, co w ich ocenie mogło się wydarzyć. Dorosły nieraz odbiera to jako kłamstwo, co z perspektywy dziecka jest raczej dopełnianiem historii tym, co jest wielce prawdopodobne.
Wspomaga prawidłowy pasaż jelitowy, dzięki zawartości składnika pochodzenia roślinnego – manny z jes...
Wspomaga prawidłowy pasaż jelitowy, dzięki zawartości składnika pochodzenia roślinnego – manny z jes...
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.
Na wzmocnienie odporności. Uzupełnia codzienną dietę w starannie dobrane, naturalne składniki, takie...
Wspiera pamięć i koncentrację, usprawnia procesy uczenia się.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Pierwszy preparat z fukoidanem, który wspomaga pracę zatok.
Spray usuwający złogi woskowiny usznej.
W okresie przejściowego osłabienia, do regeneracji po infekcjach.
Woda morska z ektoiną. Ochrona przed wnikaniem wirusów.
Dlaczego dzieci konfabulują?
Konfabulacje są dość częstym zaburzeniem u dzieci, gdyż zdarza im się nie rozróżniać prawdy od fikcji. Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o podłoże i mechanizm powstawania konfabulacji. Zwykle wynikają z ogromnej dziecięcej wyobraźni i są pewnym etapem rozwoju. Niekiedy mówi się o niewielkich zaburzeniach w pamięci, które dziecko ma potrzebę zapełniać właśnie poprzez zmyślanie.
Konfabulacje u dzieci pojawiają się zwykle w okresie przedszkolnym i nie powinny być większym powodem do zmartwień. Ustępujące konfabulacje mają bowiem niewielki wpływ na całokształt rozwoju. Z badań przeprowadzonych przez Victorię Talwar, jednego ze światowych ekspertów zajmującymi się kłamstwami dzieci, wynika, że dzieci 4-letnie kłamią raz na dwie godziny, a 6-letnie nawet co godzinę! Co więcej, w badaniach wskazano , że kłamie nawet 96 proc. wszystkich dzieci (Bronson P., Merryman A.).
Zadaniem otoczenia nie jest gwałtowne reagowanie, wskazywanie nieprawdy i wyprowadzanie malucha z błędu, ale w pierwszej kolejności uważne słuchanie i obserwowanie. Dziecko konfabulujące naprawdę nie jest świadome tego, co robi i mówi, a negatywne uwagi może odebrać jako niesłuszne i krzywdzące. Jeśli jednak rodzic zauważa, że wraz z wiekiem konfabulacje nie ustają, należy zasięgnąć opinii lekarza. Może zdarzyć się, że konfabulacja będzie następstwem choroby neurologicznej – zaburzeń psychicznych, bądź choroby psychicznej.
Konfabulacja objawem choroby
Konsultacji ze specjalistą wymagają konfabulacje, które z wiekiem nie ustępują. Zdarza się, że choroba jest spowodowana uderzeniem w głowę skutkującym uszkodzeniem mózgu. Może się też okazać, że konfabulacje są wynikiem uszkodzenia struktur mózgu lub efektem innych chorób. Wymienia się między innymi:
- amnezję,
- schizofrenię,
- udar mózgu,
- zespół Capgrasa (zespół Sozji)
- czy nowotwór mózgu.
Na tak poważne możliwe przyczyny konfabulacji wskazuje się w szczególności u osób dorosłych i starszych. Natomiast u dzieci u podłoża konfabulacji leżą dość często problemy neurologiczne.
Dlatego tak ważna jest czujność rodziców, ich obserwacja i umiejętność odróżniania konfabulacji od kłamstwa. Istotne jest też zachowanie spokoju, gdyż nie zawsze niewielkie konfabulacje muszą być powodem do zmartwień.
Porady dla rodziców i opiekunów jak wspierać dziecko z tendencją do konfabulacji
Aby móc wesprzeć dziecko z tendencją do konfabulacji, potrzeba dużo cierpliwości, ale też odpowiednich sposobów i strategii. Bardzo ważne jest dociekanie i próby zrozumienia, z jakiego powodu dziecko w ogóle tworzy zmyślone historie. Bardzo często konfabulacje są sposobem, mechanizmem obronnym na poradzenie sobie z różnymi sytuacjami i z trudnymi emocjami. To, czego dziecko w tym czasie najbardziej potrzebuje, nie dotyczy karania czy krzyczenia, ale otwartej komunikacji i budowania zaufania. W takiej sytuacji rodzic czy opiekun może jedynie delikatnie korygować, wskazując i wyjaśniając, co jest rzeczywistością, a co nią nie jest. W rozmowie z dzieckiem warto, poprzez zadawanie pytań otwartych, zachęcać dziecko do samodzielnego myślenia i refleksji, aby doszło do zrozumienia różnicy pomiędzy zdarzeniami w życiu rzeczywistym a tym wyobrażonym. Można wtedy dziecko zapytać czy naprawdę coś się wydarzyło czy dociekanie, co mogło zdarzyć się inaczej. Dobrze jest poruszać temat rozróżniania prawdy i fikcji przy okazji wspólnego czytania książek i częstych rozmów o tym, co jest rzeczywiste, a co wyobrażone.
Kiedy szukać pomocy specjalisty w sprawie konfabulacji
Niejednokrotnie konfabulacje u dzieci są dla rodziców i opiekunów trudne do zaakceptowania i zrozumienia. Jeśli problem nasila się, fałszywe wspomnienia są tworzone regularnie, co nie pozostaje bez wpływu na codzienne życie dziecka i rodziny, warto rozważyć konsultację ze specjalistą. Momentem sugerującym konieczność skorzystania z fachowej pomocy jest również znaczące wpływanie konfabulacji na powstawanie problemów w szkole czy trudności w relacjach z innymi. Z pomocą przychodzi wtedy psycholog dziecięcy, psychiatra lub neurolog dziecięcy. Poszukanie odpowiedniego specjalisty może zwiększyć efektywność podejmowanych działań w radzeniu sobie z konfabulacjami. Pewnym wskazaniem w wyborze specjalisty objawy są towarzyszące konfabulacjom (trudność z kontrolą emocji – psycholog dziecięcy, objawy lęku lub depresji – psychiatra dziecięcy, problemy z pamięcią oraz inne objawy neurologiczne – neurolog dziecięcy).
Terapia konfabulacji u dzieci
Terapia konfabulacji powinna być indywidualnie dopasowana do dziecka, w zależności od tego, co leży u jej podłoża. Znalezienie przyczyny jest więc kluczowe. Opinii należy zasięgać u lekarza psychiatry, psychologa, bądź neurologa. Dość często wychodzi się z założenia, że konfabulacje same w sobie nie są chorobą i nie należy ich leczyć, ale skupić się na przyczynie – zaleźć ją i wyeliminować. I tak, jeśli u podłoża leży choroba Korsakowa, podaje się witaminę B. Gdy powodem konfabulacji jest schizofrenia lub zapalenie mózgu – wprowadza się leczenie farmakologiczne.
Dużym problemem w funkcjonowaniu dziecka staje się sytuacja, gdy zaczyna zmyślać dosłownie zawsze i wszędzie, bez względu na sytuację. Choć konfabulacje w wieku przedszkolnym można uznać za wynikające z rozwoju, odruchowe mijanie się z prawdą w każdej codziennej sytuacji powinno wzbudzić niepokój. Może wskazywać to bowiem na rozwijającą się mitomanię. Zjawisko zostało opisane w 1891 roku przez Antona Delbrücka i jest określane jako „patologiczne kłamstwo”. Do rozwoju tego syndromu dochodzi w różnym wieku i jest ukierunkowane na wprowadzanie otoczenia w błąd. Działanie jest zwykle bezcelowe i nieuświadomione, a osoba chora nie zdaje sobie sprawy z tego, że kłamie. W takim przypadku również należy zasięgnąć opinii psychologa lub psychiatry.
Bibliografia:
1. Grzesiak E., Dziecięce konfabulacje i rozwój moralny najmłodszych, „Studia Edukacyjne” nr 70/2023.
2. (red.) Harwas-Napierała B., Trempała J., Psychologia rozwoju człowieka.
3. Brzezińska A., Społeczna psychologia rozwoju.
4. Bronson P., Merryman A., Rewolucja w wychowaniu.