Czym są beta-glukany?
Beta-glukany to grupa wielocukrów o długich, rozgałęzionych łańcuchach. Występują naturalnie w ścianach komórkowych wielu gatunków roślin i grzybów, a nawet niektórych bakterii. W zależności od źródła i sposobu pozyskiwania różnią się nieco budową, a co za tym idzie także właściwościami.
Beta-glukan zaliczany jest do tzw. żywności funkcjonalnej, która oprócz efektu odżywczego ma także udowodnione naukowo działanie prozdrowotne. Dzięki temu możesz go znaleźć w wielu suplementach diety. Oprócz korzystnego oddziaływania na organizm od wewnątrz, beta-glukany mają również zbawienny wpływ na skórę. Znalazły przez to zastosowanie w przemyśle kosmetycznym.
Źródła beta-glukanów w żywności
Biorąc pod uwagę wpływ beta-glukanów na zdrowie, wyróżnia się ich 2 główne typy. Są oznaczane symbolami wiązań, które odpowiadają za kształt cząstki i jej właściwości:
- 1-3D/1-4D – występują w ziarnach owsa, pszenicy, jęczmienia, żyta czy kukurydzy. Znajdziesz je np. w pieczywie, otrębach i płatkach owsianych.
- 1-3D/1-6D – są obecne w grzybach, m.in. hodowanych w Polsce boczniakach, azjatyckich Shiitake i Reishi, a także w drożdżach piekarniczych Saccharomyces cerevisiae.
Oprócz tego beta-glukany są stosowane w przemyśle spożywczym. Polepszają strukturę chleba oraz stabilizują i ulepszają teksturę jogurtów, lodów czy napojów mleczno-owsianych.
Jak działają beta-glukany?
Beta-glukany wykazują ogrom korzystnych działań zarówno dla dzieci, jak i dorosłych.
Beta-glukany stymulują odporność
Badania wskazują, że beta-glukany z drożdży (1-3D/1-6D) mają silne działanie immunomodulujące. Oznacza to, że mobilizują komórki układu odpornościowego (m.in. makrofagi, limfocyty czy neutrofile). Pobudzają je do działania, przez co aktywują kaskadę odpowiedzi immunologicznej.
Szczególnie ważne są tutaj makrofagi, zwane inaczej komórkami żernymi. Stanowią pierwszą linię obrony organizmu przed szkodliwymi czynnikami. Ich zadaniem jest pożeranie patogenów i innych obcych komórek w organizmie.
Taka mobilizacja komórek sprawia, że gdy pojawi się właściwy czynnik chorobotwórczy (np. bakteria czy wirus), reakcja organizmu będzie znacznie szybsza. Nie oznacza to, że stosując beta-glukan w ogóle przestaniecie chorować. Jednak częstość infekcji może znacznie zmaleć, podobnie jak ich nasilenie.
Beta-glukany wyciszają alergie
Beta-glukany z drożdży łagodzą objawy alergii zarówno skórnych, jak i oddechowych. Badania wykazały, że stabilizują poziom immunoglobuliny E (IgE), która pośredniczy w rozwoju reakcji uczuleniowych, w tym alergicznego nieżytu nosa.
Beta-glukany regulują pracę jelit
Beta-glukany z drożdży to świetne prebiotyki, czyli pożywka dla flory jelitowej. Stymulują jej wzrost, a jednocześnie hamują rozrost bakterii chorobotwórczych. Oprócz tego wykazują działanie typowe dla błonnika – poprawiają perystaltykę jelit, przez co regulują rytm wypróżnień.
Z kolei beta-glukany ze zbóż w połączeniu z wodą tworzą kleistą maź. Dzięki temu zwiększają udział wody w stolcu, a przez to zmiękczają masy kałowe i ułatwiają wypróżnienie. Mogą więc być pomocne w zapobieganiu zaparciom.
Beta-glukany pomagają w metabolizmie glukozy
Błonnik pokarmowy spowalnia opróżnianie żołądka z treści pokarmowej i hamuje wchłanianie glukozy w jelitach. Podobnie działają beta-glukany, dzięki czemu zmniejszają ilość cukrów, które z pożywienia trafiają do krwi. Wydłużają też czas, w którym po posiłku nie odczuwa się głodu. Mogą więc pomóc w kontroli masy ciała i ograniczyć gwałtowne napady głodu charakterystyczne dla zaburzeń metabolicznych.
Jak jeszcze działają beta-glukany?
- Wspomagają gojenie ran,
- zmniejszają ryzyko rozwoju choroby niedokrwiennej serca,
- wykazują działanie antynowotworowe,
- pobudzają regenerację komórek szpiku kostnego i krwi po radioterapii,
- obniżają stężenie „złego” cholesterolu LDL,
- zwalczają wolne rodniki tlenowe.
Suplementy diety zawierające beta-glukany
W aptekach beta-glukany znajdziesz najczęściej w suplementach wzmacniających układ odpornościowy. Wybierając preparat dla siebie czy dziecka, zwróć uwagę na rodzaj substancji aktywnej.
Działanie immunomodulujące wykazuje jedynie frakcja 1-3D/1-6D beta-glukanów. Tymczasem w niektórych suplementach można znaleźć pochodzące ze zbóż beta-glukany 1-3D/1-4D. Co prawda mają one sporo korzystnych właściwości, ale nie wpływają na odporność.
Suplementy diety z beta-glukanem występują w postaci kapsułek, syropów i saszetek. W zależności od preparatu mogą być stosowane przez dzieci od 2. lub 3. roku życia, a także przez osoby dorosłe.
Jak dawkować beta-glukany dzieciom i dorosłym?
Dawkowanie beta-glukanu zależy od suplementu oraz stężenia obecnych w nim substancji aktywnych. Na początku kuracji i w okresach zwiększonego ryzyka infekcji możecie wraz z dzieckiem stosować wyższe dawki przez ok. tydzień. Jednak potem należy zrobić tydzień przerwy, po którym można wrócić ze stosowaniem beta-glukanu już w zwykłej dawce. Maksymalny efekt ich działania pojawia się po ok. 1-2 miesiącach regularnego zażywania zalecanych porcji.
Beta-glukan stosuj podczas posiłku. Preparaty w kapsułkach możesz połknąć w całości lub rozpuścić zawartość w niewielkiej ilości ciepłej wody. W ten sposób uzyskasz zawiesinę, którą warto przed połknięciem potrzymać przez chwilę pod językiem. Dzięki temu część beta-glukanów wchłonie się już w jamie ustnej, omijając trawienie w żołądku. Ten sposób sprawdzi się także u dzieci, które mogą mieć problem z połknięciem kapsułki.
Zastosowanie i właściwości beta-glukanu w kosmetyce
Beta-glukan, pomimo sporych rozmiarów, potrafi przeniknąć w głąb skóry właściwej. Dzięki temu działa bezpośrednio w miejscu aplikacji. Badania wskazują, że pobudza aktywność fibroblastów, czyli komórek produkujących kolagen. Dzięki temu poprawia sprężystość i elastyczność skóry. Beta-glukan przyspiesza też proces gojenia ran. Poprawia również nawilżenie skóry i wyłapuje wolne rodniki, działa więc antyoksydacyjnie. Jego niezwykłe właściwości są wykorzystywane m.in. w kosmetykach redukujących widoczność zmarszczek.
Czy beta-glukany mają jakieś efekty uboczne?
Beta-glukany są uznawane za bezpieczne – w zasadzie nie wywołują działań niepożądanych. Pamiętaj, że nadmiar błonnika w diecie może powodować wzdęcia i efekt przeczyszczający. Dotyczy to także beta-glukanów. Ponadto błonnik przyspiesza przechodzenie treści pokarmowej przez jelita. Wiąże się też z niektórymi pierwiastkami (np. magnezem czy żelazem) w niewchłanialne kompleksy. Może więc wpłynąć negatywnie na przyswajanie składników odżywczych z pokarmów.
Beta-glukan – przeciwwskazania
Ponieważ obecnie nie ma badań na temat bezpieczeństwa beta-glukanów w ciąży, są one przeciwwskazane dla przyszłych mam oraz w czasie laktacji. Skonsultuj ich stosowanie z lekarzem, jeśli występują u Ciebie zaburzenia trawienia lub niedobory minerałów, których wchłanianie beta-glukany mogą ograniczać.
Także osoby z bardzo osłabioną odpornością, np. po przeszczepach, powinny omówić stosowanie beta-glukanów z lekarzem. Tak intensywna stymulacja układu immunologicznego może być w ich przypadku niewskazana.
Suplementy diety zawierające beta-glukany mogą przynieść ogrom korzyści Tobie i Twojemu dziecku. Zwróć jedynie uwagę na jakość preparatu i rodzaj zawartych w nim beta-glukanów, żeby kuracja była jak najskuteczniejsza.
Zmniejsza suchy, drażniący kaszel, intensywnie nawilża drogi oddechowe.
3% roztwór soli przeznaczony do nebulizacji, w celu poprawienia komfortu oddychania.
Udrażnia i oczyszcza nos z gęstego kataru, łagodzi objawy przeziębienia przebiegającego z mokrym kas...
Redukuje stany zapalne dróg oddechowych, chroni i nawilża błonę śluzową dróg oddechowych.
Ampułki do inhalacji rozrzedzające zalegającą wydzielinę.
Roztwór do inhalacji szczególnie polecany osobom wrażliwym na wyższe stężenie chlorku sodu.
Źródła:
- Chan, G. C. F., Chan, W. K., & Sze, D. M. Y. (2009). The effects of β-glucan on human immune and cancer cells. Journal of hematology & oncology, 2(1), 1-11.
- Krupińska, P., & Zegan, M. (2013). β-glukan–wybrane korzyści zdrowotne ze szczególnym uwzględnieniem jego wpływu na gospodarkę lipidową. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 44(2), 162-170.
- Jurczyńska, E., Saczko, J., Kulbacka, J., Kawa-Rygielska, J., & Błażewicz, J. (2012). Beta-glukan, jako naturalny antykarcynogen. Pol. Merk. Lek, 33(196), 217-220.
- Waszkiewicz-Robak, B., & Kulik, K. (2019). Pochodzenie i właściwości prozdrowotne beta glukanów®. Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego, 2, 115-125.
- Talbott, S. M., Talbott, J. A., Talbott, T. L., & Dingler, E. (2013). β‐Glucan supplementation, allergy symptoms, and quality of life in self‐described ragweed allergy sufferers. Food science & nutrition, 1(1), 90-101.
- Akramienė, D., Kondrotas, A., Didžiapetrienė, J., & Kėvelaitis, E. (2007). Effects of ß-glucans on the immune system. Medicina, 43(8), 597-606.
- Saluk-Juszczak, J., & Królewska, K. (2010). β-glukan drożdży Saccharomyces cerevisiae-naturalny stymulator układu immunologicznego. Kosmos, 59(1-2), 151-160.