Pierwsza pomoc u dzieci i niemowląt – kiedy jest niezbędna?
Pierwsza pomoc u dzieci i dorosłych to zespół czynności wykonywanych przed przybyciem lekarza, pogotowia ratunkowego lub innych wykwalifikowanych osób w razie wypadku, urazu lub nagłego ataku choroby, żeby ocalić życie lub zdrowie poszkodowanego, a jednocześnie ograniczyć niekorzystne następstwa zdarzenia zanim zostanie udzielona pomoc specjalistyczna.
Pierwsza pomoc u dzieci obejmuje zatem zarówno m.in. prowadzenie resuscytacji krążeniowo-oddechowej (RKO), jak i zatamowanie krwotoków, właściwe postępowanie w przypadku skręcenia, zwichnięcia lub złamania, a także oparzeń czy urazów głowy. Kiedy należy udzielić pierwszej pomocy? Np. wtedy, gdy dochodzi do nagłego zatrzymania krążenia, zadławienia, oparzenia, krwawienia, krwotoku albo urazu głowy lub kończyny.
Jakie są zasady udzielania pierwszej pomocy u dzieci i niemowląt?
Pierwsza pomoc u dzieci nie wygląda tak samo jak u dorosłych. Co to znaczy? Żeby skutecznie pomóc dziecku, należy znać standardy postępowania w przypadkach pediatrycznych. Niemowlę czy trzylatek nie różni się od osoby dorosłej wyłącznie wielkością narządów, dlatego wymaga innego podejścia.
Jakie są najważniejsze zasady udzielania pierwszej pomocy? Po pierwsze, należy zadbać o bezpieczeństwo. Zanim przystąpi się do jakichkolwiek czynności, trzeba się upewnić, że ratownikowi, osobie poszkodowanej ani innym ludziom przebywającym w pobliżu nic nie grozi, np. nie znajdują się na drodze, przy elementach grożących wybuchem itp.
Po drugie, bez względu na sytuację, należy zachować spokój. Pierwsza pomoc u dzieci może być trudna, ale jeśli osoba, która ma udzielić pomocy panikuje, jej strach udziela się także innym, a to utrudnia właściwe postępowanie.
Po trzecie, wtedy, gdy dziecko wymagające pomocy jest przytomne, trzeba je uspokajać, rozmawiać z nim i informować o tym, co się robi.
Po piąte, należy działać zdecydowanie i bez wahania. Jeżeli widzi się, że mały pacjent potrzebuje badań, podania leków albo krwi, powinno się niezwłocznie wezwać karetkę. Pierwsza pomoc u dzieci prowadzona przez rodziców lub opiekunów czasami nie jest wystarczająca – wówczas trzeba po prostu szybko zadzwonić pod numer alarmowy 112.
Pierwsza pomoc u dzieci – zadławienie
Pierwsza pomoc u dzieci często udzielana jest po zadławieniu. Zadławienie to częściowa lub całkowita niedrożność górnych dróg oddechowych, w której przepływ powietrza utrudnia obecność ciała obcego. Dziecko, które się zadławiło, na początku może się krztusić, kaszleć, zwymiotować, zrobić się czerwone na twarzy i próbować szybko nabrać powietrza. Jeżeli jednak jego drogi oddechowe zostaną całkowicie zatkane, przestanie kaszleć, zrobi się sine i straci przytomność. Do zadławienia może dojść w wyniku szybkiego połykania pokarmów lub włożenia do ust małego przedmiotu, np. niewielkiej zabawki albo monety.
Jak wówczas należy reagować? To zależy. Pierwsza pomoc u dzieci musi być dostosowana do zmieniającej się sytuacji. Dopóki dziecko kaszle efektywnie – głośno, nabiera powietrze przed kaszlem, odpowiada na pytania, płacze i reaguje, jedynie zachęcamy do kaszlu i obserwujemy. Nie każemy podnosić rąk, bo to wpływa na rozluźnienie mięśni tchawicy i może spowodować przesunięcie się ciała obcego w głąb dróg oddechowych. Nie klepiemy po plecach, ponieważ po uderzeniu zazwyczaj automatycznie nabiera się powietrza, co również może skutkować zejściem ciała obcego niżej. Nie podajemy również wody, bo to zwiększa ryzyko zachłyśnięcia, a nie pomaga w żaden inny sposób. Sprawdzamy, czy dziecku uda się odkaszlnąć, czy nie i czy jego stan się nie pogarsza.
Jeżeli dziecko przestaje kaszleć efektywnie – zaczyna kaszleć bezgłośnie albo w ogóle, nie może nabrać powietrza ani wydać dźwięku, ale jest przytomne, uderzamy 5 razy w okolicę międzyłopatkową. Niemowlęta układamy na przedramieniu głową w dół, kciukiem i palcem wskazującym łapiemy za kąty żuchwy i stanowczo nadgarstkiem uderzamy między łopatki. Starsze dzieci możemy oprzeć sobie na udzie albo posadzić i pochylić do przodu. Wtedy, gdy ciało obce zostanie usunięte, a dziecko zacznie oddychać, oceniamy jego stan.
Jeśli ciało obce nadal znajduje się w drogach oddechowych, wywołujemy sztuczny kaszel, uciskając klatkę piersiową lub nadbrzusze. Niemowlę układamy na swoim przedramieniu opartym o nogę na wznak z głową w dół, wyznaczamy miejsce ucisku – około 1 palca powyżej końcówki mostka i 5 razy dość silnie, wolno uciskamy.
Starsze dziecko obejmujemy, stając za nim i przekładając nasze ręce pod jego. Jedną dłoń składamy w pięść i umieszczamy między pępkiem a końcówką mostka, zaś drugą nakrywamy pierwszą i 5 razy dynamicznie uciskamy w swoją stronę i lekko do góry. Po takim cyklu oceniamy stan dziecka. Jeśli ciało obce wyleciało, obserwujemy, jeśli nie, wzywamy karetkę i na przemian wykonujemy uderzenia w okolicę międzyłopatkową oraz uciśnięcia do czasu usunięcia ciała obcego albo utraty przytomności.
Resuscytacja krążeniowo-oddechowa u dzieci – jak wykonać?
Wtedy, gdy dziecko traci przytomność, trzeba jak najszybciej przystąpić do resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Jak wygląda pierwsza pomoc u dzieci – jak przeprowadza się RKO? Na początek należy udrożnić drogi oddechowe – położyć dziecko na plecach, delikatnie odchylić mu głowę i sprawdzić, czy ciało obce nie znajduje się w zasięgu naszego palca. Jeśli tak, można je wygarnąć, jeśli nie, przystępuje się do oddechów ratowniczych.
Trzeba wykonać 5 oddechów ratowniczych, obejmując ustami nos i usta dziecka albo zatykając nos i wtłaczając powietrze do ust, a następnie przejść do uciskania klatki piersiowej. Uciskać należy dolną połowę mostka do głębokości odpowiadającej 1/3 głębokości klatki piersiowej. Uciski i oddechy wykonuje się na przemian w stosunku 15:2 (15 uciśnięć, 2 wdechy) do czasu przyjazdu pogotowia ratunkowego albo do momentu, gdy dziecko zacznie oddychać, poruszać się i wydawać dźwięki.
Pierwsza pomoc u dzieci – oparzenia
Pierwsza pomoc u dzieci, zgodnie z tym, co pojawiło się na początku, obejmuje nie tylko RKO, lecz także postępowanie w przypadku oparzeń. Co zrobić, gdy dziecko dotknie gorącego przedmiotu, wyleje na siebie wrzątek albo będzie miało kontakt ze środkami chemicznymi? Jeśli oparzenie jest lekkie i dotyczy niewielkiej powierzchni ciała, powinno się schłodzić je letnią lub zimną wodą do czasu, aż przestanie boleć, a następnie przykryć je suchym nieprzywierającym jałowym opatrunkiem. Jeżeli zaś oparzenie jest rozległe, trzeba wezwać pogotowie ratunkowe.
Pierwsza pomoc u dzieci – urazy kończyn
A co z urazami kończyn? Pierwsza pomoc u dzieci to także właściwa reakcja na złamania, zwichnięcia i skręcenia. Jak postępować przy tego typu obrażeniach? W związku z tym, że trudno jest bez specjalistycznej wiedzy i badań zdiagnozować, czy doszło do zwichnięcia, skręcenia, czy do złamania zamkniętego, przyjmuje się, że najważniejsze jest unieruchomienie kończyny. Taka blokada minimalizuje ryzyko dalszego uszkodzenia tkanek miękkich i tym samym długoterminowych powikłań.
Do unieruchomienia można wykorzystać deskę albo inny płaski i twardy przedmiot, a jeśli takiego nie ma, wykonać prowizoryczny temblak z szalika lub bluzy i przywiązać kończynę do ciała. Gdy zostanie uniesiona, obrzęk będzie mniejszy. Wtedy, gdy podejrzewa się złamanie, pierwsza pomoc u dziecka powinna obejmować zabezpieczenie dwóch sąsiednich stawów, a gdy uraz stawu – ten staw i dwie sąsiednie kości.
Pierwsza pomoc u dzieci – urazy głowy
Na tym pierwsza pomoc u dzieci się nie kończy. Bardzo ważne jest również odpowiednie postępowanie w przypadku urazów głowy. Urazy mogą dotyczyć powłok czaszki, kości czaszki albo struktur znajdujących się wewnątrz niej. Jeśli dziecko, które doznało urazu pozostaje nieprzytomne, ma problemy z rozumieniem i mową, zaburzenia czucia w wybranej części ciała, zaburzenia chodu, problemy z równowagą, zaburzenia widzenia, wyciek przejrzystego płynu z nosa lub uszu, krwiaki wokół oczu lub drgawki, należy jak najszybciej wezwać karetkę. Jeśli zaś ma zaburzenia pamięci, wymioty, zaburzenia koncentracji albo nasilający się ból głowy, powinno się udać z nim na oddział ratunkowy.
A co, gdy nie zauważa się niepokojących objawów, a jedynie krwiak podskórny lub obrzęk? Wówczas pierwsza pomoc u dzieci powinna polegać na zastosowaniu zimnego okładu na około 20 minut i obserwacji co najmniej 24 h po urazie.
Pierwsza pomoc u dzieci – krwotoki, krwawienia
Jeszcze inaczej wygląda pierwsza pomoc u dzieci w przypadku krwawień lub krwotoków. Drobne krwawienia, które nie stanowią zagrożenia dla życia, należy przemyć wodą lub solą fizjologiczną, zdezynfekować i zabezpieczyć jałowym opatrunkiem.
Natomiast poważne krwotoki, które są niebezpieczne, trzeba jak najszybciej zatamować. Jak to zrobić? Ucisnąć mocno miejsce wypływu krwi przy użyciu dowolnego materiału, np. koszulki albo ścierki, unieść kończynę powyżej serca, jeśli to możliwe, posadzić dziecko, wykonać opatrunek uciskowy i ewentualnie zastosować opaskę uciskową z bandaża nad raną. W przypadku, gdy maluch stracił dużo krwi, jest blady, spocony albo nieprzytomny, należy szybko wezwać pogotowie.
Pierwsza pomoc u dzieci i niemowląt – opinie lekarzy
A co na temat pierwszej pomocy mówią lekarze i ratownicy medyczni? Jak zauważa Artur Żurek, pierwsza pomoc u dzieci powinna być powszechnie nauczana. „(…) kiedy zaczniemy uczyć swoje pociechy, coraz młodsze pokolenia, zauważamy, że to zaczyna procentować, bo coraz młodsze osoby wzywają karetkę pogotowia. To naprawdę nam się zwraca w społeczeństwie. Natomiast osoby starsze nadal się boją. One mało tych szkoleń przechodzą i czują niepewność, czy dadzą radę komuś pomóc”. [1]
Wiedza, jak postępować w przypadku zatrzymania krążenia, urazów lub oparzeń ratuje zdrowie i życie. Nie należy jednak bać się wzywać karetki. Jak mówi Alicja Jaczewska, jeśli dojdzie do zadławienia, „(…) lepiej wezwać pogotowie niż jechać do szpitala na własną rękę – po pierwsze zazwyczaj zespół ratownictwa dotrze do Was wcześniej niż Wy do szpitala, po drugie w trakcie jazdy samochodem najprawdopodobniej nie będziecie w stanie wykonywać opisanych wyżej czynności, po trzecie w razie konieczności wykonania jakichkolwiek zabiegów pogotowie zawiezie Was do szpitala z odpowiednim zapleczem.”.[2]
Pierwsza pomoc u dzieci to podstawa, dlatego każdy powinien wiedzieć, jak jej udzielić.
Bibliografia
- Pierwsza pomoc u dzieci i niemowląt – jak dbać o bezpieczeństwo najmłodszych?, https://pcrm.com.pl/pierwsza-pomoc-u-dzieci-i-niemowlat/ [dostęp na: 15.12.2024].
- Wytyczne resuscytacji2021, https://www.prc.krakow.pl/wytyczne_2021.html [dostęp na 15.12.2024].
- Madej T., Oparzenie – jak udzielić pierwszej pomocy dziecku, https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/pierwszapomoc/139519,oparzenia [dostęp na 15.12.2024].
- Zadorecki A., Krwotok, krwawienia, skaleczenie u dziecka – przyczyny, objawy i pierwsza pomoc, https://kursysos.pl/krwotok/ [dostęp na: 18.12.2024].
- Zadorecki A., Obrażenia kończyn – złamania, zwichnięcia i skręcenia, https://kursysos.pl/obrazenia-konczyn/ [dostęp na: 18.12.2024].
- https://www.rynekzdrowia.pl/Polityka-zdrowotna/Pierwsza-pomoc-u-dziecka-Jak-wykonac-prawidlowa-resuscytacje-Ratownik-Artur-Zurek-o-najwazniejszych-zasadach,223001,14.html