Czarny bez – wartość odżywcza
Czarny bez nazywany bywa psim krzewem, bzem lekarskim, holendrem czy bzowiną.
Czarny bez jest bogaty w witaminy, składniki mineralne i kwasy organiczne (witaminę B2, witaminę B6, witaminę C, kwas foliowy, biotynę, β-karoten, kwas pantotenowy, potas, fosfor oraz pektyny).
Owoce czarnego bzu są bogate w antocyjany, z których większość obejmuje cyjanidyno-3-glukozyd i cyjanidyno-3-sambubiozyd, które znajdują się w soku z czarnego bzu. Ponadto owoce czarnego bzu są cennym źródłem flawonoli, kwasów fenolowych i procyjanidyn.
Kwiaty czarnego bzu są szczególnie bogate we flawonoidy (do 3%), takie jak kemferol, astragalina, kwercetyna, 3-O-glukozyd kwercetyny, rutyna, izokwercytryna i hiperozyd [1,2].
Sok z czarnego bzu – dlaczego warto spożywać? Właściwości zdrowotne czarnego bzu
Owoce czarnego bzu wykazują dużą aktywność antyoksydacyjną – spowalniają zatem oznaki starzenia się organizmu i chronią przed rozwojem nowotworów. W wielu badaniach potwierdzono, iż owoce czarnego bzu mają znaczące działanie przeciwwirusowe i immunomodulujące.
Istnieją także doniesienia o działaniu przeciwdrgawkowym oraz przeciwdepresyjnym ekstraktów z czarnego bzu. Wykazano, iż suplement diety zawierający 300 mg ekstraktu z czarnego bzu (22% polifenoli i 15% antocyjanów) łagodził objawy przeziębienia [3].
Czarny bez wykorzystuje się także w wielu lekach stosowanych m.in.: przy chorobach zatok, jamy nosowej i gardła. Napar z czarnego bzu jest spożywany jako środek moczopędny, przeczyszczający, napotny i przeciwzapalny.
Kwiaty czarnego bzu były stosowane w tradycyjnej medycynie ludowej jako lek przeciwcukrzycowy. Badania sugerują, że ekstrakty z kwiatów czarnego bzu, stymulują zależny od insuliny wychwyt glukozy, dlatego mogą być wskazane u osób chorych na insulinooporność czy cukrzycę[4]. Herbaty ziołowe z kwiatów czarnego bzu mogą być także pomocne przy zaparciach.
Jak widać, właściwości zdrowotnych wynikających ze spożywania czarnego bzu jest naprawdę wiele. W związku z powyższym wszelkie przetwory oraz suplementy diety na bazie czarnego bzu, to dobre rozwiązanie przede wszystkim jako wsparcie organizmu w okresie przeziębienia czy przy infekcjach wirusowych. Czarny bez może zatem stanowić cenny dodatek do zdrowej i prawidłowo zbilansowanej diety.
Jak przygotować sok z czarnego bzu?
Zrobienie domowego soku z czarnego bzu jest bardzo proste. Będziesz potrzebować owoców czarnego bzu, wodę, cukier i ewentualnie kilka dodatkowych składników takich jak cytryna czy laska cynamonu. Ważne, by zbierane owoce czarnego bzu były odpowiednio ciemne (bez zielonych części), mamy wtedy pewność, że są wystarczająco dojrzałe.
Kiedy zbierać owoce czarnego bzu?
Owoce czarnego bzu zazwyczaj dojrzewają późnym latem lub wczesną jesienią, najczęściej między sierpniem a wrześniem. Moment zbioru może jednak różnić się w zależności od regionu i warunków klimatycznych, więc najlepiej obserwować owoce aby określić, kiedy są odpowiednio dojrzałe i gotowe do zbioru.
Owoce czarnego bzu powinny mieć głęboką, niemal czarną barwę, a ich pędy być dobrze uformowane i jędrne. Te zbyt miękkie najprawdopodobniej są przejrzałe lub zepsute. Warto zbierać owoce wcześnie rano, gdy są jeszcze chłodne i nie wyeksponowane na działanie promieni słonecznych.
Należy zwrócić uwagę, iż nigdy nie należy spożywać surowych owoców, liści ani innych części rośliny, ponieważ mogą być toksyczne. W czarnym bzie znajdują się bowiem tzw. glikozydy cyjanogenne takie jak sambucyna i sambunigryna, które uwalniają toksyczny cyjanowodór, który może powodować dolegliwości ze strony układu pokarmowego.
Tylko dojrzałe owoce czarnego bzu są bezpieczne do spożycia, pod warunkiem, że zostały odpowiednio przygotowane i przetworzone. Przed zebraniem owoców, zawsze upewnij się, że rozpoznajesz roślinę i jesteś pewien, że owoce są wystarczająco dojrzałe.
Składniki na sok z czarnego bzu
- Około 1 kg owoców czarnego bzu
- 1 szklanka wody
- 200- 300 cukru (możesz dostosować ilość cukru do swoich preferencji)
- 1 cytryna (opcjonalnie, dla lepszego smaku)
- 1 laska cynamonu lub kilka goździków (opcjonalnie, dla dodatkowego aromatu)
Sposób przygotowania soku z czarnego bzu
- Zbierz owoce czarne bzu z krzewu, upewniając się, że są wystarczająco dojrzałe.
- Oczyść owoce z niedojrzałych i zepsutych jagód oraz szypułek.
- Umieść owoce w dużym garnku i zgnieć je, aby uwolnić z nich cenny sok. Możesz w tym celu użyć np. tłuczka do ziemniaków.
- Następnie dodaj wodę do garnka i gotuj na średnim ogniu przez około 15-20 minut. Gotowanie sprawi, że z owoców uwolni się smak i aromat.
- Po ugotowaniu owoce odcedź przez sitko lub gazę, tak aby uzyskać klarowny sok.
- Wlej sok z powrotem do garnka, dodaj cukier i dokładnie wymieszaj do rozpuszczenia.
- Opcjonalnie, aby nadać dodatkowy smak i aromat można dodać sok z jednej cytryny i laskę cynamonu lub kilka goździków.
- Po dodaniu wybranych dodatków, gotuj sok na niskim ogniu jeszcze przez kolejne 10-15 minut, aż cukier całkowicie się rozpuści i smaki się połączą.
- Po ugotowaniu odstaw sok do całkowitego ostygnięcia. Gdy sok będzie chłodny, przelej go do wyparzony butelek lub słoików i pasteryzuj około 10 minut.
- Gotowy sok po przechowuj w lodówce.
Jak zrobić sok z czarnego bzu z sokownika?
Przygotowanie soku z czarnego bzu przy użyciu sokownika jest banalnie proste i szybkie.
Składniki:
- 1 kg czarnego bzu
- woda
- 100 – 150 g (opcjonalnie, do smaku)
Przygotowanie:
Starannie umyj czarny bez, usuwając wszelkie zanieczyszczenia i gałązki. Odczekaj, aż owoce będą dobrze osuszone. Przełóż owoce czarnego bzu do sokownika i zasyp cukrem. Napełnij zbiornik wodą i ustaw sokownik wraz z owocami czarnego bzu na kuchence tak, by woda zawrzała i zaczęła parować. Przykryj sokownik pokrywką i gotuj przez około 60 minut. W połowie czasu gotowania odlej część soku i gotuj kolejne 30 minut. Wyciągnij pulpę owocową, a sok ponownie zagotuj przez kilka minut. Jeśli będzie za mało słodki, dodaj cukier. Po ugotowaniu pozostaw sok do całkowitego ostygnięcia. Gotowy sok ostudź i przechowuj w lodówce. Sok można też pasteryzować, by móc cieszyć się dłużej jego cennymi właściwościami.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.
Wspomaga naturalną odporność.
W okresie przejściowego osłabienia, do regeneracji po infekcjach.
Na wzmocnienie odporności. Uzupełnia codzienną dietę w starannie dobrane, naturalne składniki, takie...
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego
Jak pić sok z czarnego bzu?
Badania nad skutecznością soku z czarnego bzu w walce z grypą i przeziębieniem są obiecujące [5.6]. Zazwyczaj stosowano w nich 60 ml syropu z czarnego bzu dziennie przez 5 dni, co sprawiało, że objawy choroby ustępowały o około 3-4 dni szybciej, w porównaniu do osób, które otrzymywały placebo. Jeśli chcesz wzmocnić odporność dziecka, możesz podawać mu codziennie kilka łyżek soku z czarnego bzu, najlepiej w dawkach podzielonych przez cały okres trwania przeziębienia. Sok można rozcieńczyć z wodą, co dodatkowo będzie świetnie nawadniało organizm dziecka podczas infekcji.
Czy sok z czarnego bzu trzeba pasteryzować?
Jeśli chcemy wydłużyć trwałość i świeżość soku z czarnego bzu, zaleca się jego pasteryzację. Pasteryzacja jest procesem termicznego podgrzewania soku w celu eliminacji patogennych drobnoustrojów, które mogą spowodować zepsucie się soku lub stanowić zagrożenie dla zdrowia. Pasteryzować sok możemy zarówno na mokro, w garnku z wodą czy na sucho w nagrzanym piekarniku.
Przetwory z czarnego bzu
Na rynku oprócz soków i syropów dostępnych jest wiele przetworów z czarnego bzu. Najczęściej można znaleźć dżemy, galaretki, musy, likiery, nalewki, wina, ale także cytrynki z czarnym bzem, czy miód, który idealnie sprawdzi się do zimowej herbaty. Poniżej przedstawiamy prosty domowy przepis na dżem z owoców czarnego bzu.
Składniki:
- 1 kg czarnego bzu
- 200 g cukru
- sok z 1 cytryny
- szklanka wody
Przygotowanie:
Przygotuj owoce – umyj je i obierz z gałązek. Owoce dodaj do garnka, zalej wodą i dodaj sok z cytryny. Zagotuj owoce na średnim ogniu i gotuj przez około 15-20 minut, aż zmiękną. Po tym czasie dodaj cukier i całość dokładnie wymieszaj. Gotuj aż do momentu rozpuszczenia cukru. Po rozpuszczeniu zmniejsz ogień i gotuj dżem na małym ogniu przez około 40 minut, aż zgęstnieje i częściowo odparuje wodę. W międzyczasie możesz sprawdzić, czy konsystencja dżemu jest odpowiednia. Wystarczy wyłożyć trochę dżemu na zimny talerzyk. Jeśli po kilku minutach się nie rozlewa, a robi się gęsty to znak, że dżem jest gotowy. Tak przygotowany dżem przelej do czystych słoików. Aby przedłużyć trwałość możesz przeprowadzić proces pasteryzacji.
Sok z czarnego bzu – przeciwwskazania
Picie soku z czarnego bzu może być korzystne dla zdrowia, ale istnieją również pewne przeciwwskazania, o których należy pamiętać. Oto kilka sytuacji, w których należy być ostrożnym lub unikać spożywania soku z czarnego bzu:
- alergie – osoby uczulone na pyłki bzu powinny unikać spożywania soku z czarnego bzu, ponieważ może to prowadzić do reakcji alergicznych, a nawet wstrząsu anafilaktycznego.
- cukrzyca – sok z czarnego bzu może zawierać znaczną ilość cukru, co może negatywnie wpływać na stężenie glukozy we krwi. Osoby z cukrzycą powinny kontrolować ilość spożywanego soku z czarnego bzu.
- choroby przewodu pokarmowego – niektóre osoby mogą doświadczać reakcji żołądkowo-jelitowych po spożyciu soku z czarnego bzu, zwłaszcza jeśli mają nadwrażliwość żołądka lub problemy z trawieniem. W takich przypadkach należy unikać picia soku z czarnego bzu lub ograniczyć jego spożycie.
- dzieci i kobiety w ciąży – spożycie soku w tej grupie osób jest bezpieczne, jednak warto podkreślić, iż dzieci i kobiety w ciąży powinni unikać spożywania dużych ilości soku z czarnego bzu, ponieważ nie ma wystarczających badań naukowych dotyczących jego wpływu na zdrowie w tych grupach.
U osób, które na stałe przyjmują leki warto także sprawdzić, czy nie będą one wchodziły w interakcję z sokiem z czarnego bzu. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących picia soku z czarnego bzu zawsze zaleca się skonsultowanie się z lekarzem, zwłaszcza jeśli masz istniejące problemy zdrowotne lub przyjmujesz regularnie leki.
Wspomaga prawidłowy pasaż jelitowy, dzięki zawartości składnika pochodzenia roślinnego – manny z jes...
Wspomaga prawidłowy pasaż jelitowy, dzięki zawartości składnika pochodzenia roślinnego – manny z jes...
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.
Na wzmocnienie odporności. Uzupełnia codzienną dietę w starannie dobrane, naturalne składniki, takie...
Wspiera pamięć i koncentrację, usprawnia procesy uczenia się.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Pierwszy preparat z fukoidanem, który wspomaga pracę zatok.
Spray usuwający złogi woskowiny usznej.
W okresie przejściowego osłabienia, do regeneracji po infekcjach.
Woda morska z ektoiną. Ochrona przed wnikaniem wirusów.
Bibliografia:
1. Krauze-Baranowska, M. i wsp. UTLC of flavonols in Sambucus nigra flowers. 2009. J. Planar. Chromat. 22 (5), 385–387.
2. Senica, M. i wsp. Processed elderberry (Sambucus nigra L.) products: a beneficial or harmful food alternative. Food Sci. Technol. 2016, 72, 182–188.
3. Tiralongo, E. i wsp.: Elderberry supplementation reduces cold duration and symptoms in air-travelers: a randomized, double-blind placebo-controlled clinical trial. 2016. Nutrients 8 (182).
4. Christensen K.B. i wsp.: Identification of bioactive compounds from flowers of black elder (Sambucus
nigra L.) that activate the human peroxisome proliferator-activated receptor (PPAR) γ. 2010. Phytother. Res. 24, 129–132.
5. Kinoshita E. i wsp.: Anti-influenza virus effects of elderberry juice and its fractions. Biosci Biotechnol Biochem. 2012;76(9):1633-8.
6. Zakay-Rones Z. i wsp.: Inhibition of several strains of influenza virus in vitro and reduction of symptoms by an elderberry extract (Sambucus nigra L.) during an outbreak of influenza B Panama. J Altern Complement Med. 1995 Winter;1(4):361-9.