Polski system oceniania w szkołach – jak działa?
Od IV klasy szkoły podstawowej dzieci oceniane są ze swojej pracy na określonych przedmiotach w skali sześciostopniowej. Wcześniej, na etapie edukacji wczesnoszkolnej, przeważają oceny opisowe lub symboliczne. Od 1999 roku w polskich szkołach obowiązuje ocena opisowa w klasach 1-3, która szczegółowo opisuje zdolności, zaangażowanie i mocne strony dziecka.
Skalę stopniową, od 1 (niedostateczna) do 6 (celująca), stosuje się we wszystkich rodzajach szkół publicznych. Do tego są także oceny połówkowe (3+, 5-). Stopnie od 2 do 6 są ocenami pozytywnymi, a 1 jest oceną negatywną. Szkoła ma prawo ustalić własną skalę ocen dla oceniania bieżącego. Takie informacje określane są w wewnątrzszkolnym systemie oceniania i są częścią statutu szkoły.
Warto sobie uświadomić, że wystawiona ocena, to często subiektywna ocena nauczyciela. Duże znaczenie ma jego podejście do ucznia, sposób przekazywania wiedzy, podatność na presję otoczenia (np. ucznia i rodziców, którzy próbują przekonać nauczyciela do zmiany oceny końcowej). Sposób oceniania i sama ocena cząstkowa ze sprawdzianów czy kartkówek, pokazuje jedynie to, czy w danym momencie konkretna osoba zna dany fakt. Presja, występowanie przed całą klasą, trafienie na specyficznie przedstawione pytanie, może skutkować niezaliczeniem sprawdziany, udzieleniem nieprawidłowej odpowiedzi, mimo opanowanego materiału.
Sprawdziany nie są w stanie ujawnić wielu ważnych kompetencji uczniów. Często skupiają się na ocenie zapamiętywania, zamiast analizy i syntezy informacji, krytycznego myślenia, kreatywności, pracowitości i zaangażowania.
Polski system oceniania pozostawia nauczycielowi wybór czy postawi wymagane trzy oceny cząstkowe, na podstawie których można wystawić ocenę końcową, czy przygotuje kilkanaście sprawdzianów i odpytywań. Jeszcze inny nauczyciel wyjdzie z założenia, że ważniejsza jest wiedza niż oceny, dlatego postawi na początku pozytywne oceny, aby dać dzieciom szansę na zaliczenie, a później przejdzie do przedstawiania trudniejszych zagadnień ze swojej specjalności.
Subiektywność ocen, brak brania pod uwagę realnego zaangażowania dziecka, często pomijanie jego mocnych stron, sprawia, że skala ocen wydaje się mocno wadliwym systemem, który tylko teoretycznie informuje o zdolnościach danego dziecka.
Przeczytaj także: Świadectwo z paskiem – czy to naprawdę takie ważne?
Czym są oceny w szkole i o czym świadczą?
Oceny szkolne często są bardzo ważne dla rodziców i dzieci, ponieważ wpływają na przyszłości młodych ludzi. Na ich podstawie dzieci są kategoryzowane na „lepsze, zdolniejsze” i „mniej zdolne”. Oceny bardziej lub mniej zachęcają do wysiłku i pracy nad danymi przedmiotami, ale mogą przy tym powodować ogromną presję na wyniki oraz obaw o dalszą edukację.
Oceny urastają do rangi wyznacznika wartości dziecka, co jest ogromnie krzywdzące i w dłuższej perspektywie bardzo demotywujące.Ocena staje się motywacją zewnętrzną, nagrodą lub karą. Uczeń zaczyna się uczyć dla piątki lub szóstki, nagrody za dobre sprawowanie czy aprobaty rodzica, wiedza, umiejętności schodzą na dalszy plan.
Zamiast ciekawości, otwartości, próbowania nowości, często premiowane jest dostosowanie się do specyficznego klucza odpowiedzi. Uczniowie dopasowują się do oczekiwań innych, kalkulują „co im się bardziej opłaca”, np. przygotowanie się do matury ustnej maturze, czy jej bagatelizowanie, w końcu, ta część egzaminu dojrzałości nie ma większego znaczenia w rekrutacji na studia.
Jedynka (ocena niedostateczna) nie jest informacją zwrotną, nic nie mówi, o tym, gdzie dana osoba popełniła błąd, przez który nie zaliczyła sprawdzianu. Brak szczegółowej informacji zwrotnej powoduje, że dziecko nie wie, co ma poprawić, aby uzyskać inny rezultat.
Często też zamiast podpowiedzi – jak się uczyć, jak poprawić koncentrację, rozdzielić materiał do nauki na partię – uczeń dostaje informacje, że „nie potrafi się uczyć, że mu się nie chce, że jest leniem”. Zamiast pomocy i wskazówek, otrzymuje etykiety i krzywdzące oceny. Zła ocena nie zachęca do poprawy, wręcz przeciwnie – osłabia motywację dziecka, szczególnie jeśli nie idą za nią wyjaśnienia, wsparcie i możliwości zmiany działania.
Rodzice i nauczyciele są mocno przywiązani do ocen szkolnych, ponieważ pozwalają łatwo opisują to, co teoretycznie potrafią dzieci. Oceny ułatwiają porównania i prognozowanie przyszłości, jednak mają więcej wad niż zalet.
Oceny powodują, że dzieciom zabierana jest radość z uczenia się, naturalna wrodzona ciekawość oraz poczucie, że można eksperymentować, próbować i popełniać błędy, co w procesie uczenia jest naturalne, a w polskim systemie oceniania – karane. Takie podejście bardzo negatywnie przekłada się na dorosłe życie dzieci i ich myślenie o sobie i świecie.
Jak wspierać motywację wewnętrzną dziecka bez względu na oceny?
Współczesna szkoła potrzebuje zmian, jedną z nich mogłaby być szersza ocena opisowa każdego ucznia, uwzględnianie jego zaangażowania, potencjału, mocnych stron. Do wielu zmian w szkole potrzeba odgórnych reform edukacji, małe zmiany mogą wdrażać poszczególne szkoły i nauczyciele, kładąc większy nacisk na kompleksowe ocenianie uczniów, nie tylko z perspektywy sześciostopniowej skali ocen. Jednocześnie program nauczania, wymagania stawiane nauczycielom nie ułatwiaj indywidualnego podejścia do każdego ucznia.
Dziecko odbiera oceny liczbowe jako prawdę o sobie, nie jako ocenę jego pracy, wiedzy, a ocenę jego osobowości, jego samego. Uczeń może czuć się gorszy, nieadekwatny, ponieważ nie dostał wymarzonej oceny lub jest ona niższa niż kolegi, koleżanki.
Jednocześnie rodzice mają duży wpływ na postawę, jaką przyjmą ich dzieci wobec ocen oraz na to, jak będą podchodzić do procesu nauczania.
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Rozmawiaj o znaczeniu procesu nauki i znaczenia ocen
Przyjęcie przez rodziców podejścia, że oceny nie świadczą o dziecku, że jego umiejętności oraz potencjał to coś więcej niż cyferka ze sprawdzianu, przekazują dziecku, że ono samo w sobie jest dobre bez względu na to, jakie oceny przyniesie do domu. Rozmowa o mocnych stronach, o tym, co rzeczywiście sprawdzają oceny, jak ważny jest wpływ stresu i presji, pomaga dzieciom zrozumieć, że oceny są symbolem pewnego rodzaju wiedzy oraz wypadkową wielu czynników związanych z nauczycielem, dzieckiem, sytuacją, a nie wyznacznikiem tego, jakie są jako ludzie.
Wzmacniaj ciekawość i zainteresowania dziecka
Każde dziecko z natury jest ciekawe, chce wiedzieć więcej, chce sprawdzać i eksperymentować – pozwalajmy na to. Zachęcajmy dzieci do próbowania, stawiania hipotez i popełniania błędów. Ta naturalna ciekawość może rozwinąć w dziecku ogromne zainteresowanie nauką oraz różnymi obszarami życia. Takie podejście wzmacnia wewnętrzną motywację do uczenia się.
Pomagaj dziecku zdobywać kompetencje uczenia się, a oceny
Uczenie się i zdobywanie ocen to nie to samo. Ta pierwsza kompetencja to wiedza o tym, co pomaga się uczyć, jakie narzędzia mogą być przydatne (aplikacje, planery, techniki np. Pomodoro, umiejętności planowania nauki, rozkładania materiału, określania priorytetów), jak je zastosować, co daje proces uczenia i umiejętność wdrożenia zdobytych sposobów w codziennym użyciu. Uczenie się pomaga zdobywać nowe informacje, analizować, syntezować je, wyciągać wnioski, kreować nowe pomysły. Zdobywanie ocen, to spełnianie określonych oczekiwań, to dążenie do oceny, nie do wiedzy, ani do rozwijania umiejętności i swojego potencjału. Dążenie do ocen, promuje kulturę coś za coś, dążenie do nagrody i unikanie kary, czyli wzmacnia motywację zewnętrzną.
Oceny szybko nie znikną z polskiej szkoły, jednak rodzice mają wpływ na to, jak będą odbierane przez nich samych i dzieci. Uświadomienie sobie szkodliwego wpływu skali ocen na motywację, samoocenę, poczucie skuteczności przez dzieci – może pomóc w skupieniu się na większym docenianiu zaangażowania, sumienności, pracowitości, podejmowanych działań, a nie tylko efektu końcowego.
Może zainteresować Cię również: Prawa ucznia, czyli o tym, że szkoła to nie tylko obowiązki
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.
Na wzmocnienie odporności. Uzupełnia codzienną dietę w starannie dobrane, naturalne składniki, takie...
Wspiera pamięć i koncentrację, usprawnia procesy uczenia się.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Pierwszy preparat z fukoidanem, który wspomaga pracę zatok.
Kompleksowe wsparcie prawidłowego rozwoju.
Spray usuwający złogi woskowiny usznej.
W okresie przejściowego osłabienia, do regeneracji po infekcjach.
Woda morska z ektoiną. Ochrona przed wnikaniem wirusów.
Szulc A. Nowa Szkoła, Wydawnictwo Natuli, 2019
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 czerwca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz.U. z 2015 r. poz. 843, ze zm.) i Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 sierpnia 2017 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1534)