Jaka jest najlepsza różnica wieku pomiędzy rodzeństwem?
Z perspektywy psychologii rozwoju są dwa momenty, w których dziecku i rodzicom hipotetycznie może być łatwiej przyjąć nowego członka rodziny. Pierwszy z nich następuje, gdy starsze dziecko jest już po buncie dwulatka- wtedy powoli zaczyna uczyć się, że jego potrzeby nie są realizowane natychmiast. Drugim takim momentem jest starszy wiek przedszkolny, w którym dziecko powoli odchodzi od myślenia konkretnego na rzecz myślenia pojęciowego- oznacza to, że w mniejszym stopniu będzie uznawało miłość rodziców za konkretną rzecz, którą będzie się musiało “podzielić”. Bez względu na etap rozwoju, każde dziecko należy przygotować na rodzeństwo. Można snuć insynuacje, że mniejsza różnica wieku wzmaga rywalizację, większa- trudności w nawiązaniu bliskiej relacji. Wydaje mi się jednak, że rodzice powinni się zdecydować na nowego członka rodziny nie wtedy, kiedy ich starszemu dziecku będzie łatwiej, a przede wszystkim wtedy, kiedy czują chęć posiadania potomstwa.
Kiedy jest najlepszy czas, by poinformować dziecko, że zostanie starszym bratem lub siostrą?
Jak najszybciej. Daje to dziecku możliwość uczestniczenia w przebiegu ciąży, jest to doskonała okazja, żeby kształtować jego odpowiedzialność, uczyć troski- np. Tłumacząc, że mama ma w brzuchu dzidziusia, i teraz starszak musi jej pomagać w pełnieniu obowiązków- dziecko może poczuć się wtedy ważne, przygotowuje się do roli brata lub siostry, ma też czas, żeby oswoić się z myślą o nowym członku rodziny.
O czym rozmawiać z dzieckiem, kiedy rodzeństwo jest już w drodze? Czy są jakieś tematy, których lepiej unikać?
Wręcz przeciwnie- zadaniem rodzica jest zbudowanie dziecku realnej wizji posiadania rodzeństwa. Z jednej strony rodzic powinien zrobić wszystko, by starszak z podekscytowaniem czekał na malucha, czuł się ważny i wyróżniony rolą starszego brata lub siostry, z drugiej- przedstawianie tej sytuacji w samych superlatywach może skutkować dużym rozczarowaniem przy zderzeniu z rzeczywistością. Należy więc szukać złotego środka, i prócz tematów przyjemnych, o pozytywnych stronach posiadania rodzeństwa, rodzice powinni nawiązać także do tematów trudnych. W zależności od wieku starszaka powinny być to np.:
· Samopoczucie mamy w ciąży
· Nieobecność mamy w domu, jej wyjazd do szpitala
· Samopoczucie mamy po porodzie
· Zmiany, które mogą zajść po urodzeniu dziecka (zarówno te w bliskim czasie po porodzie, jak np. Zmiana rodzica który będzie odbierał starszaka z przedszkola/szkoły, jak i te bardziej odległe- konieczność dzielenia pokoju z młodszym rodzeństwem)
· Uwaga poświęcana dzieciom- młodsze dziecko będzie potrzebowało więcej uwagi rodziców, co nie oznacza, że mniej kochają starsze
Kiedy bobas już się urodzi, w jaki sposób najlepiej przedstawić go starszemu rodzeństwu?
Starszak, z którym rodzice dużo rozmawiali o pojawieniu się nowego członka rodziny najczęściej wyczekuje tego momentu, w którym mama wróci z maluchem. Ważne, żeby moment przedstawienia nowego członka rodziny był taką chwilą pochylenia się nad emocjami starszego brata lub siostry. Warto zapytać, jak się czuje, pozwolić na to, by przytulił lub wziął na ręce malucha (jednak nie należy też do tego nakłaniać, wywierać presji, gdy dziecko nie ma ochoty). Należy dać dziecku czas na oswojenie się z nową sytuacją, podążać za jego uczuciami.
Jak radzić sobie z zazdrością starszego dziecka o młodsze?
Zazdrość jest zjawiskiem naturalnym i nieuniknionym. Po urodzeniu rodzeństwa starszak jest postawiony w zupełnie nowej sytuacji- musi dzielić się zabawkami, często pokojem i co najgorsze- rodzicami. Przede wszystkim rodzice, mimo ogromnego zmęczenia spowodowanego opieką nad maluchem, powinni okazać w tej sytuacji maksimum cierpliwości i empatii starszemu dziecku. Z racji tego, że będzie mu poświęcane mniej czasu, oraz będzie musiał czekać na realizację własnych potrzeb, naturalnie może pojawić się złość i poczucie odrzucenia. Rodzice powinni pomóc dziecku w odnalezieniu się w tej sytuacji, okazać mu wsparcie i szacunek dla jego trudności. Dobrym pomysłem jest ustalenie czasu, w którym każdy z rodziców będzie wyłącznie dla starszaka- może to być np. Jakiś czas po przedszkolu/szkole, który spędza z tatą, wieczorny czas, kiedy będzie mógł porozmawiać i pobawić się z mamą. Chodzi o to, by poświęcić wtedy dziecku całą swoją uwagę, bez wykonywania przy tym obowiązków, spoglądania w telefon, zajmowania się rodzeństwem. Działaniem, które może zminimalizować zazdrość dziecka o młodsze rodzeństwo jest wzbudzenie w nim poczucia, że bycie starszym bratem lub siostrą jest pewnym wyróżnieniem. Dziecko powinno czuć się potrzebne, może zostać zaangażowane w drobne czynności wykonywane przy rodzeństwie, buduje to poczucie własnej wartości i przekonanie o byciu ważnym.
Jakie błędy popełniają rodzice najczęściej?
Czasem zdarza się, że rodzice pomijają starszaka w okresie ciąży i przygotowań, przez co dziecko nie rozumie, co właściwie się dzieje. Nie rozmawiają z nim wprost, uważając, że jako obserwator jest w stanie nadążyć za sytuacją, że jest już przecież duże i mądre, więc bagatelizują konieczność tłumaczenia mu roli starszego rodzeństwa. Zdarza się także, że starszak jest rozczarowany, gdy w domu pojawia się maluch, pojawia się złość i bunt, czasem w stosunku do bobasa, częściej w stosunku do dorosłych. Wtedy często rodzice, zamiast okazać dziecku rozumienie, uznać to, że ma prawo czuć się złe i rozczarowane, bo mama i tata mają dla niego dużo mniej czasu, zaprzeczają uczuciom dziecka. Mówią, że “tak się nie zachowuje starszy brat”, “to przecież twoja siostrzyczka i ją kochasz”, zawstydzają dziecko, pokazując, że to co czuje, wyklucza dobre realizowanie się w roli starszego rodzeństwa. Gdy niechęć dotyczy malucha, rodzicom zdarza się wywierać na starszaku presję, aby go przytulał, podawał pieluszki, wybierał ubranka. W tej sytuacji należy po prostu odpuścić i czekać na okazję, gdy starszak sam wykaże inicjatywę.