Czym jest ostre zapalenie wątroby?
Najczęstszą przyczyną ostrego zapalenia wątroby jest zakażenie wirusowe. Wywołują ją dwie grupy wirusów:
- wirusy zakażenia wątroby (WZW A-E) – atakują bezpośrednio wątrobę,
- EBV, CMV, HSV-1 i -2, wirusy różyczki, ospy wietrznej, ECHO, odry, żółtej gorączki, adenowirusy – powodują zakażenie ogólnoustrojowe.
Ostre wirusowe zapalenie wątroby (WZW) występuje na całym świecie, ale najwięcej zachorowań jest w krajach Azji i Afryki, gdzie panują złe warunki sanitarne. Chorują przede wszystkim dzieci poniżej 10. roku życia, rzadziej osoby po 50-tce, z obniżoną odpornością i niedożywione.
W Polsce WZW występowała sporadycznie aż do roku 2017, kiedy nastąpił gwałtowny wzrost zachorowań. Podobnie dzieje się dziś (od stycznia 2022), z tym, że nie do końca wiadomo, co tę chorobę wywołuje. Podejrzewa się, że nowe ostre zapalenie wątroby może mieć związek z zakażeniem koronawirusem Sars-CoV-2.
Ostre ciężkie zapalenie wątroby jako powikłanie po Covid-19?
Jak podaje „The Lancet” u dzieci z Wielkiej Brytanii, hospitalizowanych z powodu objawów ostrego ciężkiego zapalenia wątroby (tak oficjalnie nazwano to tajemnicze schorzenie), wykryto obecność adenowirusów 41F (AdV 41F), które wcześniej nie były zgłaszane jako źródło WZW. Jednocześnie badania potwierdziły, że większość małych pacjentów przeszła lub miała obecnie Covid-19. Spora część z nich była w wieku poniżej 5. roku życia, a więc nie kwalifikowała się do szczepień przeciw Sars-CoV-2.
Przedstawiona w brytyjskim czasopiśmie teza wskazuje, że przyczyną nowych zachorowań może być koincydencja zakażeń Sars-CoV-2 i AdV 41F. Koronawirusy Sars-CoV-2 miały by pełnić funkcję superantygenów, które aktywują ostre procesy autoimmunologiczne i zapalne, nasilając objawy współistniejącego zakażenia adenowirusowego. Na dokładne wyjaśnienie przyczyn ostrego ciężkiego zapalenia wątroby trzeba jeszcze poczekać.
Jak przebiega ostre ciężkie zapalenie wątroby?
Choroba rozwija się niepozornie, ale szybko. Zaczyna się od bólu brzucha, osłabienia, obniżenia apetytu. Potem pojawiają się gorączka, nudności, wymioty, biegunka, co u małych dzieci niesie ryzyko odwodnienia. Kolejnym objawem jest żółtaczka wywołująca zażółcenie oczu i skóry, ściemnienie moczu i rozjaśnienie stolca.
Objawy ostrego ciężkiego zapalenia wątroby:
- ogólne osłabienie,
- wzmożona męczliwość,
- obniżenie apetytu,
- nudności, wymioty,
- biegunka,
- bóle brzucha, mięśni, stawów,
- zażółcenie skóry i błon śluzowych,
- ciemne zabarwienie moczu,
- blado-szare zabarwienie stolca,
- gorączka,
- dolegliwości ze strony układu oddechowego.
W ostatnim czasie w Europie, USA i Japonii ostre ciężkie zapalenie wątroby zdiagnozowano u 450 dzieci. W większości przypadków choroba przebiegła łagodnie, u części dzieci doszło do niewydolności wątroby, 12 niestety zmarło.
Na czym polega leczenie ostrego zapalenia wątroby?
Ostre wirusowe zapalenie wątroby, podobnie jak inne choroby wirusowe, ma charakter samoograniczający. Na adenowirusy ani koronawirusy nie ma leku przyczynowego, który pozwoliłby zwalczyć źródło zakażenia. Pozostaje leczenie doraźne, zmierzające do złagodzenia objawów i przyspieszenia procesu zdrowienia. Bardzo ważne jest, zwłaszcza w przypadku małych dzieci, aby podczas choroby zadbać o odpowiedni stan nawodnienia i odżywienia. Dieta, tak samo jak przy nieżycie jelitowo-żołądkowym, powinna opierać się na łatwo przyswajalnych węglowodanach. W przypadku odwodnienia, konieczne jest nawadnianie pozajelitowe.
Po czym poznać, że dziecko jest odwodnione? Objawy, które powinny zaniepokoić to:
- suchość skóry i błon śluzowych,
- zmniejszenie napięcia i elastyczności skóry,
- skąpomocz,
- uczucie silnego pragnienia,
- zapadnięte ciemiączko,
- osłabienie, wiotkość.
Jak zapobiegać ostremu zapaleniu wątroby?
Ostre wirusowe zapalenie wątroby jest chorobą zakaźną. Wywołujące ją drobnoustroje, w tym adeno- i koronawirusy, przenoszą się drogą kropelkową i pokarmową. Dlatego najlepszym sposobem profilaktyki jest wzmożona dbałość o higienę. Szczególnie ważne jest częste i dokładne mycie rąk, unikanie zatłoczonych miejsc oraz izolowanie osób zakażonych.
Zapobieganie ostremu zapaleniu wątroby o podłożu wirusowym jest dużym wyzwaniem, ponieważ choroba rozwija się najczęściej u dzieci uczęszczających do szkół, przedszkoli i żłobków, które nie są w stanie dokładnie przestrzegać wszystkich środków ostrożności. Profilaktykę utrudnia ponadto niewyjaśniona przyczyna choroby. Być może wkrótce dowiemy się o niej więcej.
Źródła:
Choroby wątroby [w:] Interna Szczeklika. Mały podręcznik 2019/20, red. dr n. med. P. Gajewski, Medycyna Praktyczna, Kraków 2019
Wiele krajów – Ostre, ciężkie zapalenie wątroby nieznanego pochodzenia u dzieci (who.int)