Skąd u dzieci biorą się kompleksy?
Dziecięce kompleksy mogą brać się z różnych powodów, jednym z czynników jest porównywanie siebie, swojego wyglądu, umiejętności i cech, do tego, jak wyglądają i zachowują się rówieśnicy. Kiedy dziecko w takich wewnętrznych porównaniach wypada na swoją niekorzyść, może zacząć myśleć o sobie gorzej, deprecjonować swoje zalety, a wyolbrzymiać wady i cechy, które nie są przez niego pożądane.
Podobne działanie może mieć porównywanie przez rodziców do rodzeństwa, rodzica z przeszłości, czy rówieśników. Krytyka ze strony mamy czy taty bardzo boli. Ocenianie, ośmieszanie czy punktowanie porażek dziecka, cech, z którymi czuje się niepewnie czy wyglądu powoduje, że dziecko traci wiarę w siebie i oparcie u najważniejszych osób na świecie. Nawet jeśli robimy tak w dobrej wierze, aby dziecko przygotować na trudy życia i różne wyzwania, to taka postawa jedynie marnuje nasze wysiłki. Bez bezpiecznej bazy w postaci akceptujących i wspierających rodziców, dziecko czuje się zagubione i jeszcze częściej pojawiają się u niego kompleksy.
Jednym z najczęstszych powodów występowania kompleksów u dzieci jest wyśmiewanie, lekceważenie, krytykowanie pewnych cech wyglądu lub zachowania przez rówieśników.
Dziecko, które słyszy, że jest „dziwne”, bo nosi okulary, wybiera określony typ ubrań lub niechętnie odzywa się na forum, zaczyna zastanawiać się „czy rzeczywiście coś z nim nie tak?”. Kiedy przyjmie interpretację otoczenia, że np. jest za grube, za niskie, za wysokie, zbyt kościste czy ma nie takie bluzy „jak trzeba” może poczuć się gorsze, odrzucone, nieakceptowane. Wtedy też chłopiec czy dziewczynka zaczynają przejmować myślenie grupy o sobie i odrzucać w sobie określoną cechę, czy sposób bycia.
Za mechanizmem powstawania kompleksów stoi wstyd, potrzeba akceptacji oraz niskie poczucie własnej wartości, które powoduje, że nie lubimy siebie, nie widzimy swojej wartości i nie cenimy własnej osoby.
Jak pomóc dziecku radzić sobie z kompleksami?
Dzieci są bardzo wrażliwe na krytykę i informacje płynące z zewnątrz. Chcą być lubiane i akceptowane w grupie, jak każdy z nas. Słuchanie obelg, czy negatywnych komentarzy na swój temat jest bardzo przykre i wymaga reakcji. Najlepiej, kiedy uczymy dziecko radzić sobie samodzielnie, poprzez odpowiednie komunikaty, wzmacnianie pewności siebie i akceptacji własnego ciała i charakteru. Jednak są sytuacje, kiedy rodzic powinien zareagować i zainterweniować.
Doceniaj zaangażowanie i działanie
Bardzo mocne skupianie się na efekcie, sukcesie może wytworzyć w dziecku przekonanie, że nie ma miejsca na błędy, że porażka źle o nim świadczy, co generuje ogromną presję. Lepszym podejściem jest skupianie się na procesie, działaniu, podejmowaniu kroków do osiągnięcia danego celu. Doceniaj dziecko za jego zaangażowanie, to co i jak robi. Pokazuj mu na swoim przykładzie, że błędy się zdarzają, a mimo wszystko można dalej siebie lubić, dalej doceniać swoje kompetencje.
Pokazuj dziecku, że kolejne doświadczenia są okazją do eksperymentów, poznania tego, co lubi, w czym się sprawdza, a co nie jest dla niego. Przeniesienie punktu ciężkości z osiągnięcia celu na drogę do niego, jest bardzo uwalniające.
Pokazuj, jak zmienia się wygląd
W trakcie rozwoju wiele kompleksów u dzieci tworzy się w obszarze wyglądu. Praktycznie każda część ciała może przyprawiać o wstyd i poczucie bycia gorszym. Pomocą mogą przyjść wszystkie książki związane z wyglądem, zmianami zachodzącymi w ciele, ale także książki i opowieści w formie bajek terapeutycznych lub historii innych osób, które zmagały się z podobnym problemem jak córka czy syn. Książkę czy historię należy dostosować do wieku dziecka, aby pozycja nie była dla niego za trudna lub zbyt infantylna, a następnie o niej porozmawiać ze swoją pociechą.
Naucz dziecko, jak reagować na przykre komentarze
Kiedy Twoje dziecko spotyka się z uszczypliwymi komentarzami, naucz je, jak odpowiadać na zaczepki kolegów. Możesz podpowiedzieć tego typu komunikaty, jak: „To jest Twoje zdanie, ja myślę inaczej. Moje okulary są super”, „Nie zgadzam się z Tobą, moje włosy mi się bardzo podobają” „Ty tak myślisz, a ja nie”. Uczenie dziecka akceptacji, tego, że ma prawo do własnego zdania oraz wzmacnianie w nim poczucia własnej wartości, pomaga mu budować własną sprawczość, poczucie, że może się z kimś nie zgadzać i może to powiedzieć oraz obronić się, w sytuacji, kiedy ktoś przekracza granicę.
Reaguj, kiedy dziecko jest atakowane
Kiedy Twoje dziecko skarży się na niewybredne żarty kolegów, mówi, że jest przezywane, krytykowane, poniżane, doświadcza przemocy – reaguj!
Porozmawiaj z dzieckiem, dowiedz się, jak wygląda sytuacja, poznaj szerszy kontekst sytuacji, które są dla dziecka problemowe. Daj mu informację o swoim bezwarunkowym wsparciu i gotowości do pomocy. Jeśli sytuacja nie jest jednorazowa, a Twoje dziecko bardzo przeżywa ten problem, wycofuje się z grupy, nie chce się angażować w działania w klasie, to nie zostawiaj sytuacji samej sobie. Porozmawiaj z nauczycielem, zaproponuj spotkanie z rodzicami innych dzieci, poproś o warsztaty z radzenia sobie z przemocą rówieśniczą w klasie. Wraz z dzieckiem możesz pracować nad asertywnością, rozwijaniu jego mocnych stron na różnego rodzaju zajęciach dodatkowych, warsztatach. Rozmawiaj z dzieckiem o jego potrzebach, pokazuj mu, kiedy wykorzystuje swoje umiejętności, za co jest cenione i pytaj, co w sobie lubi i docenia.
Sposoby na wzmacnianie wiary w siebie u dzieci
Kompleksy wynikają z niepewności, z braku akceptacji, tego, jakie jest dziecko. Jeśli Ty pokazujesz mu, że nawet jeśli nie wszystko lubisz w sobie w 100%, ale akceptujesz swoje ciało, sposób bycia, swoje wewnętrzne cechy, to Twoja pociecha ma pozytywny wzór do naśladowania.
Warto pamiętać, że dziecko jest bardzo dobrym obserwatorem i najwięcej uczy się, patrząc i odtwarzając, a nie słuchając naszych słów. W sytuacji, kiedy powtarzasz, że masa ciała nie określa człowieka, a kilka razy w tygodniu stajesz na wadze i narzekasz, że za dużo ważysz lub że z jeansów wystaje Ci brzuszek, a Twój kilkulatek tego słucha, szybciej przyswoi sobie twierdzenia np. „waga ma znaczenie”, „lepiej być szczupłym” niż to, że wygląd nie ma znaczenia.
Wzmacnianie wiary w siebie jest procesem, który pomaga dziecku iść przez życie, wspiera przekonanie, że poradzi sobie z różnymi trudnymi momentami w życiu. Jako rodzic może rozwijać te umiejętności poprzez stawianie dziecku możliwych do wykonania, a jednocześnie ambitnych zadań, gdzie może przekonać się o wpływie swojego działania. Takie wyzwania to też okazja do odkrycia i poćwiczenia mocnych stron.
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Pozytywne komunikaty płynące od rodziców, akceptacja osoby, choć nie każdego zachowania, wspieranie w pasjach, zainteresowaniach i eksperymentach, dawanie możliwości próbowania różnych rzeczy i rezygnowania z nich bez konsekwencji pokazuje dziecku, że rodzic mu kibicuje i wierzy w jego potencjał.
W przypadku wyglądu lepiej skupiać się na funkcji danych części ciała niż na ich bezpośrednim wyglądzie. Mówienie i pokazywanie dziecku, że dzięki nogom może sprawnie się przemieszczać, biegać, grać w ulubione gry sportowe, a za pomocą okularów lepiej widzieć, zdobywać wiedzę o świecie, jest lepsze niż określanie, że „ktoś ma ładne, szczupłe nogi”, „piękne oczy”, czy „dobrze wygląda w okularach”. Określenie czy coś jest ładne, czy brzydkie, jest bardzo arbitralne i zależy od gustu danej osoby. Warto pokazywać dziecku, że mamy różne upodobania, że ludzie w odmienny sposób patrzą na świat i zawsze może się znaleźć ktoś, kto go skrytykuje, co nie znaczy, że takie uwagi trzeba przyjmować i uważać, że są prawdą.
Dobre poznanie siebie, pozytywne wsparcie od rodziców, małe i duże wyzwania oraz umiejętność odpowiadania na zaczepki kolegów, bardzo mocno pomagają w radzeniu sobie z kompleksami. Wzmacnianie wiary w siebie oraz akceptacja swojego wyglądu powoduje, że dziecko jest mniej podatne na porównywanie się do innych i niweluje poczucie bycia gorszym.