Dlaczego rodzice się kłócą?
Kłócimy się z różnych powodów, które dostarcza nam życie. Czasami, są to codzienne sprawy i związane z nimi nieporozumienia, inne podejście do wychowywania dzieci, czy spędzania czasu wolnego. Czasami powody są poważniejsze i rozbijają się o wartości, jakie wyznają rodzice. Trudność w zapanowaniu nad swoimi emocjami, wiąże się również ze zmęczeniem, ogólnym przeciążeniem, brakiem zaspokojenia podstawowych potrzeb czy pośpiechem, który generuje dodatkowe napięcie.
Złość, frustracja, rozczarowanie – emocje niosą nam różne komunikaty, one same w sobie nie krzywdzą i nie powodują, że druga osoba czuje się źle. Za to nasze zachowanie, sposób wyrażania się, ton głosu, gesty, jakie wykonujemy, mogą bardzo wiele zmienić i skrzywdzić naszego pantera czy partnerkę.
Ważne, aby uświadomić sobie, że to, jak wyrażamy nasze emocje, niezadowolenie z niespełnienia prośby ma ogromne znaczenie dla naszej relacji partnerskiej i relacji z dziećmi. Kiedy pojawiają się trudne emocje, warto zapytać siebie, czy jesteśmy w stanie spokojnie omówić problem i dojść do rozwiązania. Jeśli nie, a nasz gniew i złość są duże, warto dać sobie czas, aby ochłonąć i wyregulować własne emocje, a następnie wrócić do omawianej kwestii.
Kiedy damy się ponieść fali złości, bardzo trudno się zatrzymać, zazwyczaj wtedy krzyczymy, tupiemy i mówimy rzeczy, których nikt nie powinien słyszeć. Straty z powodu takiego zachowania mogą być bardzo duże, szczególnie kiedy kłótni między rodzicami przyglądają się dzieci i słuchają jak mama i tata krzyczą na siebie lub się obrażają. Taka sytuacja powoduje, że pojawia się u nich strach i brak poczucia bezpieczeństwa.
Paulina Gaworska-Gawryś
Spokojne i przewidywalne środowisko daje dziecku poczucie pewności, dzięki temu czuje się bezpieczne i może eksplorować otoczenie. Napięta atmosfera w domu między rodzicami, którą dziecko wychwytuje bardzo szybko, powoduje u niego stres, ponieważ nie wie, co się za chwilę wydarzy. Dodatkowo zazwyczaj czuje się bezsilne, ponieważ nic nie może zrobić i zmienić, kiedy rodzice się kłócą.
Częste kłótnie mamy i taty powodują, że dziecko obserwuje bardzo negatywne zachowania, brak szacunku do drugiej osoby, obwinianie jej, zamiast szukania rozwiązania. Syn lub córka może też myśleć, że to jego/jej wina, że mama i tata się kłócą, szuka sposobu zrozumienia sytuacji i często tłumaczy sobie obserwowaną sytuację własnymi działaniami. Takie myślenie sprawia wiele cierpienia emocjonalnego dziecku i zagraża jego prawidłowemu rozwojowi psychospołecznemu.
Konsekwencje kłócenia się przy dzieciach
Dla dzieci rodzice są najważniejszymi osobami na świecie, to od nich uczą się, jak radzić sobie ze światem, jak go poznawać. Mama i tata są pierwszymi modelami, które proponują sposoby nawiązywania i podtrzymywania relacji, rozwiązywania sporów, zwracania się do siebie, spędzania czasu. Mały człowiek najwięcej uczy się, obserwując i naśladując, jak się zachowują rodzice, nie to, co mówią. Dlatego, tak ważne jest pokazywanie dziecku konstruktywnych sposobów rozwiązywania sporów, okazywania sobie wzajemnej życzliwości, a w chwili wzburzenia stosowania sposobów pozwalających na wyregulowanie emocji w bezpieczny dla siebie i innych sposób. Może to być np. wyjście z pokoju, odłożenie rozmowy, kiedy emocje opadną, aktywne słuchanie drugiej strony, rzeczowe argumentowanie i szukanie wspólnego rozwiązania. Dziecko utożsamia poczucie bezpieczeństwa z uważną obecnością rodziców, z ich aprobatą i okazywaną uwagą. Dzięki przewidywalności w relacji z opiekunami może zwrócić swoją energię w kierunku poznawania siebie, innych i świata. Kiedy pojawia się napięcie, niepewność, podniesione tony – dziecko zaczyna się bać. Im częściej pojawiają się w rodzinie kłótnie, utrwala się konflikt między partnerami, tym konsekwencje kłócenia się przy dzieciach mogą być bardziej poważne.
Konsekwencje obserwowania kłótni rodziców dla dzieci to:
- odczuwanie wzmożonego stresu, w przypadku długotrwałych i nasilonych konfliktów u dziecka pojawia się przewlekły stres, który degraduje jego umiejętności koncentracji uwagi, radzenia sobie z wyzwaniami dnia codziennego, powoduje wycofanie z kontaktów z innymi,
- odczuwanie strachu, niepokoju i lęku, a także niezaspokojenie potrzeby bezpieczeństwa, co powoduje, że często dziecko jest niespokojne, pobudzone, bardzo mocno domaga się uwagi rodziców, nie wie czego się spodziewać po mamie i tacie,
- poczucie winy i obwinianie siebie za kłótnie między rodzicami, odczuwanie bezsilności i cierpienia, kiedy najbliższe osoby walczą ze sobą,
- trudności z uczeniem się i przyswajaniem nowych wiadomości i umiejętności, obserwowane zmiany zachowania w przedszkolu, szkole,
- zmiana zachowania dziecka – niecenzuralne wyrażenia, krzyki, popychanie innych, bicie się – odreagowanie sytuacji z domu lub odwzorowanie tego, co dziecko zaobserwowało między rodzicami,
- trudność z poradzeniem sobie z różnymi wyzwaniami – większa płaczliwość, rozdrażnienie, smutek.
Im częściej pojawiają się konflikty między rodzicami i mają dramatyczny przebieg, który obserwują dzieci, tym zmiana zachowania oraz nasilenie niekorzystnych konsekwencji dla rozwoju dziecka będzie większe.
Co zamiast kłótni przy dzieciach?
Konflikty zdarzają się w każdej rodzinie. Kłótnia, która zdarza się przy dzieciach sporadycznie, nie wpłynie trwale i negatywnie na dziecko. Szczególnie kiedy rodzice wytłumaczą, co się zadziało, jakie emocje przeżywali, dlaczego podnieśli głos i powiedzieli niektóre słowa.
Rozmowa z dzieckiem na temat tego, co zaobserwowało, przeproszenie go i wyjaśnienie własnego postępowania oraz pokazanie następnym razem innego, bardziej opanowanego podejścia, minimalizuje negatywne konsekwencje oglądanej kłótni.
Paulina Gaworska-Gawryś
Co można zrobić, aby uchronić dzieci przed zgubnym wpływem konfliktów między rodzicami? Przede wszystkim warto być wrażliwym na to, że dziecko dopiero wszystkiego się uczy, uważnie nas obserwuje i bardzo dobrze czuje emocje. Unikanie kłótni przy dzieciach i zapewnienie sobie spokojnego czasu do rozmowy z partnerem jest pierwszym krokiem do tego, aby porozmawiać o tym, co trudne i nie narażać dzieci.
Odpowiedni czas i miejsce na omawianie trudnych problemów
Rozmawianie o ważnych sprawach, które wywołują napięcie przy dzieciach, nigdy nie kończy się dobrze. Znajdźcie czas, w którym nie będą Wam towarzyszyć wasze pociechy – wieczór, weekend, czas, kiedy są w przedszkolu lub szkole. Kiedy sprawa jest ważna, na tu i teraz, powiedz rzeczowo, o co chodzi i daj znać partnerowi, że chcesz wrócić do tematu w czasie, który dla Was obojga będzie dogodny.
Z szacunkiem do rozmówcy
Wzajemna życzliwość i patrzenie na swojego partnera z miłością, nawet kiedy Wam trudno, pomaga powstrzymać się od przykrych i raniących komentarzy. Czasami warto zadać sobie wewnętrzne pytanie „Co zmieni to, że powiem …?”. Uświadomienie sobie, że nasze słowa mogą kogoś bardzo zranić, czasami pozwoli nam się zatrzymać, wyjść i ochłonąć.
Szukajmy rozwiązania nie obwiniania
Kiedy zaczynasz słyszeć „bo Ty zawsze, bo Ty nigdy…” to nie masz ochoty na współpracę i konstruktywne poszukiwanie rozwiązań, masz ochotę skrytykować, obronić się i zranić drugą stronę. Dlatego unikaj uogólniania i mówienia o drugiej osobie. Powiedz, co myślisz od siebie (tzw. komunikat ja), skup się na swoich uczuciach, potrzebach, zaproponuj rozwiązanie sytuacji i poczekaj na odpowiedź drugiej strony. Załóż, że ma dobre intencje i również chce się dogadać i porozumieć.
Pośpiech, zmęczenie i obowiązki
Nie zaczynajcie ważnej rozmowy na trudny temat, kiedy się gdzieś śpieszycie, jesteście zmęczeni, lub macie na głowie bardzo dużo rzeczy do zrobienia. Żadna z tych okoliczności nie pomaga kontrolować swoich emocji i skupiać się na konkretnym i efektywnym podejściu do sprawy.
Przeprosiny dziecka, z powodu kłótni rodziców
Czasami, kiedy bardzo się staramy, wiemy, jak powinniśmy się zachować, dopada nas proza życia i pojawia się kłótnia, którą obserwują dzieci. Warto w takiej sytuacji wytłumaczyć dziecku, co się zadziało, dlaczego nie potrafiliśmy się powstrzymać przed krzykiem. Wyraźnie je przeprosić, za swoje zachowanie i wytłumaczyć, że nie jest niczemu winne. Taka rozmowa zminimalizuje stres i niepokój u dziecka.
Bibliografia:
Jankowiak B. Konflikt między rodzicami jako czynnik ryzyka nieprzystosowania dzieci i młodzieży. Studia Edukacyjne nr 36,2015 , Poznań, 165-178