Czy każde dziecko powinno być pod opieką logopedy?
Tutaj należy zacząć od tego, czy nasze dziecko rodzi się w pełni zdrowe. Jest to istotna kwestia, ponieważ w przypadku niektórych wad genetycznych lub innych czynników (np. okołoporodowych) istnieje większe ryzyko występowania u dziecka zaburzeń mowy. W tym przypadku rodzice często są przez lekarzy informowani, że tak może być i ich dzieci są pod opieką logopedów już od najmłodszych lat. W przypadku dzieci, które posiadają orzeczenie o niepełnosprawności, w puli przysługujących im zajęć, są zazwyczaj także zajęcia logopedyczne.
Inaczej jest w przypadku dzieci, które rodzą się w pełni zdrowe. Zazwyczaj, jeśli dziecko rozwija się prawidłowo, a rodzic wie, jak normatywny rozwój mowy powinien przebiegać, wizyta u logopedy nie jest potrzebna. Tutaj natomiast chciałabym uczulić rodziców, żeby obserwowali swoje pociechy i jak najwięcej czytali o ich rozwoju i, jeśli mają jakiekolwiek wątpliwości, nie obawiali się korzystać z pomocy specjalistów. Jeśli chodzi o rozwój mowy, myślę, że każdy rodzic powinien na początku zapoznać się z etapami rozwoju mowy u dzieci.
Jakie są w takim razie te etapy rozwoju mowy?
Takimi podstawowymi etapami wyróżnianymi przez specjalistów są: okres melodii (do 1. r.ż.); okres wyrazu (1.-2. r.ż.); okres zdania (2.-3. r.ż.) oraz okres swoistej mowy dziecięcej (3.-7. r.ż.). Na każdym z tych etapów dzieci przyswajają także określone głoski.
A jakie są normy wiekowe dla poszczególnych głosek w języku polskim?
Po 4. r.ż. dziecko powinno realizować głoski: s, z, c, dz. W momencie rozpoczęcia nauki w szkole (7. r.ż.) dziecko powinno wymawiać już wszystkie głoski (w tym głoskę r). Nie oznacza to oczywiście, że każde dziecko rozwija się dokładnie w taki sam sposób. Jak to w języku polskim bywa – istnieją oczywiście wyjątki od tej reguły ?. Zdarza się na przykład, że dziecko przyswaja szybciej głoski z późniejszego etapu, a ma trudności z realizacją głosek z etapu wcześniejszego.
Wiemy już, jakie są ogólne etapy rozwoju mowy i jakie głoski dziecko powinno wymawiać w danym wieku. Czy to już wszystko, na co rodzic powinien zwrócić uwagę i co powinno go zaniepokoić w rozwoju mowy swojego dziecka?
Najważniejsze są faktycznie te dwie kwestie. Opóźnienie lub brak występowania któregoś z etapów rozwoju mowy lub brak realizacji danej głoski (albo nieprawidłowa jej wymowa) nie są niestety jedynymi sygnałami alarmowymi dla rodziców. Poza wymienionymi wyżej, istotne są także kwestie takie jak: oddychanie przez usta, powstająca wada zgryzu, wsuwanie języka między zęby w trakcie mówienia, nadmierne ślinienie się, częste ssanie palca (lub poduszki, koca czy misia), problemy z pobieraniem i połykaniem pokarmu (zwłaszcza u noworodków) oraz mówienie „przez nos”.
A dlaczego obserwując tego typu nieprawidłowości rodzic powinien udać się właśnie do logopedy?
Artykulacja (wymawianie głosek) połączona jest ściśle z funkcjami fizjologicznymi narządu artykulacyjnego takimi jak połykanie oraz oddychanie. Z tym łączą się także wszelkie nieprawidłowości anatomiczne w obrębie narządu artykulacyjnego (wady zgryzu, skrócone wędzidełko podjęzykowe, wysoko wysklepione podniebienie). Zatem jeśli coś wzbudza nasz niepokój, warto udać się do logopedy, ponieważ może się okazać, że dziecko ma problemy z prawidłowym połykaniem, ma nieprawidłową pozycję spoczynkową języka lub oddycha przez usta, a to może prowadzić do powstania wad wymowy. Należy pamiętać, że logopeda może także podpowiedzieć w kwestii dalszej diagnostyki i pokierować do odpowiedniego specjalisty (foniatry, laryngologa, neurologa, ortodonty, doradcy laktacyjnego).
Skąd rodzic może czerpać wiedzę na temat prawidłowego rozwoju mowy dziecka?
Najlepszym i z całą pewnością najbardziej wiarygodnym źródłem wiedzy są publikacje naukowe. Wiadomo oczywiście, że nie zawsze książki czy artykuły naukowe pisane są przystępnym językiem – nie są też łatwo dostępne. Niemniej jednak w dobie Internetu mamy coraz lepszy dostęp do różnego rodzaju akcji profilaktycznych oraz artykułów pisanych przez specjalistów, z których rodzic może się dowiedzieć bardzo dużo o rozwoju swojego maluszka. Myślę, że dobrym rozwiązaniem jest obserwowanie rzetelnych portali oraz stron specjalistów rozwoju dzieci (fizjoterapeutów, dietetyków, logopedów, ortodontów, terapeutów karmienia, doradców laktacyjnych). W ten sposób łatwiej jest rodzicowi zauważyć niepokojące sygnały u swoich dzieci i z mniejszą obawą szukać pomocy u odpowiednich specjalistów.