Czy zawsze trzeba się dzielić z innymi?
Kilkulatek nie potrafi się dzielić. Naturalnie chroni swoją własność, która jest dla niego ważna i cenna. Aby zgodzić się na oddanie swojej zabawki czy innej rzeczy innemu dziecku, w umyśle małego człowieka muszą zajść skomplikowane procesy myślowe, związane z przyjmowaniem cudzej perspektywy. A 2-3-latek nie jest na to rozwojowo gotowy.
Kompetencje społeczne dziecka rozwijają się stopniowo, lecz powoli. Z biegiem czasu maluch jest coraz bardziej zainteresowany zabawą z innymi dziećmi, jednocześnie bardzo mocno koncentruje się na sobie. To tzw. egocentryzm dziecięcy. Dziecko postrzega cały świat i relacje z ludźmi ze swojej perspektywy i wszystko odnosi do siebie.
Dodatkowo uczy się mówić „nie”, stawiać granicę, sprawdzać, jak na nie reagują inni – opiekunowie, rodzice, ale również rówieśnicy. Dziecko poznaje swoje potrzeby, dostrzega, czego chce, a co mu się nie podoba i dzieli się tym ze światem. Posiadanie własnych zabawek jest dla niego bardzo ważne. Niechęć do dzielenia się z innymi, wyrywanie zabawek, a nawet walka o nie, jest naturalnym zachowaniem dzieci, które próbują jednocześnie:
- zachować autonomię,
- zrozumieć zasady rządzące w grupie
- i nauczyć się dbania o własne potrzeby.
Takie zachowania dziecka są typowe, a rodzice mogą być spokojni, że ich syn lub córka z czasem opanuje trudną sztukę życia w grupie i dzielenia się przedmiotami.
Szanując potrzeby dziecka, jego niechęć do dzielenia się łopatkami, samochodzikami czy klockami z innymi dziećmi i wspierając je w sytuacjach z rówieśnikami, uczymy pociechę, że jest ważna, że może dbać o swoje potrzeby, a rodzice zawsze staną po jej stronie.
Samolubne czy asertywne?
Postrzeganie dziecka jako samolubnego w sytuacji, kiedy nie chce dzielić się zabawkami, nie jest zbyt dobre, ponieważ przyklejamy mu etykietę, która jest nacechowana negatywnie. Kilkulatki bronią swojej własności z ważnych dla siebie powodów. Zresztą podobnie zachowują się dorośli.
Jak zareagowalibyśmy, gdyby ktoś bez pytania wziął nasz portfel lub kluczyki do auta? Zapewne wyrazilibyśmy głośny sprzeciw i uzasadnioną złość. Dzieci reagują tak samo!
Czasami bywa, że emocje w zabawie są bardzo silne. Może dojść do przepychanek między dziećmi, wyrywania sobie zabawek. Dlatego warto rozmawiać z dzieckiem i uczyć je, gdzie jest granica między asertywnością a agresją. Nie wolno pozwalać na bicie, popychanie czy wyrywanie. Jednocześnie należy uczyć smyka, jak się zachować w danej sytuacji, a przy tym szanować jego stanowcze „nie”, aby wiedziało, że może odmówić i nie zgodzić się na czyjąś propozycję.
Jak nauczyć dziecko empatii?
Kiedy chcemy uczyć dziecko empatii, warto spojrzeć na siebie. Jakie postawy my prezentujemy, czy się dzielimy, wspieramy, okazujemy członkom rodziny czy przyjaciołom wsparcie i dziecko ma okazję to widzieć? Rodzice są najlepszymi modelami dla dziecka i to od nich maluchy uczą się najwięcej. Obserwacja realnych zachowań ma większą siłę oddziaływania niż najlepsza rozmowa.
W okresie przedszkolnym dziecko wykształca kompetencje związane z zaspokajaniem swoich potrzeb na równi z respektowaniem praw innych, uczy się jak współdziałać i funkcjonować w grupie.
Przyjmowanie perspektywy drugiej osoby, rozumienie, że ona może się czuć inaczej niż dziecko, to skomplikowane procesy mentalne, które wykształcają się u ludzi w toku rozwoju. Nabywanie empatii jest stopniowym i powolnym procesem, na który wpływ mają rodzice, nauczyciele, bliskie osoby dla dziecka. Dzięki swoim zachowaniom możesz wzmacniać empatię u dziecka.
Rozmowa o emocjach
Rozmowa z dzieckiem o konfliktach, sytuacjach, które budzą różne emocje, nauka rozpoznawania tego, co dziecko czuje, skąd bierze się dane uczucie, co mu mówi, to świetna droga do lepszego rozumienia siebie i innych. Dzięki rozmowom z rodzicami dziecko zaczyna rozumieć, co się z nim dzieje w różnych sytuacjach, bardziej to akceptować, a to przekłada się na lepsze komunikowanie się z innymi, wyrażanie własnych potrzeb i lepsze relacje w grupie.
Przyjmowanie perspektywy drugiej osoby
Dzięki książkom, opowieściom, obrazkom można rozmawiać i ćwiczyć przyjmowanie perspektywy drugiej osoby. Pytania, jakie zadajemy dziecku w związku z obserwowaną sytuacją, będzie prowokowało je do zastanowienia się, czy druga osoba mogła pomyśleć inaczej niż ono w realnej sytuacji.
Bardzo dobrym narzędziem do ćwiczenia empatii, sposobów rozwiązywania problemów są książki i bajki terapeutyczne, gdzie znajdziemy różne sytuacje, których może doświadczać dziecko np. konflikt dwójki dzieci o zabawkę w przedszkolu, spór o możliwość huśtania się na huśtawce na placu zabaw czy złość i niechęć do skończenia zabawy przed kolacją. Rozmowa, poznawanie różnych perspektyw pomaga dziecku wyobrazić sobie, jak może czuć się inna osoba w tej sytuacji, a to sprzyja rozwojowi empatii.
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Stwarzaj sytuacje, które sprzyjają dzieleniu się między dziećmi
Częstowanie owocami, dzielenie się figurkami czy podział kloców na równe stosy – sprzyja nauce dzielenia się i empatii, bez konieczności oddawania swoich ulubionych rzeczy. Duża liczba przedmiotów ułatwia zadanie, a podziękowanie i pozytywna reakcja rówieśników, wzmacnia zachowanie dziecka. Im więcej pozytywnych reakcji, kiedy dziecko dzieli się rzeczami z innymi, tym częściej widzi, że od jego zachowania bardzo dużo zależy i może chcieć je powtarzać, aby znów uzyskać aprobatę, uwagę i docenienie ze strony innych.
Modeluj pozytywne zachowania
Jako rodzic mów, jak się czujesz w danej sytuacji, dlaczego jakieś zachowanie mogło wywołać w Tobie smutek, a złość czy radość. Pokazuj, jak dzielisz się z innymi, jak wspierasz ich ugotowaniem obiadu, pomocą z zakupami czy przytrzymaniem drzwi. Małe, drobne, codzienne gesty są obserwowane przez dzieci i bardzo mocno kodowane, dlatego zwracaj uwagę, jak Ty postępujesz w stosunku do bliskich i obcych Ci osób.
Faza niechęci do dzielenia się u dzieci jest bardzo naturalna i mija z wiekiem. Dlatego warto szanować odmowy dziecka, nie zmuszać go do oddania zabawki czy dzielenia się ciasteczkami. Takie respektowanie jego granic i odmowy, to dla niego komunikat, że jest ważne i jego potrzeby mają znaczenie. Jednocześnie bardzo pozytywnym działaniem jest rozmawianie z dzieckiem na temat tego, dlaczego dzielenie się może być fajne, co to znaczy być empatycznym i jak inna osoba może się czuć w określonej sytuacji.
Rozmowy, wzmacnianie pozytywnych zachowań dziecka oraz dawanie własnego przykładu, pozwala dziecku w swoim czasie przyswoić ideę dzielenia się i empatycznego zachowania wobec innych.
Może zainteresować Cię także: Wychowanie bez nagród i kar – jak robić to dobrze?
Szafrańska K., Kształtowanie empatii i uczuć moralnych u dzieci w wieku przedszkolnym metodami dramy, Edukacja Elementarna w Edukacji i Praktyce, 3(41), 2016, 255-266