Białaczki limfoblastyczne, najczęstsze nowotwory u dzieci
Na nowotwory krwi może zachorować każdy – seniorzy, dorośli, nastolatkowie i małe dzieci. Ostre białaczki rozpoznaje się głównie u osób powyżej 60. roku życia, jednak pewien wyjątek stanowi ostra białaczka limfoblastyczna atakująca głównie małe dzieci.
Rodzice o poważnej chorobie pociechy zwykle dowiadują się nagle. Diagnoza wywołuje szok i niedowierzanie, tym bardziej, że wcześniej niewiele wskazywało, że dzieje się coś złego.
Początkowe objawy ostrej białaczki czy chłoniaków limfoblastycznych nie są charakterystyczne. To osłabienie, stany podgorączkowe i gorączka (u maluchów towarzysząca nie tylko infekcjom, lecz również np. ząbkowaniu), powiększenie węzłów chłonnych, bóle kostno-stawowe, częste przeziębienia, a także objawy niedokrwistości (z którą zmaga się wiele niemowląt). U niektórych dzieci pojawia się ból głowy, bóle brzucha, świąd skóry.
Chociaż tego typu dolegliwości mogą mieć najróżniejsze przyczyny, jeśli nie znikają samoistnie i powtarzają się w czasie, wymagają dokładnej diagnostyki. Zaczyna się od badania krwi obwodowej, a po rozpoznaniu leukocytozy, wykonuje się np. biopsję aspiracyjną szpiku, badania cytogenetyczne, molekularne, objawowe…
Jeśli podejrzenia się potwierdzą, ustalany jest schemat leczenia, zależy od wielu indywidualnych czynników. W leczeniu białaczki u dzieci najczęściej stosuje się chemioterapię. Jednak to nie zawsze wystarcza. Wielu małych pacjentów zmagających się ze śmiertelnie groźną chorobą wymaga przeszczepu.
Transplantacja komórek macierzystych daje szansę na całkowite wyleczenie
Transplantacja dla wielu chorych jest jedyną szansą na pokonanie nowotworu. To rodzaj leczenia, polegający na przeszczepie:
- szpiku, czyli zawiesiny komórek krwiotwórczych
bądź (co obecnie odbywa się coraz częściej)
- komórek macierzystych pozyskanych z krwi obwodowej dorosłego albo krwi pępowinowej czy sznura pępowinowego noworodka.
Niestety w leczeniu nowotworów układu krwiotwórczego rzadko stosuje się komórki autologiczne (własne), pozyskane na przykład z krwi pępowinowej. Dzieje się tak, ponieważ taki materiał może być zanieczyszczony komórkami nowotworowymi. W takich przypadkach pomoc niosą komórki macierzyste allogeniczne, uzyskane od zgodnego dawcy, nazywanego „bliźniakiem genetycznym”. Może stać się nim rodzeństwo lub bliski członek rodziny chorego. Jednak znacznie częściej to osoba zupełnie obca, niespokrewniona z potrzebującym przeszczepu pacjentem.
- „Bliźniak genetyczny” to dawca zgodny z biorcą w układzie HLA (ang. human leukocyte antigens – ludzkie antygeny leukocytarne).
- HLA to 10 białek układu immunologicznego, które, w dużym skrócie, indukują odpowiedź immunologiczną i rozpoznają tkanki przyjazne i wrogie, umożliwiając eliminację tych ostatnich.
- Dopuszczalna zgodność HLA wynosi 9/10, niekiedy dopuszcza się także dawców posiadających 8\10 zgodnych ludzkich antygenów leukocytarnych.
- Do przeszczepu allogenicznej krwi pępowinowej można zastosować materiał zgodny w 6/10 HLA.
- Coraz częściej stosuje się przeszczepy haploidentyczne, gdzie dawcą jest członek rodziny, a zgodność HLA wynosi 5/5
Przeszczep pomaga w leczeniu nowotworów krwi na dwa sposoby.
- Po pierwsze, pozwala odbudować zniszczony w wyniku chemioterapii i stosowania leków przeciwnowotworowych szpik wraz z białaczką (tzw. przeszczep po kondycjonowaniu mieloablacyjnym).
- Po drugie, szpik zawiera i wytwarza komórki odpornościowe, pomagające zwalczyć chorobę (tzw. przeszczep przeciwko białaczce).
Każdy z tych kroków terapeutycznych daje szansę na wydłużenie życia, a nawet pokonanie choroby. Wszystko zależy jednak od indywidualnych cech każdego pacjenta.
Nie każdy chory znajduje bliźniaka genetycznego, ale prawie każdy może pomóc
Rzadko zdarza się, że materiał do przeszczepu uzyskuje się od najbliższych członków rodziny (25% przypadków). Znacznie częściej szpik lub komórki macierzyste pozyskiwane są od anonimowych dawców (75%). Choć w Polsce to zacne grono liczy już ponad 1,7 mln osób, uplasowując się dość wysoko w zestawieniu z innymi krajami europejskimi, to wciąż za mało.
Co 5. chory na nowotwór krwi i wymagający przeszczepu nie znajduje odpowiedniego dawcy. Dlatego każdy, kto się nim stanie (potencjalnie), zwiększa się szansę na znalezienie bliźniaka genetycznego, a co za tym idzie, wykonanie przeszczepu i pokonanie groźnej choroby.
Co trzeba zrobić, aby zostać dawcą?
- Zarejestruj się, jako potencjalny dawca szpiku/komórek macierzystych, wypełniając formularz na stronie fundacji DKMS.
- Gdy otrzymasz pocztą pakiet rejestracyjny, zrób zgodnie z instrukcją wymaz i odeślij na wskazany adres.
- Poczekaj na wynik typizacji antygenów zgodności tkankowej i dopełnienie rejestracji. Wszystkie kluczowe informacje otrzymasz pocztą, mailem lub przez SMS.
- Jeśli okaże się, że Twój materiał autogenny może komuś pomóc, będziesz skierowany na badania, wykluczające choroby zakaźne i potwierdzające Twój dobry stan zdrowia. Po tym możesz stać się rzeczywistym dawcą i podarować komórki macierzyste osobie, która ich potrzebuje.
Możesz zostać dawcą, jeśli jesteś osobą zdrową, w wieku 18-55 lat. Po wypełnieniu formularza zgłoszeniowego dołączyć do bazy potencjalnych dawców, oczekujących na sygnał, że są potrzebni.
Stając się dawcą nic nie tracisz. Organizm odbudowuje komórki macierzyste w przeciągu 2-3 tygodni od pobrania. A za poświęcony czas na badania i pobranie komórek z krwi obwodowej lub szpiku, otrzymasz zwolnienie lekarskie.
Jest jeszcze jeden sposób na pomoc osobom zmagającym się z nowotworami krwi. To przekazanie krwi pępowinowej lub sznura pępowinowego swojego dziecka do publicznego banku krwi pępowinowej. Taka procedura nic nie kosztuje, a może uratować komuś życie!
Onkologia po Dyplomie – Przeszczep szpiku w leczeniu ostrych białaczek