Porozumienie bez przemocy, czyli współpraca zamiast nakazów, ocen i krytyki
Marshall Rosenberg (amerykański psycholog, nauczyciel i mediator) stworzył metodę komunikacji, która buduje porozumienie, zachęca do współpracy i pielęgnuje współczucie, szacunek i empatię do swojego rozmówcy.
Porozumienie bez przemocy (Nonviolent Communication NVC) jest oparte na ideach, że wszyscy mamy takie same potrzeby, każdy człowiek bez względu na to, skąd pochodzi, jak wygląda, jakie poglądy wyznaje, posiada uniwersalne potrzeby np. akceptacji, miłości, rozwoju, bezpieczeństwa, współdziałania.
Sposób, w jaki zaspokajamy te potrzeby, może stwarzać konflikty, ponieważ w sytuacji, kiedy odzywa się w nas potrzeba odpoczynku, jedni z nas wybiorą czytanie książki w wygodnym fotelu, a inni będą woleli wyjść na spacer, pojechać na basen lub pójść do kawiarni. Możliwości zaspokajania swoich potrzeb mogą rodzić sprzeciw w drugiej osobie i tu naprzeciw wychodzi Porozumienie bez przemocy.
Według autora NVC każde działanie człowieka jest ukierunkowane na zaspokajanie potrzeb. Słowa i konkretne działania mają nam pomóc odpowiedzieć na to, co z nami się dzieje w danym momencie. Jednak strategie, jakie przyjmujemy, mogą być bardzo różne, podobnie jak język, jakim komunikujemy to, co dla nas ważne.
Język Żyrafy
Możemy mówić pełni empatii dla drugiej osoby, z gotowością na usłyszenie potrzeb i pragnień drugiej strony i na bycie z nią w relacji, czyli według Marshalla Rosenberga posługujemy się językiem Żyrafy.
Kiedy widzimy, że dziecko, co chwilę do nas przybiega z rysunkiem, zabawką, pytaniem o coś, kiedy rozmawiam z drugą osobą, możemy uświadomić sobie, że ma ono ogromną potrzebę zwrócenia na siebie uwagi. Kiedy wyjdziemy z pozycji empatii, możemy dostrzec tę potrzebę i spróbować ją zaspokoić. Poświęcić swoją uwagę dziecku, pokazać mu, że je widzimy i słyszymy, a następnie powiedzieć, o swoich potrzebach – chwili spokojnej rozmowy z bliską osobą.
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Język Szakala
Jest też inna droga komunikacji, którą możemy podążyć. Droga oceny, krytyki, nakazów i zakazów. Nie ma w niej miejsca na drugą osobę i jej potrzeby. To język Szakala. Ranimy i często stajemy się agresywni, aby ktoś zrobił to, czego chcemy, bez względu na koszty. Wtedy nasze szanse na zaspokojenie naszych potrzeb maleją, a więź z drugą osobą jest naruszona. Taki komunikat, gdzie nie widzimy drugiej strony to np. „Masz w tej chwili skończyć, bawić się i iść natychmiast do łazienki!” te słowa mogą skutkować awanturą, wywołują poczucie odrzucenia i bycia ignorowanym u dziecka. Brak dialogu, otwartości na drugą stronę zamyka drogę do współpracy. Zostaje narzucanie, manipulowanie strachem i wymuszanie.
Co zmienia empatia w komunikacji?
Według Porozumienia bez przemocy empatia to uważna obecność, bycie w relacji z drugą osobą, to szacunek do niej, ale również do siebie. To właśnie wzbudzenie w sobie empatii, pomaga nastawić uszy i oczy na potrzeby drugiego człowieka, przyjąć jego uczucia. To autentyczność w byciu z drugim człowiekiem. Pomaga parafraza, czyli opowiedzenie swoimi słowami, tego co powiedziała druga osoba, milczenie, nazwanie uczuć i tego, co widzisz. Sprawdzenie, czy jakieś Twoje założenie na określony temat jest prawdziwe, z gotowością, że ktoś będzie na tę samą sprawę patrzeć inaczej.
Ważnym aspektem NVC jest uznanie uczuć za rodzaj komunikatów, które niosą nam przekaz, co dzieje się z nami w danym momencie. Nie ma uczuć dobrych lub złych, za to można ich odczuwanie określić jako przyjemne lub nieprzyjemne. To nie inni są odpowiedzialni za to, jak się czujemy, choć czyjeś słowa i czyny mogą wpływać na naszą interpretację. Jednak to my decydujemy, co z danym uczuciem zrobimy. Czy poznanym jego znaczenie? Czy zatrzymamy się przy nim, doświadczymy go? Porozumienie bez przemocy zachęca do konkretnego nazywania tego, co się z nami dzieje. A to wpływa na nasze sposoby radzenia sobie z emocjami w sposób konstruktywny.
Jak wykorzystywać Porozumienie bez przemocy w życiu?
Jednym z głównych założeń Porozumienia bez przemocy jest twierdzenie, że wszyscy pragniemy bliskiego kontaktu, zrozumienia i zaspokajania swoich potrzeb. Patrzenie na innych, jak osoby, które chcą współpracować, którym zależy na porozumieniu, pomaga wzbudzić w sobie empatię i dostrzec drugiego człowieka.
Porozumienie bez przemocy możemy wykorzystywać w kontaktach z dziećmi i dorosłymi. Filarami rozmowy opartej na NVC są 4 elementy, które możemy stosować w swoich wypowiedziach, kiedy zależy, nam na zrozumieniu drugiej strony i wyrażeniu własnych potrzeb.
- Spostrzeżenie – obserwacja FAKTÓW.
- Uczucia – wyrażenie EMOCJI, które wywołuje w nas dany fakt/sytuacja.
- Określenie własnych potrzeb – odkrycie, nazwanie i wypowiedzenie POTRZEB, które chcemy zaspokoić.
- Prośba – przedstawienie swoich OCZEKIWAŃ i wypracowanie wspólnego rozwiązania.
Pewne słowa i postawy blokują komunikację np. osądzanie, krytykowanie, rozkazywanie, czy porównywanie powoduje, że często utożsamiamy czyjeś zachowanie/słowa z daną osobą. A to, co jest bardzo ważne w Porozumieniu bez przemocy i skutecznej komunikacji to oddzielenie osoby od zachowania. Unikaj takich słów jak: zawsze, nigdy, za każdym razem, często, ponieważ wyolbrzymiają sytuację i nie oddają prawdy.
Skupiaj się na tym, co widzisz, a nie na tym, co Ci się wydaje, że ktoś robi czy jakiś jest. Zamiast komunikatu „Jesteś spóźnialski, nic Cię nie obchodzi, że ja tu czekam”,powiedz „Czekam na Ciebie od 15 minut, zależy mi, żebyśmy się spotykali o umówionej porze”. Wyrażenie prośby i powiedzenie o fakcie, daje większą przestrzeń do ustalenia korzystnego dla obu osób rozwiązania, zamiast krytyki i oceny, która wzbudza niepokój i prowokuje do obrony.
W stosowaniu Porozumienia bez przemocy oprócz empatii do drugiej osoby ważne jest dbanie o siebie i bycie autentycznym w relacji. Co oznacza, że nie ukrywamy, nie kłamiemy i jesteśmy otwarci na drugiego człowieka. Zależy nam na zaspokojeniu własnych potrzeb z szacunkiem do drugiej osoby bez względu na to, czy to dziecko, dorosły czy osoba starsza.
Stosowanie Porozumienia bez przemocy ogromnie zmienia życie. Wykształcenie w sobie tej postawy i używanie technik komunikacyjnych bez osądzania wymaga treningu, wielokrotnych powtórzeń i ogromnej uważności na siebie i drugiego człowieka. Jednocześnie wprowadzenie nawet drobnej zmiany w swojej komunikacji, wzbudzenie w sobie empatii i otwartości na potrzeby dziecka czy partnera może przynieść znaczne polepszenie się komunikacji i wzmocnienie więzi.
Jeśli chcesz więcej na temat NVC polecam do przeczytania książkę „Porozumienie bez przemocy. O języku życia” Marshalla Rosenberga, gdzie znajdziesz wiele przykładów, ćwiczeń oraz informacji, które pokazują wielowymiarowość tego podejścia do komunikacji.
Może zainteresować Cię także: Wychowanie bez nagród i kar – jak robić to dobrze?
Rosenberg M. Porozumienie bez przemocy. O języku życia. Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa, 2016