Do kiedy kobieta w ciąży może pracować?
Przepisy prawa nie określają maksymalnego terminu, do którego dozwolona byłaby praca w ciąży. O ile więc nie ma przeciwwskazań zdrowotnych, a praca nie zagraża zdrowiu kobiety ani jej jeszcze nienarodzonego dziecka i prawidłowemu przebiegowi ciąży – może pozostać aktywna zawodowo aż do ostatnich chwil przed porodem.
Czy można zatrudnić kobietę w ciąży?
Oczywiście, że tak. Wprowadzenie przez ustawodawcę takiego ograniczenia, stanowiłoby dyskryminację ze względu na płeć oraz naruszałoby konstytucyjną zasadę równości wszystkich obywateli wobec prawa – kobiety mają bowiem prawo do aktywności zawodowej w nie mniejszym stopniu niż mężczyźni. Co więcej, zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego – niezatrudnienie kobiety tylko z tego powodu, że jest w ciąży – również stanowiłoby dyskryminację.1
Niezgodne z prawem byłoby natomiast zawarcie przez ciężarną umowy o pracę tylko w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych (czyli np. zasiłku chorobowego za czas niezdolności do pracy czy zasiłku macierzyńskiego po urodzeniu dziecka) ibez zamiaru rzeczywistego świadczenia pracy. Takie działanie mogłoby zostać uznane za pozorowanie zatrudnienia i obejście prawa, mające na celu skorzystanie z nienależnych świadczeń, które nie przysługiwałyby kobiecie bez podlegania pracowniczym ubezpieczeniom wynikającym ze stosunku pracy.2 Pozorna umowa o pracę mogłaby zostać uznana za nieważną, a wszelkie pobrane z jej tytułu świadczenia z ZUS – podlegałyby zwrotowi. Jeżeli natomiast po zawarciu umowy o pracę – prawa i obowiązki płynące z tej umowy byłyby rzeczywiście wykonywane, a praca faktycznie świadczona przez kobietę – nie można byłoby jej zarzucić fikcyjności, nawet jeżeli zostałaby zawarta z kobietą w zaawansowanej ciąży.3
Silikonowe plastry na bliznę po cesarskim cięciu
Wspomaga prawidłowe widzenie, wzrost i rozwój kości u dzieci.
Opracowany specjalne dla kobiet w ciąży.
Starannie dobrane składniki wspierają prawidłowy rozwój dziecka i dbają o zdrowie mamy
Pomaga przy problemach intymnych w ciąży.
Roztwór doustny do wspomagania leczenia refluksu żołądkowo-przełykowego
Dla zdrowia układu moczowego.
Jakie prace są wzbronione kobietom w ciąży?
Kobietom w ciąży nie wolno wykonywać prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia, mogących mieć niekorzystny wpływ na ich zdrowie lub przebieg ciąży. Szczegółowy wykaz prac wzbronionych kobietom w ciąży, określa Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3.04.2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią. Zaliczają się do nich m.in. prace:
- związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym (zakazane jest np. podnoszenie i przenoszenie przedmiotów o masie przekraczającej 3 kg, wykonywanie pracy w pozycji wymuszonej oraz w pozycji stojącej, trwającej łącznie ponad 3 godziny w czasie zmiany roboczej),
- wykonywane w środowisku o dużych wahaniach temperatur,
- w narażeniu na nadmierny hałas i drgania,
- narażające na działanie pola elektromagnetycznego, o natężeniach przekraczających wartości dla strefy bezpiecznej,
- na wysokościach.
Jeżeli kobieta, która zajdzie w ciążę, wykonywałaby którąś z prac wzbronionych, bez względu na stopień narażenia na czynniki szkodliwe – pracodawca zobowiązany byłby przenieść ją do innej pracy. Jeżeli spowodowałoby to obniżenie wynagrodzenia pracownicy – przysługiwałby jej tzw. dodatek wyrównawczy w wysokości różnicy pomiędzy dotychczasowym wynagrodzeniem a wynagrodzeniem na nowym stanowisku (aby nie była stratna na tej zmianie). W przypadku, gdyby przeniesienie kobiety do innej pracy nie było możliwe – pracodawca musiałby zwolnić ją z obowiązku świadczenia pracy z zachowaniem prawa do dotychczasowego wynagrodzenia.
Jeżeli natomiast kobieta ciężarna, wykonywałaby pracę, której szkodliwość zależna jest stopnia narażenia na określone czynniki (czyli można ją zniwelować) bądź jeżeli przeciwwskazania wynikałyby z orzeczenia lekarskiego – pracodawca w pierwszej kolejności, zobowiązany byłby:
- dostosować warunki pracy kobiety na dotychczasowym stanowisku do wymagań określonych w przepisach
lub
- tak ograniczyć czas jej pracy, aby wyeliminować zagrożenia dla jej zdrowia lub bezpieczeństwa.
Dopiero jeżeli powyższe nie byłoby możliwe – zobowiązany byłby przenieść kobietę do innej pracy, a w dalszej kolejności – zwolnić ją z obowiązku świadczenia pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.
Warto również mieć świadomość – że powyższe zmiany w zakresie warunków, czasu i stanowiska pracy – nie byłyby „na zawsze”. Po powrocie kobiety do pracy po urodzeniu dziecka – pracodawca zobowiązany byłby skierować ją do pracy na dotychczasowych warunkach i stanowisku.
Co jeszcze jest zakazane w pracy podczas ciąży?
Ograniczenia w pracy obowiązujące kobiety w ciąży i ich pracodawców dotyczą, w dużej mierze, czasu pracy. Ile zatem może pracować kobieta w ciąży?
Pomijając ograniczenia w zakresie czasu pracy, wynikające z określonych czynników szkodliwych na danym stanowisku, które wynikały z przywołanego powyżej rozporządzenia dotyczącego prac wzbronionych – kobietom w ciąży nie wolno pracować dłużej niż 8 godzin na dobę.
Bezwzględnie zakazana jest praca w nadgodzinach oraz w porze nocnej – nawet jeżeli pracownica wyraziłaby na to zgodę!
W przypadku wykonywania przez kobietę, która zaszła w ciążę, pracy w porze nocnej – obowiązują podobne zasady, jak przy pracach wzbronionych. W pierwszej kolejności – na okres ciąży, pracodawca powinien zmienić rozkład czasu pracy kobiety w taki sposób, aby pracowała ona wyłącznie w dzień. Jeżeli nie jest to możliwe – powinien przenieść kobietę do innej pracy. W przypadku, gdyby spowodowało to obniżenie wynagrodzenia pracownicy – przysługiwałby jej tzw. dodatek wyrównawczy. I ostatecznie – jeżeli przeniesienie kobiety do innej pracy również nie było możliwe – pracodawca, powinien zwolnić ją z obowiązku świadczenia pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.
Kobiety w ciąży nie można również wysyłać w delegację ani zatrudniać wsystemie tzw. przerywanego czasu pracy, chyba, że wyraziłaby ona na to zgodę. W tym przypadku, nie jest to więc bezwzględny zakaz.
1 wyrok SN z dnia 11.01.2006 r., sygn. akt II UK 51/05
2 zob. postanowienie SN z dnia 17.02.2022 r., sygn. akt I USK 415/21
3 zob. wyrok SN z dnia 25.01.2005 r., sygn. akt II UK 141/04
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2023, poz. 1465