Czym jest świnka i w jakiej grupie wiekowej występuje najczęściej ?
Świnka – inaczej nagminne zakażenie przyusznic, to choroba zakaźna głównie wieku dziecięcego (przedszkolnego i wczesnoszkolnego) wywołana przez wirus świnki (z rodziny paramyksowirusów do których należy także wirus odry, paragrypy czy RSV) mający powinowactwo do gruczołów (głównie ślinianek – gruczołów ślinowych, jajników, jąder, gruczołów piersiowych, grasicy, trzustki, tarczycy) ale także do układu nerwowego i nerek. Przed erą szczepień, dzięki którym świnka stała się mniej powszechna, aż ok. 15 % zakażeń skutkowało zachorowaniem na zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
W jaki sposób można zakazić się wirusem świnki?
Świnką możemy zarazić się od chorego człowieka drogą kropelkową przez nabłonek dróg oddechowych (czyli przez bezpośredni kontakt oraz w wyniku kontaktu ze skażonymi przedmiotami – źródłem zakażenia mogą być krew, ślina, płyn mózgowo-rdzeniowy, mocz), a okres inkubacji, czyli taki w którym od kontaktu z chorą osobą rozwija się zakażenie, wynosi statystycznie między 2 a 4 tygodnie. Z kolei osoba chora staje się zakaźna dla innych ok. 7 dni przed wystąpieniem objawów zapalenia ślinianek i ok. 8 dni od momentu ich wystąpienia. Największa zakaźność występuje 1-2 dni przed wystąpieniem objawów klinicznych choroby. To bardzo ważne, bo oznacza, że około 30 % chorych, którzy są źródłem zakażenia, może nie mieć jeszcze objawów i tym samym przyczyniać się do nieświadomego rozprzestrzeniania wirusa.
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Jakie są objawy świnki i jak stawia się rozpoznanie?
Na początku warto wspomnieć, że ok. 20-40% zakażeń wirusem świnki przebiega bezobjawowo.
Pierwsze objawy choroby są dość niecharakterystyczne i możemy je zaliczyć do grupy objawów grypopodobnych. Są to m.in. gorączka (38℃-39℃), złe samopoczucie, osłabienie, bóle mięśni, bóle głowy, utrata apetytu. Zwykle objawy te na kilka dni poprzedzają zapalenie ślinianek przyusznych, które występuje u ok. 70% chorych.
Zapalenie ślinianek przyusznych przebiega z bolesnym obrzękiem gruczołu, zwykle obustronnym, ale może występować także po jednej stronie. Obrzęk ten lokalizuje się pomiędzy płatkiem ucha a kątem żuchwy, a przy ujściu ślinianek do ust widoczne jest zaczerwienienie. Zapalenie może dotyczyć także innych ślinianek np. podżuchwowych i mogą być one zajmowane stopniowo. Obrzękowi może towarzyszyć ból podczas jedzenia – zwłaszcza kwaśnych pokarmów, dyskomfort podczas otwierania ust, bóle ucha, suchość w ustach (wynikająca ze zmniejszenia produkcji śliny). Objawy zapalenia ślinianek zwykle zmniejszają się stopniowo i trwają około tygodnia.
Zapalenie jąder i najądrzy w przebiegu świnki występuje u 30-40% chorujących chłopców i młodych mężczyzn. Objawy pojawiają się nagle i mają postać silnego bólu jądra z jego zaczerwienieniem i uciepleniem. Ból jądra może promieniować do krocza. Dodatkowo wymienionym objawom może towarzyszyć gorączka.
Joanna Janisz-Hezron
Zapalenie jajników w śwince u dziewczynek i kobiet występuje stosunkowo rzadziej, bo u 5-7% dziewcząt po okresie dojrzewania, a objawy mogą przypominać zapalenie wyrostka robaczkowego.
Świnkę rozpoznaje się zazwyczaj na podstawie wywiadu (kontakt z osobą chorą, brak szczepienia) i objawów klinicznych. Pewność diagnozy dają natomiast wykonane badania wirusologiczne.
Jak leczy się świnkę?
Świnkę leczy się tylko objawowo.
W obrzęku ślinianek stosuje się leczenie przeciwbólowe (paracetamol, NLPZ), miejscowo zimne lub ciepłe okłady, zaleca się częste picie płynów, płukanie jamy ustnej, a także unikanie kwaśnych pokarmów.
W przypadku zapalenia jądra korzystne jest uniesienie j jąder z ich kompresją, zimne okłady oraz pozycja leżąca.
Nie udowodniono skuteczności stosowania sterydów i drenażu chirurgicznego w leczeniu zapaleniu ślinianek i jąder.
Stosowanie antybiotyków w przypadku świnki także nie jest wskazane – świnka jest chorobą wirusową i rzadko dochodzi w jej przebiegu do nadkażeń bakteryjnych.
Jakie mogą być powikłania przechorowania świnki i czy możliwe jest całkowite wyleczenie?
Świnka zwykle jest łagodną chorobą o dobrej prognozie, ustępuje samoistnie.
Czasem jednak zdarzają się jej powikłania, które oprócz zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych występują częściej u dorosłych niż u dzieci.
Dość częstym powikłaniem po zapaleniu ślinianek są jego nawroty.
Innymi, rzadszymi, powikłaniami świnki mogą być: utrata słuchu, zapalenie stawów, zapalenie gruczołu piersiowego, zapalenie tarczycy, zapalenie płuc, zapalenie trzustki, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie mózgu, zapalenie wielonerwowe, zespół Guillaina-Barrego i inne.
Świnkę zwykle leczy się ambulatoryjnie, lecz w przypadku wystąpienia powikłań hospitalizacja może okazać się konieczna. Statystycznie niezbędna jest ona tylko w kilku procentach przypadków świnki.
Zakażenie wirusem świnki w czasie ciąży może prowadzić do poronienia, przedwczesnego porodu, niskiej masy urodzeniowej, zwiększyć ryzyko wystąpienia wad wrodzonych płodu.
Jak można zapobiegać zachorowaniu na świnkę?
Najlepszym sposobem zapobiegania zachorowaniu jest szczepienie ochronne, które jest podstawową metodą profilaktyki.
Szczepienie to jest szczepieniem skojarzonym – czyli jedna szczepionka zawiera kilka rodzajów połączonych w tym przypadku wirusów – MMR, czyli odry, świnki i różyczki.
Szczepionka MMR jest szczepionką „żywą”, czyli obecne w niej wirusy są żywe, osłabione.
Według aktualnego schematu obowiązkowych (bezpłatnych) szczepień ochronnych w Polsce szczepionkę podaje się dzieciom w 13-15 mies. życia oraz w 6 roku życia.
Przechorowanie świnki zazwyczaj pozostawia trwałą odporność.
Bibliografia:
1. Patrick Davison,Jason Morris – Mumps, 2021
2. Piotr Gajewski, Andrzej Szczeklik – Interna Szczeklika 2021, MP, Kraków 2020, wyd. 12
3. Sigrid Gouma, Marion P. G. Koopmans, Rob S. van Binnendijk – Mumps virus pathogenesis: Insights and knowledge gaps, 2016
4. Yung, C.-F., Andrews, N., Bukasa, A., Brown, K. E., & Ramsay, M. – Mumps Complications and Effects of Mumps Vaccination, 2002–2006
5. https://szczepienia.pzh.gov.pl/