To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Co to jest uraz głowy?
Uraz głowy u dzieci definiuje się jako uszkodzenie powłok zewnętrznych lub struktur wewnętrznych w wyniku działania sił o różnorodnym mechanizmie. Bezpośrednio po urazie dziecko może nie zgłaszać ani nie prezentować żadnych, niepokojących sygnałów. Jednak już kilka godzin później stan malucha może znacznie się pogorszyć, gdyż urazy głowy charakteryzuje duża dynamika.
Urazy głowy można sklasyfikować w zależności od stopnia ciężkości na:
- lekkie — może wystąpić krótkotrwała utrata przytomności, uczucie dezorientacji, ból głowy, wymioty, senność lub trudności ze snem, pogorszenie wzroku, dzwonienie w uszach, uczucie niepokoju lub lęku,
- umiarkowane i ciężkie — dłuższy czas utraty przytomności, uporczywy i pogarszający się ból głowy, mogą wystąpić drgawki, zaburzenia koordynacji, niekiedy silne pobudzenie, osłabienie lub drętwienie kończyn, bełkotliwa mowa.
Co więcej, urazy głowy dzieli się na pierwotne i wtórne. Pierwotne urazy głowy wynikają z bezpośredniego uszkodzenia skóry głowy, złamania kości czaszki bądź uszkodzenia wewnętrznej tkanki nerwowej.
Z kolei wtórne urazy głowy zwykle są konsekwencją niedotlenienia oraz niedokrwienia mózgu. Może dojść do rozwoju obrzęku i krwiaków, np. krwiak wewnątrzczaszkowy.
Urazy głowy u dzieci — przyczyny
Urazy głowy u dzieci mają różną etiologię w zależności od wieku pacjenta. Najmłodsi, czyli dzieci poniżej 2. roku życia, większości urazów doznają w trakcie przypadkowych upadków. Zwykle urazy urazy głowy u dzieci mają łagodny lub umiarkowany charakter.
Niepokój wzbudzają ciężkie uszkodzenia, które u maluchów mogą wynikać z wypadków komunikacyjnych związanych z brakiem odpowiedniego zabezpieczenia w czasie transportu. Innym, wysoce niepokojącym powodem ciężkich urazów głowy u dzieci poniżej 4. roku życia jest przemoc stosowana przez opiekunów dziecka.
Dotkliwe obrażenia u maluchów wiążą się z zespołem dziecka potrząsanego, kiedy to dochodzi do poważnego uszkodzenia mózgu. Silne potrząsanie niemowlęciem lub starszą pociechą naraża głowę poszkodowanego na oddziaływanie sił przyspieszenia i hamowania, przez co dochodzi do przerwania naczyń krwionośnych oraz wystąpienia krwawień wewnątrz oka bądź czaszki. U dzieci maltretowanych można zaobserwować cechy:
● silnego pobudzenia ruchowego,
● rozległych zmian świadczących o przewlekłym doznawaniu urazów, np. liczne sińce,
● drażliwości,
● nieutulonego płaczu — dziecko nie przestaje usilnie płakać pomimo prób karmienia, przytulania, podawania smoczka,
● braku apetytu, wymiotów,
● bladej skóry,
● trudności z zasypianiem.
Najczęstszą przyczyną urazów głowy u dzieci starszych, a także młodocianych również stanowią upadki. Z kolei ciężkie obrażenia są skutkiem wypadków komunikacyjnych i pobić (wśród młodzieży). Co więcej, rozległe urazy głowy u dzieci między 6. a 12. rokiem życia mogą powstawać na skutek upadków podczas jazdy na rowerze, deskorolce, łyżwach, rolkach itp.
Powstawanie urazów głowy u dzieci
Urazy głowy u dzieci mają różne przyczyny, które są zależne od wieku. Niemowlęta i starsze dzieci różni przede wszystkim budowa czaszki. Pociechy w wieku szkolnym posiadają rozwiniętą czaszkę, całkowicie wypełnioną mózgiem i zrośnięte szwy czaszkowe. U niemowląt występuje rezerwowa objętość międzyczaszkowa, wynikająca z niezrośniętego ciemiączka oraz szwów. Co więcej, mózg starszaka ma z zewnątrz dodatkową ochronę w postaci nierozciągliwej opony twardej, dzięki czemu dobrze chroni w fizjologicznych warunkach, natomiast podczas urazu może mu zaszkodzić. Wówczas dochodzi do przeniesienia wysokiego ciśnienia na nerwy i szlaki nerwowe oraz ich przerwania. Dlatego objawy towarzyszące urazom głowy u dzieci w wieku szkolnym mogą narastać znacznie szybciej niż u niemowląt i tym samym być bardziej agresywne w przebiegu.
U niemowlaków głowa jest bardzo duża w doniesieniu do drobnego ciała, a czaszka miękka i cienka, przez co żadna struktura nie chroni mózgu przed urazami komunikacyjnymi. Dodatkowo anatomicznie duża przestrzeń podpajęczynówkowa sprzyja powstawaniu niezwykle częstych urazów u niemowląt — krwiaków podtwardówkowych. Urazy głowy u dzieci do 1. roku życia są związane z następującymi uwarunkowaniami anatomicznymi:
● środek ciężkości jest znacznie przesunięty w górę,
● mięśnie szyi są jeszcze słabe, a podparcie głowy nie tak silne, jak u starszych dzieci i dorosłych — wysoka podatność na urazy komunikacyjne, gdzie działają siły opóźnienia lub przyspieszenia,
● niezarośnięte szwy czaszkowe — obrzęk mózgu może postępować szybciej i łatwiej, gdyż nie zostaje ograniczony przez ciasno połączone kości czaszki,
● niezakończony proces mielinizacji — mielinizacja to fachowe określenie na tworzenie ochronnej otoczki mielinowej dla włókien nerwowych. Nie w pełni wykształcona osłonka nie zapewnia ochrony przed działaniem sił ścinających podczas urazów.
Każdy uraz głowy dziecka w wieku do 1. roku życia powinien zostać skonsultowany z lekarzem. Z kolei u starszaków zaleca się wizytę u pediatry, jeśli wystąpią jakiekolwiek niepokojące objawy. W przypadku, gdy dziecko jest nieprzytomne, należy natychmiast wezwać zespół ratownictwa medycznego oraz rozpocząć RKO.
Dowiedz się więcej: RKO – resuscytacja krążeniowo-oddechowa u niemowlaka i starszego dziecka
Kiedy dochodzi do ciężkich urazów głowy u dzieci? Objawy ciężkiego urazu głowy u dzieci
Ciężkie urazy głowy u dzieci są na szczęście rzadkością. Jak wspomniano powyżej, u małych dzieci bardzo często wiążą się ze stosowaniem przemocy przez opiekunów. U starszych przyczynę najczęściej stanowią upadki. Jakie zdarzenia prowadzą do ciężkich urazów głowy u dzieci? Ciężki mechanizm urazu występuje, gdy:
● doszło do wypadku komunikacyjnego z wyrzuceniem pasażera poza pojazd, poszkodowany brał udział w dachowaniu lub doszło do śmierci innego pasażera,
● pieszy lub rowerzysta został potrącony przez pojazd mechaniczny,
● nastąpił upadek z wysokości większej niż 1 metr (w przypadku pociech poniżej 2. roku życia),
● nastąpił upadek z wysokości większej niż 1,5 metra (w przypadku dzieci powyżej 2. roku życia),
● przedmiot leczący z dużą prędkością uderzył bezpośrednio w głowę dziecka.
Ciężkie urazy głowy u dzieci wywołują poważne objawy związane głównie z narastającym ciśnieniem wewnątrz czaszki. Wówczas mogą wystąpić następujące symptomy:
● ból głowy nasilający się szczególnie w nocy i nad ranem,
● anizokoria, czyli nierówność źrenic (oznaka uszkodzenia nerwu okoruchowego),
● wymioty, które bardzo często nie są poprzedzone uczuciem nudności,
● niedowłady lub asymetria w ruchach kończyn,
● narastające zaburzenia stanu świadomości,
● problemy z oddychaniem.
Urazy głowy u dzieci — kiedy dochodzi do wstrząśnienia mózgu? Objawy i stopnie wstrząśnienia mózgu
Jednym z częstszych skutków urazu głowy u dzieci jest wstrząśnienie mózgu, potocznie określane jako wstrząs mózgu. Rodzice zwykle niepokoją się, że niewinnie wyglądający upadek może doprowadzić do poważniejszych powikłań, tym samym obawiając się o wystąpienie pourazowego uszkodzenia mózgu.
Wstrząśnienie mózgu nie jest zaburzeniem struktury mózgowia, ale pourazowym zaburzeniem świadomości, które przebiega z lub bez utraty przytomności. Głównym objawem są zaburzenia orientacji połączone z brakiem pamięci dotyczącym przebytego wypadku. Dolegliwości towarzyszące urazowi głowy u dziecka ze wstrząśnieniem mózgu można podzielić na wczesne i późne.
Objawy wczesne występują do kilku godzin po urazie głowy u dziecka i obejmują:
● ból głowy,
● splątanie umysłowe,
● nudności,
● wymioty,
● zawroty głowy.
Późne objawy pojawiają się w odstępnie dni, a nawet tygodni po przebytym wypadku, wywołując:
● utrzymujący się ból głowy o niewielkim nasileniu,
● przedłużające się zawroty głowy,
● trudności w koncentracji,
● przewlekłe zmęczenie lub łatwa męczliwość,
● poczucie silnego lęku,
● zaburzenia snu,
● rozdrażnienie,
● światłowstręt,
● trudności w skupianiu wzroku,
● nadwrażliwość na głośne dźwięki.
Szczególną grupę stanowią niemowlęta, u których bardzo często nie obserwuje się typowych objawów wstrząśnienia mózgu. Natomiast stwierdza się najczęściej wzmożoną senność, wymioty i bladość skóry.
Wstrząśnienie mózgu występuje w 3 stopniach nasilenia:
● stopień 1 — dochodzi do krótkotrwałego ograniczenia świadomości, ale bez utraty przytomności. Objawy ustępują w czasie 15 minut,
● stopień 2 — objawy takie, jak w 1. stopniu, przy czym utrzymują się powyżej 15 minut,
● stopień 3 — najcięższy stopień wstrząśnienia mózgu zachodzący z krótką (trwającym sekundy) lub dłuższą (trwającym minuty) utratą przytomności.
Urazy głowy u dzieci — pierwsza pomoc
- Widoczny siniak lub stłuczenie
Urazy głowy u dzieci często powodują powstanie siniaka lub stłuczenia. W takim przypadku przygotuj lód lub coś dobrze zmrożonego, zawiń w kawałek ręcznika i przyłóż na stłuczone miejsce. W międzyczasie przejrzyj głowę w poszukiwaniu możliwych, innych obrażeń.
Uwaga! W przypadku schładzania lodem zawsze należy zawinąć go w czysty kawałek materiału. Nie wolno przykładać lodu bezpośrednio do skóry, gdyż może to doprowadzić do odmrożenia.
2.Zranienie, niewielkie krwawienie
Przecięcie bądź krwawiącą ranę możesz delikatnie przepłukać czystą wodą i przyłożyć sterylny gazik. Postaraj się trzymać go odpowiednio mocno, by zatrzymać krwawienie.
3.Bacznie obserwuj
Uraz głowy u dziecka każdorazowo wiąże się z konieczność bacznej obserwacji malucha przez następne 24 godziny. Podczas pierwszej nocy monitoruj stan dziecka co 3-4 godziny. Sprawdzaj oddech i reakcje na dotyk.
Uwaga! Większość niepokojących symptomów pojawia się już w 4 godziny po urazie głowy, mimo to dziecko powinno być obserwowane całodobowo.
4.Pozwól dziecku wypocząć przez kolejne 3 dni
Jeśli uraz głowy u dziecka nie skutkuje wystąpieniem żadnych niepokojących objawów, malucha i tak należy obserwować i przez kolejne 2 lub 3 dni zostawić w domu. Najlepszą formą odpoczynku jest pozycja leżąca z głową uniesioną o około 45 stopni.
Spróbuj ograniczyć aktywność fizyczną pociechy, a w przypadku starszaków zaczekaj kilka dni z powrotem do uprawiania sportu.
5.Kiedy do szpitala, a kiedy do lekarza?
Natychmiast wezwij pogotowie ratunkowe, gdy po urazie głowy dziecko:
● jest nieprzytomne,
● nie oddycha,
● dostało ataku drgawek,
● krwawi z nosa lub ucha,
● ma na głowie rozległą, silnie krwawiącą ranę,
● posiada widoczne wgniecenie czaszki,
● odczuwa sztywność karku,
● doświadcza zaburzeń czucia, widzenia, mowy,
● nie jest w stanie utrzymać równowagi, upada, chwieje się,
● nie porusza kończynami lub szyją.
Uwaga! W przypadku drgawek nie wolno otwierać dziecku ust ani niczego wkładać do buzi.
Skontaktuj się z lekarzem, gdy po urazie głowy dziecko:
● nie ukończyło 1. roku życia,
● wymiotuje,
● skarży się na duży ból głowy i/lub szyi,
● z nosa wycieka wodnisty płyn,
● nie może się uspokoić przez dłuższy czas po urazie,
● spadło z dużej wysokości (większej niż 1 m),
● niedowidzi lub widzi inaczej niż zwykle,
● ma sińce lub krwiaki w okolicy oczodołów.
Uwaga! Niektóre niepokojące objawy mogą pojawić się nawet kilka dni po urazie głowy. Wówczas również należy skontaktować się z lekarzem celem diagnostyki.
Jak lekarz stawia diagnozę urazy głowy u dziecka?
Diagnostykę urazów głowy rozpoczyna się od pogłębionego wywiadu z pacjentem oraz jego opiekunami. Lekarz powinien uzyskać jak najbardziej szczegółowe informacje o objawach, jakie wystąpiły po wypadku lub bezpośrednio przed. Co więcej, warto dokładnie opisać zdarzenie, które doprowadziło do urazu. Oczywiście konieczne jest wykonanie podstawowych badań laboratoryjnych:
- morfologia krwi,
- poziom elektrolitów,
- gazometria krwi,
- parametry układu krzepnięcia,
- stężenie glukozy.
Dodatkowo złotym standardem diagnostyki obrazowej przy urazach głowy u niemowląt jest USG. Tomografię komputerową bez środka cieniującego wykonuje się u starszych dzieci, ale jedynie w uzasadnionych przypadkach, kiedy istnieje podejrzenie umiarkowanego lub ciężkiego urazu. Tomografia naraża dziecko na promieniowanie rentgenowskie, dlatego nie powinna być stosowana rutynowo.
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia urazu głowy u dziecka?
Dziecko po zakończonym leczeniu urazu głowy powinno wrócić do szkoły i swoich dotychczasowych zajęć. Aktywność fizyczna często stanowi nieodłączny element codzienności wielu maluchów. Zatem kiedy pociecha może wrócić do uprawiania sportu? Wszystko zależy od stopnia ciężkości urazu:
- lekki stopień bez utraty przytomności — powrót do sportu po 1 dniu,
- średni stopień z utratą przytomności poniżej 5 minut — powrót do sportu po 7 dniach,
- ciężki stopień z utratą przytomności powyżej 5 minut i towarzyszącymi zaburzeniami pamięci — powrót do sportu po 30 dniach.
Ponadto, jeśli po urazie wystąpiły poważne komplikacje wymagające leczenia chirurgicznego, powrót do aktywności fizycznej jest zależny od decyzji lekarza prowadzącego.
Co więcej należy i można zrobić po zakończeniu leczenia urazu głowy u dziecka? Zapobiec kolejnym wypadkom! Profilaktyka urazów głowy u dzieci obejmuje:
- zakładanie kasku przed każdą jazdą rowerem, na rolkach, deskorolce, itp.,
- odpowiednie przygotowanie dziecka do podróży samochodem — stosowanie atestowanych fotelików samochodowych i każdorazowe zapinanie pasów,
- korzystanie jedynie z tych placów zabaw, które posiadają odpowiednie zabezpieczenia,
- stosowanie barierek zabezpieczających w domu,
- zamykanie okien i drzwi balkonowych, do których dzieci mają łatwy dostęp,
- zakupienie dziecku obuwia antypoślizgowego,
- ułożenie maty antypoślizgowej w wannie i pod prysznicem,
- odpowiednie zabezpieczenie dziecięcego łóżeczka, by pociecha nie mogła z niego wypaść.
Przeczytaj także: Krwawienie z nosa u dziecka – co robić?
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Źródła:
[1] Traumatic fracture of the pediatric cervical spine: etiology, epidemiology, concurrent injuries and an analysis of perioperative outcomes using the Kids’ Inpatient Database | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
[2] Pediatric Head Trauma | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/