Czym jest witamina D?
Witamina D należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, która ze względu na swoje właściwości i endogenne pochodzenie zaliczana jest przez niektórych do hormonów.
Występuje ona w trzech głównych postaciach:
- witamina D1 – kalcyferol,
- witamina D2 – ergokalcyferol,
- witamina D3 – cholekalcyferol,
Ze względu na wielokierunkowe działanie najważniejszą rolę odgrywają witaminy D2 i D3.
Naturalnie w organizmie, a dokładnie w skórze, syntetyzowana jest witamina D3, która z cholesterolu powstaje pod wpływem promieniowania słonecznego. W takiej formie jest ona jednak nieaktywna, dlatego w wątrobie i nerkach na drodze hydroksylacji (dołączenia grupy –OH) zostaje przekształcona w najaktywniejszą formę – kalcytriol 1,25(OH)2D3. Co ciekawe, aktywna forma witaminy D3 jest syntetyzowana również w kościach płodu i łożysku.
Dowiedz się więcej: Odżywianie kobiet w ciąży. O czym pamiętać, tworząc jadłospis?
Jakie funkcje w organizmie pełni witamina D?
Jedną z głównych funkcji witaminy D w organizmie jest regulacja gospodarki wapniowo-fosforanowej. Odbywa się to poprzez:
- zwiększanie wchłaniania wapnia i jonów fosforanowych z jelita cienkiego,
- wyrównanie niewłaściwych proporcji między wapniem a fosforem,
- ułatwienie przemiany fosforu organicznego w fosfor nieorganiczny.
Witamina D, zwiększając wchłanianie wapnia w jelicie cienkim, powoduje równoczesne zwiększenie jego stężenia we krwi. Dodatkowo ułatwia przechodzenie go do kości, dzięki czemu zwiększa się ich mineralizacja i trwałość. Witamina D zapobiega także występowaniu krzywicy u dzieci. Na procesy te wpływa również fakt, że witamina D ułatwia powstawanie połączeń wapnia i fosforu, a wytworzone w ten sposób związki są niezbędne do prawidłowej budowy kości.
Co więcej, witaminy z grupy D biorą udział w procesach immunologicznych. Kontrolują podział i różnicowanie komórek, zapobiegają osteoporozie oraz wspomagają proces leczenia niewydolności wątroby, złamania kości i zapalenia stawów.
W jakich produktach znajduje się witamina D?
Witamina D jako ważny element biorący udział w funkcjonowaniu i budowie organizmu, zwłaszcza u dzieci, musi być stale dostarczana z codzienną dietą. Dzienne spożycie cholekalcyferolu dla dzieci do 12-ego miesiąca życia wynosi 10 µg/dobę, a powyżej 15 µg/dobę. Warto więc zadbać, aby do posiłku dołączać produkty bogate w witaminę D, do których należą różnego rodzaju ryby (np. łosoś, makrela, dorsz, węgorz, karp) oraz jaja. Uboższymi, ale równie cennymi źródłami witaminy D są mleko i jego przetwory takie jak: różnego rodzaju sery, mleko, twaróg, jogurt naturalny.
Pomimo starań, nie zawsze jesteśmy w stanie zapewnić dziecku odpowiednią ilość witaminy D wraz z pokarmami. Z tego względu konieczne jest dodatkowe uzupełnianie jej ilości poprzez regularną suplementację. W preparatach witamina D dostępna jest jako lek OTC (bez recepty) lub suplementy diety w postaci kropli, tabletek, tabletek powlekanych oraz kapsułek z fazą olejową, których substancją czynną jest cholekalcyferol, czyli forma nieaktywna.
Kiedy i jaką dawkę witaminy D stosować u dzieci?
Wiele osób uważa, że w okresie letnim, kiedy przez większą część dnia świeci słońce, suplementacja witaminy D nie jest konieczna. Nic bardziej mylnego. Zarówno dorośli jak i dzieci w przypadku braku odpowiedniej dawki promieniowania słonecznego i ilości witaminy D dostarczanej z pokarmem, powinny zażywać dodatkowe preparaty z witaminą D w wakacje.
- Według wytycznych z 2018 roku niemowlętom (0-12 miesiąca) powinno podawać się witaminę D przez cały rok. Od 1. do 6. miesiąca życia jest to 400 j.m./dobę, natomiast po 6. miesiącu 400-600 j.m./dobę. Należy pamiętać jednak, że w przypadku dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym, należy wziąć pod uwagę zawartą w nim ilość witaminy D.
- Dzieci w wieku między 1. a 10. r. ż.powinny przyjmować witaminę D w dawce 600-1000 j.m./dobę. Jeżeli smyk w lecie (maj – wrzesień) przebywa co najmniej 15 minut na słońcu z odkrytymi podudziami i ramionami w godzinach między 10.00 a 15.00 to suplementacja podczas wakacji ta nie jest konieczna, chociaż dalej można ją stosować.
- Natomiast dla młodzieży (11-18 lat) zalecana dzienna dawka witaminy D wynosi od 800 do 2000 j.m., jednak jeżeli tak jak opisano powyżej, w miesiącach letnich przebywa minimum 15 minut dziennie na słońcu z odkrytą większą powierzchnią ciała, można na ten czas wstrzymać się z suplementacją. Jesienią należy jednak rozpocząć ją na nowo.
Ze względu na niewystarczające nasilenie promieni słonecznych w okresie wiosny, jesieni i zimy lub jego braku, w tym czasie zalecane jest podawanie dziecku witaminy D zgodnie z powyżej opisanymi dawkami.
Czy nadmiar witaminy D szkodzi?
Przyjmowanie zbyt dużych ilości witaminy D jest toksyczne, jednak aby doszło do przedawkowania musiałyby być podawane dawki znacznie przekraczające wyznaczone wartości suplementacji. Niemniej jednak, jest to możliwe i prowadzi do wielu procesów, mogących mieć negatywny wpływ dla maluszka. Należą do nich:
- nudności,
- wymioty,
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe,
- bóle brzucha,
- odwapnienie kości – stają się one kruche i podatne na uszkodzenia,
- wydalanie dużych ilości wapnia z moczem,
- zwiększenie ilości wapnia we krwioobiegu (wapń przechodzi z kości do krwi) – może dochodzić do powstawania soli wapniowych i odkładania ich w różnych narządach np. nerkach, żołądku, jelitach, płucach, ścianach naczyń krwionośnych.
Może zainteresować Cię także: Dieta dla mocnych kości – jakich produktów nie może zabraknąć w diecie dziecka, aby rosło zdrowo?
Red. Kostowski Wojciech, Herman Zbigniew – Farmakologia. Podstawy farmakoterapii cz.1, PZWL Wydawnictwo lekarskie, 2010
Gertig Henryk, Przysławski, Juliusz – Bromatologia. Zarys nauki o żywności i żywieniu., PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2015
Red. Mirosław Jarosz, Ewa Rychlik, Katarzyna Stoś, Jadwiga Charzewska – Normy żywienia
dla populacji Polski i ich zastosowanie, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, Warszawa, 2020
A.Rusińska i wsp., Vitamin D Supplementation Guidelines for Poland – A 2018 Update, Postępy neonatologii, 2018, 24 (1)
Red. Weker Halina, Barańska Marta – Żywienie niemowląt i małych dzieci. Zasady powania w żywieniu zbiorowym, Instytut matki i dziecka, Warszawa 2014