Zajady – co to za przypadłość?
Zajady nazywane są inaczej zapaleniem kątów ust. To więc nic innego, niż stan zapalny zlokalizowany w kątach ust, ale także w otaczającej kąty skórze. Zajady objawiają się przede wszystkim łuszczeniem w obrębie kątów, ale także pojawieniem się nadżerek (czyli uszkodzeń naskórka), a czasami również bolesnych pęknięć, które utrudniają szerokie otwieranie ust (problematyczne staje się jedzenie, ziewanie, a nawet mówienie).
Zapalenie kątów ust może być jednostronne lub obustronne, kiedy to problem dotyczy obu kątów. Wiąże się z bólem, a czasami z pojawieniem się swędzenia, co sprzyja mechanicznemu podrażnianiu skóry, a to niestety może pogłębiać problem, szczególnie u najmłodszych.
Dane statystyczne pokazują, że zapalenie kątów ust stanowi około 0,7-3,8% zmian w obrębie jamy ustnej u dorosłych i 0,2-15% u dzieci, co pokazuje, że problem jest znacznie powszechniejszy u najmłodszych.
Zajady – przyczyny zapalenia kątów ust u dzieci
Zapalenie kątów ust nie ma jednej, konkretnej przyczyny. Może wynikać z podłoża infekcyjnego (infekcje grzybicze, bakteryjne), ale może być również odpowiedzią na pewne czynniki drażniące czy alergizujące. Poniżej krótka charakterystyka przyczyn zajadów i czynników sprzyjających ich powstawaniu. Przyczyny te są tożsame dla dzieci, jak i osób dorosłych.
Zapalenie kątów ust – przyczyny infekcyjne
Do najczęstszych przyczyn infekcyjnych pojawienia się zajadów należy:
● infekcja drożdżakowa, za którą odpowiadają grzyby z rodzaju Candida – należy jednak podkreślić, że drożdżaki Candida albicans obecne są na błonach śluzowych i na skórze nawet u 40-75% pacjentów i nie dają żadnych objawów klinicznych, dlatego czynnik ten nie w każdym przypadku będzie prowadził do rozwoju zapalenia kątów ust,
● infekcje bakteryjne – tutaj pewną rolę odgrywać mogą paciorkowce i gronkowce,
● infekcje mieszane – zarówno bakteryjne, jak i grzybicze, uważa się, że mieszane czynniki infekcyjne odpowiadają nawet za 60% zapalenia kątów ust.
Zajady – czynniki sprzyjające
Do czynników predysponujących do pojawienia się zajadów należy również:
- niedopasowanie protezy zębowej,
- bezzębie, nieużywanie protezy zębowej – prowadzi to do zalegania śliny w okolicy kątów ust, co działa drażniąco i prowadzi do pojawienia się objawów,
- duże spożycie węglowodanów (czyli cukrów), ale również podwyższone stężenie glukozy we krwi – u pacjentów z nawracającymi zajadami warto więc pomyśleć o badaniach w kierunku cukrzycy,
- niedobory witaminowe – przede wszystkim witamin z grupy B a więc tiaminy, ryboflawiny czy kwasu foliowego,
- niedokrwistość – zajady często pojawiają się u osób z obfitymi miesiączkami, czy po dużej utracie krwi, na przykład po porodzie, czy po dużym urazie,
- niedobór żelaza, zespoły złego wchłaniania żelaza w przebiegu niektórych chorób zapalnych jelit,
- obniżenie odporności, czy to w przebiegu niedoborów odpornościowych, czy na przykład w przebiegu zakażenia wirusem HIV,
- nadużywanie alkoholu,
- niedożywienie,
- zaburzenia odżywiania, do których należy anoreksja i bulimia,
- niedobór śliny, a więc kserostomia – problem ten często dotyczy dzieci z zespołem Downa, ale również osób stosujących niektóre leki – trzeba tutaj wymienić analogi witaminy A, a więc leki stosowane w leczeniu trądziku pospolitego (należy zwrócić uwagę na tę przyczynę u młodzieży leczonej doustną izotretynoiną),
- czynniki alergiczne – przyczyną zapalenia kątów ust mogą być kontaktowe reakcje na kosmetyki, zabawki, które dzieci wkładają do ust, ale także niektóre materiały stomatologiczne,
- alergia na nikiel – wchodzący w skład sztućców,
- nawykowe oblizywanie ust czy ssanie kciuka,
- oddychanie przez otwarte usta, co sprzyja wysuszeniu śluzówek.
Zajady – jak sobie pomóc?
W leczeniu zapalenia kątów ust wykorzystuje się przede wszystkim miejscowe leki o działaniu przeciwgrzybiczym, przeciwbakteryjnym i przeciwzapalnym. Bardzo często wybierany jest klotrimazol – substancja o działaniu przeciwgrzybiczym, która ma także potencjał przeciwzapalny. Lekarze decydują się również na zastosowanie maści lub kremów zawierających połączenie antybiotyku, leku przeciwgrzybiczego i przeciwzapalnego. W przypadku dominującego wysuszenia skóry w okolicy kątów ust bardzo dobrze sprawdzą się również substancje nawilżające – czyli emolienty.
Warto też zadbać o odpowiednią odporność, czyli wprowadzić do swojego stylu życia zbilansowaną i zróżnicowaną dietę, ale także zadbać o odpowiednią aktywność fizyczną i redukować stres. W okresie jesienno-zimowym nie należy zapominać o suplementacji witaminy D.
Zajady – diagnostyka przyczyn
Choć zapalenie kątów ust rozpoznawane jest na podstawie obrazu klinicznego, to w pewnych przypadkach lekarz może zdecydować się na wykonanie badań diagnostycznych. Jeżeli mimo leczenia pierwszego rzutu zajady nadal nawracają, to trzeba zastanowić się nad czynnikami, które mogą predysponować do nawrotów. Przydatna może okazać się konsultacja stomatologiczna i lepsze dopasowanie protez. U dzieci warto przyjrzeć się również diecie. Nawracające zajady skłaniają także do zlecenia pewnych badań laboratoryjnych, mających na celu zdiagnozowanie niedokrwistości lub niedoborów witaminowych. W sytuacji, gdy podejrzewa się tło alergiczne (na przykład alergię na nikiel) diagnostykę można rozszerzyć o testy alergiczne – na przykład naskórkowe testy płatkowe.
Zajady a opryszczka
Zapalenie kątów ust mylone jest czasami z opryszczką. Należy podkreślić, że są to dwie odrębne jednostki chorobowe – za opryszczkę odpowiada bowiem reaktywacja infekcji wirusowej. Opryszczka ma też inne objawy kliniczne – w jej przebiegu pojawiają się drobne pęcherzyki, które pękają, co prowadzi do pojawienia się na czerwieni wargowej nadżerek i strupów. Opryszczka nie zajmuje też wyłącznie kątów ust, lecz jej objawy dotyczą także pozostałego obszaru warg.
Zajady u dzieci, jak i osób dorosłych są dość uciążliwym problemem, z którym warto udać się do lekarza rodzinnego lub do dermatologa. Przy nawracających zajadach należy poszukać ich przyczyny. W większości przypadków choroba wynika z nakładania się pewnych czynników, co sprawia, że leczenie tej przypadłości jest typowo objawowe. Mimo wszystko nie warto bagatelizować tego objawu, gdyż może on wpisywać się w obraz kliniczny niektórych chorób przewlekłych – na przykład cukrzycy.
Lek bez recepty INUPRIN FORTE zawiera jako substancję czynną inozyny pranobeks, która wykazuje działanie przeciwwirusowe i pobudzające czynność układu odpornościowego.
- D. Trzmiel i inni, Klinika zakażeń grzybiczych skóry i jej przydatków w praktyce lekarza rodzinnego – problem ciągle aktualny, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, t. 17, nr 4, 2011, s. 212-217,
- U. Papierz i inni, Zapalenie kątów ust – jak nie popełnić błędu? Dermatologia po Dyplomie,
- KK. Park i inni, Angular cheilitis, part 2: nutritional, systemic, and drug-related causes and treatment, Cutis 2011;88(1)27-32.