Czy grzyby są szkodliwe? Dlaczego dzieciom nie powinno się podawać grzybów?
Grzyby w 90% składają się z wody [1], jednak potrawy z ich dodatkiem nie należą do lekkostrawnych. Dlaczego? Ściana błony komórkowej grzybów zawiera chitynę, która nie jest trawiona w przewodzie pokarmowym człowieka. Co więcej, obecność nierozkładanej chityny utrudnia wchłanianie zawartych składników odżywczych, takich jak witaminy B1, C, E, D czy pierwiastki – magnez, potas, wapń, selen i cynk.
Oczywiście grzyby nie są bezwartościowym pożywieniem, jednak w przypadku dzieci największą uwagę warto zwrócić na ryzyko zatrucia, aniżeli wartości odżywcze. Lekarze zalecają, by jadalne grzyby leśne podawać dopiero od 12. roku życia. Od tej zasady nie ma odstępstw, nawet jeżeli zbiorem zajął się najbardziej doświadczony grzybiarz. Alternatywę stanowią grzyby hodowlane, np. pieczarki, boczniaki, kurki, które można wprowadzać do diety malucha już od 1. roku życia, zawsze po obróbce termicznej.
Przeczytaj także: Jakie warzywa i owoce podawać dzieciom jesienią? Sezonowe!
Po jakim czasie występują objawy zatrucia grzybami? Rodzaje zatruć grzybami
W przypadku najbardziej trujących gatunków grzybów pierwsze objawy zatrucia u dzieci pojawiają się dopiero po kilku, a nawet kilkunastu godzinach. Paradoksalnie znacznie szybciej wystąpią symptomy wywołane zjedzeniem grzybów o niższej toksyczności, np. gatunków zawierających halucynogenną psylocybinę (najbardziej znanymi, polskimi przedstawicielami opisywanej grupy są łysiczka lancetowata i czarnobrązowa).
To, po jakim czasie nadejdą pierwsze objawy zatrucia grzybami u dzieci, zależy od rodzaju oraz mechanizmu działania toksyn. Na tej podstawie wyróżniamy:
- zatrucia cytotropowe – dochodzi do uszkodzenia organów wewnętrznych, a pierwsze objawy pojawiają się po około 6-12 godzinach. Wywoływane przez muchomory sromotnikowe, jadowite i wiosenne, czubajeczki oraz piestrzenice kasztanowate,
- zatrucia neurotropowe – okres utajenia (czas od spożycia do wystąpienia dolegliwości) trwa średnio 1-2 godziny. Najczęściej występują po spożyciu muchomorów czerwonych i plamistych,
- zatrucia gastryczne – najbardziej łagodna postać zatruć, wywoływana przez większość grzybów niejadalnych. Symptomy pojawiają się po 3-5 godzinach,
- zatrucia nieswoiste – najczęściej dochodzi do nich na skutek spożycia surowych grzybów jadalnych, które podrażniają delikatną błonę śluzową przewodu pokarmowego.
Objawy zatrucia grzybami u dzieci
Zarówno wśród dzieci, jak i dorosłych najczęściej dochodzi do zatruć cytotropowych. Wynika to z dużego podobieństwa grzybów niejadalnych do ich jadalnych kuzynów. Muchomor sromotnikowy bardzo często jest mylony z czubajką kanią, gołąbkiem zielonawym lub gąską zieloną. Z kolei piestrzenice kasztanowate do złudzenia przypominają smardze.
W przypadku zatrucia cytotropowego objawy zależą od spożytego gatunku. Muchomor sromotnikowy jest powszechnie uznany za najgroźniejszego truciciela polskich lasów, gdyż mieści aż 3 różne grupy toksyn – amatoksyny (amanityny α, β i γ), fallolizyny i falloidyny [2]. Objawy kliniczne dzielą się na 4 kolejno następujące fazy:
● utajenia (do 24h) – symptomy mogą nie pojawiać się nawet przez 24 godziny od spożycia toksyn,
● jelitowa (1-3 dni) – występują dolegliwości gastryczne, takie jak: nudności, wymioty, ból brzucha, silna i wodnista biegunka,
● wątrobowa (3-5 dni) – na tym etapie dochodzi do pozornej poprawy stanu chorego i złagodzenia wcześniejszych dolegliwości. Pod przykrywką lepszego samopoczucia, toksyny krążą we krwi i stopniowo uszkadzają organy, głównie wątrobę,
● mózgowa (5-7 dni) – jest to ostatni etap, podczas którego mogą wystąpić zaburzenia przytomności i oddychania, drgawki, narastająca niewydolność wątroby, a nawet obrzęk mózgu.
W sezonie wiosennym za większość zatruć cytotropowych odpowiada piestrzenica kasztanowata [3]. Za charakterystyczne objawy odpowiedzialna jest toksyna gyromitryna, która po około 6-12 godzinach wywołuje:
● ogólne osłabienie,
● nudności,
● wymioty,
● biegunkę,
● pieczenie i suchość w jamie ustnej,
● zabarwienie moczu na brązowo,
● żółtaczkę,
● drgawki.
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Po zjedzeniu muchomora czerwonego mówi się o zatruciu neurotropowym [4]. Wówczas objawy kliniczne obejmują:
● zawroty głowy,
● zaburzenia widzenia,
● rozszerzenie źrenic,
● poczucie niepokoju,
● szumy w uszach,
● trudności w utrzymaniu równowagi,
● halucynacje.
Nie wszystkie grzyby powodują silne zatrucie. Większość gatunków niejadalnych, występujących w polskich lasach, wykazuje słabo trujące działanie gastroenterotoksyczne, a wraz z nim objawy gastryczne:
● silny ból brzucha z towarzyszącym parciem na stolec,
● biegunka,
● wymioty,
● wzmożone pragnienie.
Czy można zatruć się grzybami jadalnymi?
Tak! Grzyby jadalne spożywane na surowo, przechowywane w niewłaściwy sposób lub poddane wpływowi środków ochrony roślin, mieszczą w owocnikach substancje toksyczne, które po zjedzeniu powodują zatrucia nieswoiste. Wówczas nie dochodzi do uszkodzenia narządów wewnętrznych, ale mogą wystąpić łagodne objawy w postaci:
● nudności,
● wymiotów,
● bólów brzucha.
Co zrobić, gdy dziecko zje grzyby? Pierwsza pomoc przy zatruciu grzybami u dzieci
Pierwszą i najważniejszą zasadą pierwszej pomocy w przypadku zatrucia grzybami jest niezwłoczne wezwanie pogotowia ratunkowego lub samodzielny transport dziecka do szpitala. Nie wolno lekceważyć żadnego z objawów, jakie pojawiają się po zjedzeniu grzybów, nawet jeśli występują kilka dni po spożyciu!
U przytomnego dziecka po zatruciu grzybami należy natychmiast sprowokować wymioty poprzez podawanie do picia ciepłych płynów i zabezpieczyć wymiociny do badania mykologicznego, od którego zależy dalsze leczenie.
Nie wolno prowokować wymiotów, wkładając palce do buzi malucha ani podając do picia mleko, które jedynie przyspiesza wchłanianie trujących toksyn.
U nieprzytomnych poszkodowanych konieczne jest sprawdzenie oddechu i w przypadku jego braku rozpoczęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Dziecko oddychające, ale nieprzytomne należy ułożyć w pozycji bocznej, by uniknąć zakrztuszenia się śliną lub wymiocinami. Prowokowanie wymiotów jest zabronione u nieprzytomnych osób!
Ponadto, udając się do szpitala, warto pamiętać o:
● zabraniu ze sobą resztek potrawy zawierającej grzyby (do badania mykologicznego),
● przygotowaniu informacji o ilości i gatunkach spożywanych grzybów,
● podaniu liczby osób, które zjadły zatrute danie.
Dowiedz się więcej: RKO – resuscytacja krążeniowo-oddechowa u niemowlaka i starszego dziecka
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.[1] Cultivation of Pleurotus ostreatus and other edible mushrooms | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
[2] Amanita phalloides poisoning: Mechanisms of toxicity and treatment | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
[3] Piestrzenica kasztanowata (Gyromitra esculenta) | Ekologia https://www.ekologia.pl/
[4] The Deceptive Mushroom: Accidental Amanita muscaria Poisoning | NCBI https://www.ncbi.nlm.nih.gov/