Kwestia naturalnego lub sztucznego karmienia niemowląt i małych dzieci, to wśród młodych mam temat zawsze „gorący” i wzbudzający wiele kontrowersji. Lista powodów, dla których naturalne karmienie, czyli karmienie piersią, przeważa pod względem korzyści, nad karmieniem mieszanką mlekozastępczą – zarówno dla dziecka, jak i dla mamy – jest długa. Jednak żadna mama, która z jakichkolwiek względów (czy to zdrowotnych, czy po prostu – z powodu w pełni świadomego podjęcia takiej decyzji), nie karmi swojego maleństwa w sposób naturalny – nie powinna czuć się gorsza i być z tego powodu oceniana, ponieważ – niezależnie wybranego od sposobu karmienia jest najlepszą na świecie mamą dla swojego dziecka. Chciałabym, żeby to wybrzmiało. To samo, dotyczy również mam, które zdecydują się karmić swoje dziecko piersią dłużej niż pół roku, rok, dwa lata.
Często odnoszę wrażenie, że w dzisiejszym zabieganym świecie, w którym kobiety coraz częściej stawiają na swoją niezależność – to właśnie mamy, które decydują się na naturalne karmienie, wykraczające poza pewne „społecznie akceptowalne” ramy czasowe, częściej spotykają się z krytyką (a nawet z hejtem) ze strony społeczeństwa, niż mamy, które od samego początku, podjęły decyzję o karmieniu swojego dziecka sztucznym pokarmem.
Zarówno jedne, jak i drugie – na to nie zasługują. Opinie takie są bardzo krzywdzące, dlatego warto poznać zalety długiego karmienia piersią i szerzyć wiedzę na ich temat.
Dowiedz się więcej: Prawa mamy karmiącej piersią
Czym tak naprawdę jest długie karmienie piersią?
Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) – niemowlęta powinny być karmione wyłącznie piersią przez pierwszych 6 miesięcy życia i karmienie to – jednocześnie ze wprowadzaniem pokarmów uzupełniających – powinno być kontynuowane do drugiego roku życia dziecka lub dłużej – tyle, ile mama i dziecko, tego chcą.1
Od czerwca 2022 r. karmienie piersią do drugiego roku życia dziecka lub dłużej – za obopólnym życzeniem mamy i dziecka – rekomenduje również Amerykańska Akademia Pediatrii (AAP), która dotychczas zalecała karmienie dzieci piersią do pierwszego roku życia lub dłużej.2
Zgodnie ze stanowiskiem AAP – wydłużony czas karmienia piersią zapewnia znaczące korzyści zdrowotne i rozwojowe dla dziecka i matki. Nie istnieje górna granica czasu trwania karmienia piersią i – wbrew niektórym, nieopatrznie wygłaszanym opiniom – brak jest dowodów na to, aby karmienie dziecka do trzeciego roku życia lub dłużej, mogło spowodować u niego jakiekolwiek szkody psychiczne lub rozwojowe.3 Co więcej – z antropologicznego punktu widzenia, na podstawie badań ssaków naczelnych, można wysnuć wniosek, iż karmienie piersią dziecka w wieku od 2,5 do nawet 7 lat (!) jest normalne dla naszego gatunku.4
Z powyższym stanowiskiem zgadza się również Amerykańska Akademia Lekarzy Rodzinnych (AAFP), która twierdzi, że nie ma jednego preferowanego wieku, w którym dziecko powinno odstawić się od piersi. Całkowite odstawienie od piersi, powinno być stopniowym procesem, trwającym długi czas i nastąpić, kiedy dziecko będzie na to gotowe fizycznie i psychicznie. Zakres normalnego wieku samoodstawiania się dziecka od piersi przypada natomiast – analogicznie jak zostało to określone powyżej – na okres od 2,5 do 7 lat.5
Podobnie jak nie zakreślono górnej granicy karmienia piersią – nie zdefiniowano również, powyżej jakiego wieku karmienie dziecka piersią, powinno być już kwalifikowane jako „długie karmienie piersią”. Mamą, która długo karmi swoje dziecko piersią (po 6 miesiącu życia dziecka – oczywiście przy jednoczesnym wprowadzaniu pokarmów uzupełniających), będzie więc zarówno mama, która karmi je dłużej niż 6 miesięcy, dłużej niż rok, jak i dłużej niż 2 lata.
Jak wyglądają statystyki – ile kobiet w Polsce, karmi piersią swoje dzieci, po osiągnięciu przez nie 6 miesiąca życia?
Ostatni raport przedstawiający „kompleksowe” statystyki dotyczące karmienia piersią w naszym kraju pochodzi z 2014 roku i niestety nie wyszczególnia kobiet karmiących swoje dzieci wyłącznie piersią, jak mają w zwyczaju czynić to wszystkie kraje europejskie i prawie wszystkie kraje świata. Niemniej, według jego danych:
– bezpośrednio po urodzeniu dziecka, karmienie piersią zadeklarowało aż 98% matek,
– w 6 tygodniu życia dziecka – 46%,
– między 2 a 6 miesiącem życia dziecka – 42%,
– w 9 miesiącu życia dziecka – już tylko 17%,
– a w 12 miesiącu życia dziecka – 11,9%.6
Z badania na temat długiego karmienia piersią w Polsce, przeprowadzonego w 2021 r., które objęło łącznie 8.033 ankietowane mamy, wynika z kolei, że w czasie ciąży:
– 28,4% kobiet zadeklarowało, że planuje karmić swoje dziecko piersią przez 6-12 miesięcy,
– 36,56% – przez 12-24 miesiące,
– 16,23% – przez 2-3 lata,
– 2,76% – przez 3-4 lata i
– 0,94% – przez 4 lata i dłużej.
Jeszcze bardziej optymistycznie przedstawiają się statystyki mam, które obecnie karmią piersią:
– 18,74% kobiet zadeklarowało, że karmi już swoje dziecko 6-12 miesięcy,
– 37,83% – 12-24 miesięcy,
– 19,86% – 2-3 lata,
– 7,09% – 3-4 lata i
– 4,06% – 4 lata i dłużej.
Natomiast odpowiedzi mam, które już nie karmią, wykazały, że ponad 3/4 z nich karmiło powyżej 1 roku i aż 1/3 dłużej niż 2 lata.7
Niestety tylko 16,17% spośród mam ankietowanych w ramach powyższego badania, zadeklarowało, że informacje na temat zalet długiego karmienia piersią, otrzymało od personelu medycznego. Głównym źródłem informacji w tym temacie, stanowił dla nich internet.
Jakie korzyści dla dziecka wynikają z długiego karmienia piersią?
O korzyściach z karmienia piersią od pierwszych chwil życia dziecka, można by napisać książkę – co do tego chyba nikt nie ma wątpliwości. Jakie korzyści płyną natomiast z długiego karmienia piersią? Czy na każdym etapie drogi mlecznej są one takie same, czy może zmieniają się w czasie?
Jedną z najbardziej krzywdzących i nieprawdziwych opinii wygłaszanych na temat mleka mamy, która karmi dziecko dłużej niż zakładają to powszechnie akceptowalne ramy czasowe, jest opinia, jakoby mleko mamy – po pewnym, bliżej nieokreślonym czasie – stawało się dla dziecka bezwartościowe i swym składem przypominało co najwyżej wodę.
Z badań przeprowadzonych nad składem mleka kobiecego i zachodzących w nim, na przestrzeni czasu, zmianach, wynika, że jest to absolutna bzdura.
Mleko mamy to najlepszy, aktywny biologicznie pokarm, który dostosowuje się do aktualnych potrzeb żywieniowych dziecka.
W drugim roku życia dziecka, jest nadal znaczącym źródłem makroskładników odżywczych i czynników immunologicznych dla rosnących maluchów:
– zawiera znacząco większe stężenie białka całkowitego, laktoferryny, lizozymu i immunoglobuliny A w porównaniu do pierwszego roku laktacji,8
– ma podwyższone poziomy tłuszczu oraz wartości energetycznej,9
– zawiera inne cenne składniki, które znajdują się w nim niezależnie od etapu laktacji, jak choćby probiotyki, witaminy z grupy B, cholina, DHA i wiele innych,
– zawiera komórki macierzyste, które zapewniają dziecku niezastąpione korzyści rozwojowe,10
– zawiera przeciwciała, które pomagają dziecku w walce z infekcjami.
Jak najdłuższe korzystanie przez dzieci z dobrodziejstw mleka mamy, niesie dla nich, za sobą, szereg korzyści zdrowotnych i emocjonalnych, takich jak:
– zmniejszenie częstości występowania nadwagi i otyłości – każdy kolejny miesiąc karmienia piersią zmniejsza ryzyko rozwoju nadwagi i otyłości u dziecka o około 4%,11
– zmniejszenie ryzyka rozwoju białaczki wieku dziecięcego – o 19% w przypadku dzieci karmionych piersią 6 miesięcy i dłużej,12
– zmniejszenie ryzyka rozwoju cukrzycy,
– zmniejszenie ryzyka wystąpienia atopowego zapalenia skóry,
– zmniejszenie ryzyka wystąpienia wad zgryzu,
– korzystny wpływ na inteligencję dziecka,
– wspomaganie odporności dziecka – poziom laktoferyny (białka o silnych właściwościach antybakteryjnych, przeciwwirusowych oraz immunomodulujących) jest znacząco wyższy, w porównaniu do mleka z okresu pierwszych 12 miesięcy laktacji,13
– dobroczynny wpływ na zaspokojenie potrzeb emocjonalnych dziecka (bliskości mamy i regulacji emocji).
Karmienie piersią to znacznie więcej niż odżywianie dostarczane rosnącemu dziecku!
Jakie korzyści dla mamy wynikają z długiego karmienia piersią?
Długie karmienie piersią to również korzyści dla mamy – zdrowotne, emocjonalne, ekonomiczne i praktyczne.
Liczne badania i metaanalizy potwierdzają, że im dłuższe jest karmienie piersią, tym mniejsze jest ryzyko:
– zachorowania na nowotwory piersi i jajników – karmienie piersią przez okres powyżej 12 miesięcy zmniejsza ryzyko zachorowania na raka jajnika o 28%14, a raka piersi z każdym kolejnym rokiem o około 4,3%. Niektóre badania wskazują, że ryzyko nowotworów spada nawet o 50%,15
– pojawienia się cukrzycy typu II – karmienie piersią przez okres powyżej 12 miesięcy zmniejsza ryzyko rozwoju cukrzycy u mamy o 30% w porównaniu z krótszym okresem karmienia piersią,16
– osteoporozy,
– chorób układu krążenia – karmienie piersią przez okres powyżej 12 miesięcy zmniejsza ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego u mamy o 13% w porównaniu z krótszym okresem karmienia piersią,16
– wczesnej menopauzy.
Poza korzyściami zdrowotnymi wynikającymi dla mamy z długiego karmienia piersią, nie należy również zapominać o korzyściach emocjonalnych, takich jak pozytywny wpływ na utrzymanie bliskiej więzi z dzieckiem, a także doskonały sposób na własną samoregulację (wydzielająca się w czasie karmienia oksytocyna, wpływa kojąco również na mamę).
Karmienie piersią – zarówno krótko, jak i długoterminowe – przekłada się również na korzyści finansowe (w 1 roku życia dziecka, średni, całkowity koszt mieszanek mlekozastępczych, oscyluje w granicach 3 tys. zł), a także wygodę i praktyczność – dziecko można nakarmić w każdym miejscu i w każdej sytuacji, bez żadnych przygotowań.
Biorąc pod uwagę wszystkie korzyści, jakie wynikają z karmienia piersią dla mamy, jak i dziecka – powinno być jak najbardziej wspierane i promowane przez instytucje publiczne i system ochrony zdrowia. Im więcej kobiet zdecyduje się na naturalne karmienie swoich dzieci – tym większe będą również wymierne korzyści dla budżetu państwa, który rokrocznie obciążają koszty rzędu 70 mln zł na refundację sztucznych mieszanek.17 Gdyby odsetek kobiet karmiących piersią w naszym kraju uległ zwiększeniu – budżet państwa z pewnością obciążałyby również mniejsze koszty leczenia niektórych chorób dzieci i mam oraz koszty absencji rodziców w pracy.
Czy można połączyć powrót do pracy z kontynuowaniem karmienia piersią?
Powrót do pracy wcale nie musi oznaczać zakończenia karmienia piersią.
Można ograniczyć karmienia do karmień porannych, wieczornych i nocnych.
Mamie karmiącej piersią, która zdecydowała się na powrót do pracy, przysługuje przerwa od pracy na karmienie. Jeżeli karmi jedno dziecko – przysługuje jej prawo do dwóch półgodzinnych przerww pracy w celu karmienia piersią. W przypadku karmienia więcej niż jednego dziecka – przysługuje jej prawo do dwóch przerw od pracy, po 45 minut każda. Przerwy te, wliczane są do czasu pracy i na wniosek pracownicy (który pracodawca zobowiązany jest uwzględnić) – mogą być udzielane łącznie. W praktyce oznacza to tyle, że mama może np. przyjść do pracy godzinę później lub wyjść godzinę wcześniej.
Są jednak pewne wyjątki od powyższych zasad:
1) pracownicy zatrudnionej przez czas krótszy niż 4 godziny dziennie – przerwa na karmienie w ogóle nie przysługuje, a także
2) pracownicy, której czas pracy nie przekracza 6 godzin dziennie – przysługuje jedna przerwa na karmienie.
Należy przy tym mieć świadomość, że warunkowanie przez pracodawcę możliwości skorzystania przez pracownicę z prawa do przerwy na karmienie piersią od przedstawienia przez nią zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego okoliczność karmienia piersią – jest bezprawne. Przerwy na karmienie piersią udzielane są na wniosek pracownicy, wyłącznie na podstawie jej oświadczenia, że karmi dziecko piersią. Nawet jeżeli pracodawca przewidziałby taki obowiązek np. w regulaminie pracy – również byłoby to działanie niezgodne z prawem, ponieważ wewnętrzne przepisy obowiązujące u pracodawców, nie mogą być mniej korzystne dla pracownika, od przepisów kodeksu pracy.
Uprawnienie do przerw od pracy na karmienie piersią, nie może być również, w żadnym wypadku, uzależniane od wieku karmionego dziecka.
Jeżeli poza karmieniem piersią w czasie dedykowanej do tego celu przerwy w pracy – zależy nam, żeby dziecko było częściej karmione naszym mlekiem – również istnieje taka możliwość! W takiej sytuacji, kluczowe jest wcześniejsze przygotowanie, czyli regularne odciąganie pokarmu i zgromadzenie odpowiednich zapasów. Wskazówki odnośnie do robienia zapasów pokarmu, zostały doskonale opisane przez Hafiję, w artykule dostępnym pod linkiem: https://www.hafija.pl/2016/02/karmienie-piersia-powrot-do-pracy-ogolne-wskazowki-robienia-zapasu-pokarmu.html.
Jeżeli dziecko uczęszcza do żłobka, warto również mieć świadomość, że jeżeli jest ono karmione mlekiem mamy – placówka ma obowiązek zapewnić właściwe warunki do przechowywania i podawania mu pokarmu.
Czy długie karmienie piersią to zawsze droga usłana różami?
Podróż pt. karmienie piersią, choć jest jedną z najpiękniejszych, w jaką możemy wyruszyć razem ze swoim maleństwem – czasami prowadzi przez wyboiste i kręte uliczki. Obolałe brodawki, nadmierne ulewanie dziecka, niekończące się wątpliwości pt. „czy posiadam wystarczająco pokarmu, czy maluszek się najada i wystarczająco przybiera na wadze?”, nieprzespane noce, długie godziny (a w sumie, to nawet tygodnie) i wieczory spęczone z dzieckiem przy piersi (ponieważ tylko Ty możesz je uśpić), nieprzychylne komentarze ze strony najbliższych, jak i zupełnie obcych osób, w tym nawet lekarzy specjalistów i wreszcie pogardliwe spojrzenia przechodniów (jeżeli karmisz w miejscu publicznym). To tylko niektóre z cieni drogi mlecznej, z jakimi zmaga się wiele młodych mam.
W ramach jednego z badań przeprowadzonych w temacie negatywnego postrzegania przez społeczność długiego karmienia piersią – niestety aż 87,55% ankietowanych mam przyznało, że go doświadczyło.7 Ja również – jako mama karmiąca piersią już prawie 2,5-latkę – mogę się pod tym podpisać.
Przywykłam już do odpowiadania na co dzień na pytania pokroju – „jeszcze?”, ale najbardziej zaskoczyła mnie, w ostatnim czasie, porada, którą otrzymałam od lekarza laryngologa, konsultującego mnie w kwestii zapalenia ucha zewnętrznego: w zaleceniach odnośnie do dalszego leczenia, wpisał rekomendację zaprzestania karmienia piersią, ponieważ po 2 roku życia dziecka, zwiększa ono ryzyko zachorowania na raka piersi! Brak empatii i tolerancji ze strony zwykłych ludzi (spotkałam się również z opinią wygłoszoną przez zupełnie obcą mi osobę, która swoją drogą nie była świadoma, że jestem mamą karmiącą – jakoby karmienie piersią „już biegającego dziecka” było zboczeniem) jest bardzo przykry i krzywdzący, ale niestety niewiele jesteśmy w stanie z tym zrobić. Niewiedza lekarzy specjalistów w zakresie aktualnych badań i zaleceń światowej organizacji zdrowia, to natomiast obszar, który zdecydowanie powinien ulec poprawie.
Pomimo przeszkód, jakie napotkałyśmy razem z Lilką na swojej mlecznej drodze – ani ja, ani ona (jestem tego absolutnie pewna), nie oddałybyśmy nikomu ani jednej chwili spędzonej w tej wspólnej podróży, której jak na razie końca nie widać. Życzę sobie i wszystkim mamom karmiącym dużo wytrwałości – nie ulegajmy krytyce i bądźmy silne w naszych postanowieniach, bo dajemy naszym dzieciom to co najlepsze!
Może zainteresować Cię również: Trudy karmienia piersią – doświadczenie, które łączy kobiety na całym świecie
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.1 https://www.who.int/news-room/facts-in-pictures/detail/breastfeeding
2 https://publications.aap.org/aapnews/news/20528/Updated-AAP-guidance-recommends-longer?autologincheck=redirected
3 American Academy of Pediatrics, Breastfeeding and the use of human milk, 2005
4 Matylda Czosnykowska-Łukacka, Barbara Królak-Olejnik, Magdalena Orczyk-Pawiłowicz, Breast Milk Macronutrient Components in Prolonged Lactation, Nutrients 2018
5 https://www.aafp.org/about/policies/all/breastfeeding-position-paper.html
6Dane GUS 2014, Populacja 360195, Wskaźniki jakiegokolwiek karmienia piersią
7 NutroPharma, Długość ma znaczenie. Raport na temat długiego karmienia piersią w Polsce, 2021
8 Maryanne T. Perrin, April D. Fogleman, David S. Newburg and Jonathan C. Allen, A longitudinal study of human milk composition in the second year postpartum: implications for human milk banking, USA
9 D. Mandel, R. Lubetzky, S. Dollberg, S. Barak, FB. Mimouni, Fat and energy contents of expressed human breast milk in prolonged lactation, Pediatrics, 2005
10 Foteini Hassiotou , Peter E Hartmann, At the dawn of a new discovery: the potential of breast milk stem cells, 2014
11 LM. Gartner, Breastfeeding and the use of human milk, Pediatrics 2005
12 EL. Amitay, L. Keinan-Boker, Breastfeeding and Childhood Leukemia Incidence: A Meta-analysis and Systematic Review, 2015
13 M. Czosnykowska-Łukacka, M. Orczyk-Pawiłowicz, B. Broers, B. Królak-Olejnik. Lactoferrin in Human Milk of Prolonged Lactation, Nutrients, 2019
14 A. Babic, N. Sasamoto, BA. Rosner, Association Between Breastfeeding and Ovarian Cancer Risk, 2020
15 Collaborative Group on Hormonal Factors in Breast Cancer and breastfeeding: collaborative reanalysis of individual data from 47 epidemiological studies in 30 countries, including 50302 women with breast cancer and 96973 women without the disease, Lancet, 2002
16 RM. Rameez, D. Sedana, S. Kaur, Association of Maternal Lactation with Diabetes and Hypertension: A Systematic Review and Metaanalysis, JAMA Netw Open, 2019
17 Kampaia Mleko Mamy Rządzi, Karmienie piersią w Polsce, Raport 2015
Zdjęcia: Archiwum prywatne