Jak działają antybiotyki?
Bakterie różnią się budową i mechanizmami obronnymi, więc nie ma jednego antybiotyku skutecznego na wszystkie drobnoustroje. Poszczególne substancje działają na różne elementy bakterii, dlatego tak istotny jest dobór odpowiedniego preparatu.
Antybiotyki mogą działać bakteriobójczo lub bakteriostatycznie. W pierwszym przypadku zabijają drobnoustroje, a w drugim hamują ich wzrost i rozwój. Mechanizmy działania antybiotyków obejmują:
- hamowanie syntezy ścian komórek bakteryjnych,
- uszkadzanie struktury błon komórkowych,
- hamowanie produkcji białek niezbędnych bakteriom do życia.
Przyczyny oporności bakterii na antybiotyki
Kiedy bakterie są często wystawione na działanie antybiotyków, uczą się przed nimi bronić. Odpowiedzialne za to mechanizmy oporności mogą pojawić się w wyniku spontanicznych mutacji genetycznych oraz na drodze ewolucji. Bakterie, które lepiej radzą sobie w niekorzystnym środowisku rozmnażają się i przekazują dalej swoje zdolności do przetrwania. W ten sposób rozwija się szczep oporny na te złe warunki, np. obecność antybiotyku. Jeśli bakteria zdobędzie kilka takich genów, mówimy wtedy o wielolekooporności.
Z czasem w wyniku takich przemian powstały tzw. superbakterie, na które nie działają żadne znane nam antybiotyki. To bardzo niekorzystne zjawisko, które może prowadzić nawet do rozwoju epidemii. Przykładem takiej bakterii jest wywołująca zapalenie płuc Klebsiella pneumoniae New Delhi, odkryta w 2009 roku.
Na rozwój antybiotykooporności wpłynęło kilka czynników:
- ogromny boom na antybiotyki, kiedy wielokrotnie stosowano je zupełnie niepotrzebnie. Wiele osób nadal traktuje tę grupę leków jako środek na każdą infekcję,
- zbyt wczesne odstawianie antybiotyków. Bakterie mogą dalej żyć nawet po ustąpieniu objawów choroby. Dlatego zawsze trzeba przeprowadzić pełną kurację zgodnie z zaleceniami lekarza,
- nadmierne stosowanie antybiotyków w rolnictwie i weterynarii,
- karmienie antybiotykami zwierząt hodowlanych zapobiegawczo, w celu zmniejszenia ryzyka choroby. Większość tych substancji była wydalana, ale część z nich kumulowała się w organizmie, a potem trafiała na sklepowe półki. Obecnie zwierzęta mają podawane antybiotyki jedynie w razie infekcji. Jednak to, co miało miejsce przez ostatnie lata, wywarło ogromny wpływ na rozwój antybiotykooporności.
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Mechanizmy oporności bakterii na antybiotyki
Oporność na antybiotyki może być wrodzona lub nabyta. Ta pierwsza wynika zazwyczaj z budowy komórki, która blokuje substancję przed wniknięciem do jej wnętrza. Na przykład Eschericha coli jest niewrażliwa na działanie naturalnych penicylin. Z kolei odporność nabyta to właśnie ta wykształcona w wyniku kontaktu z antybiotykiem. Bakterie radzą sobie z nimi na różne sposoby, m.in.:
- przekształcają miejsce, na które działał antybiotyk,
- wytwarzają enzymy rozkładające antybiotyki,
- wzmacniają ochronę komórki, dzięki czemu ograniczają transport leku do środka,
- wytwarzają mechanizmy usuwające antybiotyk z komórki.
Zasady racjonalnej antybiotykoterapii
W wielu krajach, w tym w Polsce, prowadzony jest Narodowy Program Ochrony Antybiotyków. Ma on na celu zmniejszenie ich konsumpcji w medycynie, weterynarii, żywności i środowisku. W ramach programu zachęca się do profilaktyki, kontroluje zakażenia i szkoli personel medyczny oraz pacjentów. Jakie są zasady racjonalnej antybiotykoterapii?
- Najbardziej skuteczne i bezpieczne jest tzw. leczenie celowane. Polega na wykonaniu antybiogramu, który wskaże bakterię odpowiedzialną za zakażenie. Na tej podstawie dobiera się antybiotyk precyzyjnie pod ten patogen.
- Nie bierz antybiotyków na własną rękę, nie podawaj ich też dziecku na wszelki wypadek.
- Jeśli masz w domu resztkę preparatu, nie stosuj go bez konsultacji z lekarzem.
- Nie wymuszaj na lekarzu wypisania antybiotyku na zapas.
- Jeśli musisz zastosować antybiotyk, przeprowadź pełną kurację. Nie przerywaj jej w momencie, kiedy objawy choroby ustąpią.
- Objawy takie jak wysoka gorączka czy zielony lub żółty katar nie wskazują na zakażenie bakteryjne i nie są podstawą do włączenia antybiotyku.
- Podczas kuracji antybiotykiem i po jej zakończeniu stosuj probiotyki w celu odbudowy flory jelitowej.
Profilaktyka chorób zakaźnych
Profilaktyka to podstawa ochrony przed zakażeniami, a pośrednio jeden z najważniejszych czynników ograniczających stosowanie antybiotyków. Jak zmniejszyć ryzyko infekcji?
- Dbaj o higienę. Woda z mydłem to skuteczna broń w walce z drobnoustrojami, więc myj często i dokładnie ręce. Ograniczaj też ich kontakt z twarzą, zwłaszcza w okolicy oczu, ust i nosa.
- Korzystaj ze szczepień. Są one bezpieczną metodą zapobiegania infekcjom, a ewentualne zachorowania przebiegają lekko i bez powikłań.
- Wzmacniaj odporność swoją i dziecka. Dbaj o odpowiednią ilość snu i odpoczynku oraz stosuj preparaty wspomagające organizm w walce z infekcjami, np.
- beta-glukan,
- olej z wątroby rekina,
- czarny bez,
- olej z czarnuszki.
Każdy chce jak najszybciej wyleczyć siebie czy swoją pociechę. Jednak pamiętaj, że antybiotyk nie jest lekiem na wszystko, a wręcz przeciwnie. Działa wyłącznie na bakterie, podczas gdy zdecydowana większość sezonowych infekcji ma podłoże wirusowe. Dlatego często zamiast stosować antybiotyk, warto skupić się na łagodzeniu objawów choroby.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.
Wspomaga naturalną odporność.
W okresie przejściowego osłabienia, do regeneracji po infekcjach.
Na wzmocnienie odporności. Uzupełnia codzienną dietę w starannie dobrane, naturalne składniki, takie...
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego
Źródła:
- Narodowy Program Ochrony Antybiotyków | https://antybiotyki.edu.pl/
- Antybiotykooporność | https://www.nfz-krakow.pl/gfx/nfz-krakow/userfiles/i-krzywda/ulotka-antybiotykoopornosc.pdf
- Oporność bakterii na antybiotyki | https://www.mp.pl/interna/chapter/B01.XI.B.1.5
- Smakosz, A., Dąsal, M. (red.). (2021). Epidemie — od historycznych postaci leku po COVID-19. Częstochowa: Pharmacopola.
- Buczek, K., & Marc, M. (2009). Antybiotykooporność bakterii-przyczyny i skutki. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Medicina Veterinaria, 64(3).