Co to jest GBS?
GBS to skrót od nazwy Group B Streptococcus, do której należy Streptococcus agalactiae, paciorkowiec β-hemolizujący, który często tworzy florę bakteryjną jelita grubego, odbytnicy, odbytu i pochwy kobiet (wg różnych źródeł wykrywa się go u około 12-20% kobiet). Wymaz, mający na celu wykrycie GBS (czyli domyślnie Streptococcus agalactiae) wykonuje się dlatego, że w ciąży paciorkowiec ma sprzyjające warunki rozwoju i może doprowadzić do zakażenia, zagrażającego życiu i zdrowiu noworodka oraz jego matki, szczególnie po porodzie.
Przeczytaj także: Przenośny aparat KTG – czy, kiedy i jak z niego korzystać?
Na czym polega badanie GBS?
Badanie GBS polega na pobraniu wymazu z przedsionka pochwy i odbytnicy, w celu wykrycia bakterii Streptococcus agalactiae. Dlaczego to takie ważne? Otóż dlatego, że ten rodzaj paciorkowca odpowiada za rozwój części zakażeń wśród noworodków oraz wpływa na wzrost śmiertelności najmłodszych, jeśli infekcja bakteryjna ma bardzo ciężki przebieg.
Wymaz wykonuje z reguły ginekolog w trakcie wizyty lekarskiej. Dwoma jałowymi wymazówkami pobiera materiał z przedsionka pochwy i odbytnicy. Pobrany materiał wkłada w specjalne podłoże transportowe, przeznaczone do badań mikrobiologicznych, które pozwala na przeżycie bakterii nawet do czterech dni. Tak przygotowane próbki zostają przetransportowane do laboratorium, gdzie przechodzą szczegółowe badanie.
Diagności laboratoryjni określają dokładnie, czy w przekazanym materiale są obecne paciorkowce. Jeśli tak – powinni również określić ich lekooporność. Informacja, na jakie antybiotyki jest wrażliwy szczep odkryty w próbce, pozwala na szybkie dopasowanie odpowiedniego leku, zwalczającego GBS w trakcie porodu.
Kiedy należy wykonać badanie GBS w ciąży?
Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników jasno wskazują, że najlepszy czas na wykonanie badania to 35-37 tydzień ciąży.
Jeśli wynik badania wyjdzie dodatni, kobieta powinna otrzymać antybiotyk zaraz po przyjęciu do szpitala na oddział porodowy, a potem określone dawki przez cały okres porodu, a aż do jego zakończenia. To działanie chroni rodzące się dziecko przed transmisją bakterii z pochwy matki do jego jamy ustnej, a w konsekwencji do układu oddechowego i pokarmowego.
Czasem antybiotykoterapia jest zalecana także wtedy, gdy wynik nie wyjdzie dodatni lub nie wykonano badania. Kiedy kobieta powinna spodziewać się, że lekarz w szpitalu zaleci podanie antybiotyku w czasie porodu? Jest kilka takich przypadków, dzieje się tak, gdy:
- wynik badania jest ujemny, ale dzieci z poprzednich ciąż przechodziły zakażenie GBS,
- wynik badania jest ujemny, ale Streptococcus agalactiae zostało wykryte w moczu na wcześniejszym etapie ciąży,
- poród rozpoczął się zanim kobieta wykonała badanie GBS,
- badanie zostało wykonane, nie ma jeszcze wyniku, jednak kobieta zgłosiła się do szpitala po 18 godzinach od rozpoczęcia sączenia się wód płodowych,
- nie jest znany wynik badania, ale kobieta rodząca gorączkuje.
Uznaje się, iż podanie leku w sytuacji, gdy kobieta ma faktycznie GBS ujemny (ale jeszcze o tym nie wiadomo), jest mniej ryzykowne, niż niepodanie leku i narażenie dziecka na transmisję paciorkowca.
Jakie zagrożenie niesie zakażenie GBS noworodka?
W Polsce odnotowuje się wzrost liczby noworodków zakażonych przez matkę paciorkowcem, z czego część zakażeń przebiega bezobjawowo.
W czasie porodu odnotowuje się nawet 70% ryzyka zakażenia dziecka paciorkowcem. Streptococcus agalactiae jest jednym z głównych winowajców występowania infekcji dróg oddechowych, zapaleń płuc czy posocznicy u noworodków. Szczególnie pojawienie się takich objawów chorobowych w pierwszym tygodniu życia dziecka, skłania ku wykonaniu badań mikrobiologicznych, aby wdrożyć celowane, czyli dopasowane do odkrytego patogenu, leczenie.
Późne zakażenie manifestuje objawy po ukończeniu 7. dnia życia dziecka i może wystąpić nawet do 90 dni po porodzie. Symptomy nie są tak charakterystyczne jak w przypadku wczesnego zakażenia i zwykle jest to osłabienie czy gorączka.
GBS może spowodować również szereg ciężkich chorób, rzutujących na przyszłość dziecka. Zapalenie opon mózgowych wynikające z zakażenia paciorkowcem u dużej części niemowląt, które przeżyją ostrą fazę zakażenia, mogą doprowadzić do uszkodzenia układu nerwowego (nawet u 44%). Takie powikłania sprawiają, że dziecko całe życie boryka się z zaburzeniami poznawczymi i neurorozwojowymi o różnym stopniu ciężkości.
Inne schorzenia wywołane przez GBS to np. ostre i przewlekłe zapalenie kości i szpiku kostnego, infekcje skóry i infekcje tkanek miękkich, zapalenie stawów.
U kobiet ciężarnych i zaraz po porodzie GBS może wywołać zapalenie wsierdzia lub infekcję, przebiegającą z gorączką, dreszczami i osłabieniem. Czasem jednym z objawów jest zmiana stanu psychicznego. Jeśli kobieta ciężarna jest nosicielką Streptococcus agalactiae, ujawnienie się tej bakterii i jej namnożenie w czasie ciąży, wywołujące stan zakażenia organizmu, może doprowadzić do porodu przedwczesnego, oraz do wystąpienia powikłań wcześniaczych u dziecka.
Może zainteresować Cię także: 6 pytań do położnej – przeziębienie w ciąży
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6432937/ dostęp z dnia 28.08.2022
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6148196/ dostęp z dnia 28.08.2022
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6646060/ dostęp z dnia 28.08.2022
Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące wykrywania nosicielstwa paciorkowców grupy B (GBS) u kobiet w ciąży i zapobiegania zakażeniom u noworodków (Luty 2008).