Cytomegalia – co to za choroba?
Cytomegalia to choroba wirusowa. Wirus cytomegalii (CMV) został odkryty już w 1956 roku, a rok później badacze powiązali jego występowanie z takimi objawami u noworodków, jak żółtaczka, zapalenia siatkówki czy zwapnienia mózgu.
W zależności od miejsca zamieszkania szacuje się, że od 40 do nawet 100% społeczeństwa miało w przeszłości kontakt z wirusem cytomegalii. W Polsce to około 70% populacji, z czego największą grupę stanowią kobiety w wieku rozrodczym.
W przypadku osób z silnym układem odpornościowym przebieg cytomegalii jest zwykle łagodny lub zupełnie bezobjawowy. Osoby starsze, schorowane czy noworodki i niemowlęta, mogą przechodzić zakażenie wirusem cytomegalii o wiele ciężej.
Powikłania, w przypadku objawowej cytomegalii, to np.: zapalenie wątroby, płuc, okrężnicy, ale również małopłytkowość, neutropenia, czy ciężka niedokrwistość. Występowanie takich objawów określa się mianem ciężkiej choroby narządowej.
Cytomegalia w czasie ciąży
Większość kobiet, które planują dziecko lub są w ciąży, zostało zakażonych wirusem cytomegalii. Czy to oznacza, że każda kobieta przekaże go swojemu dziecku przez łożysko? Wiele zależy od tego, kiedy kobieta miała pierwszy kontakt z CMV.
- Zakażenie pierwotne w ciąży, czyli do zakażenia dochodzi po raz pierwszy, kiedy kobieta już jest ciężarna, oznacza około 30-35% szans na wewnątrzmaciczne zakażenie dziecka.
- Zakażenie wtórne, czyli ciężarna już wcześniej była zakażona wirusem cytomegalii i jej układ odpornościowy wytworzył swoiste przeciwciała, ale do zakażenia dochodzi po raz drugi, sprawia, że płód w tej sytuacji ma około 1,1-1,7% szansy na zakażenia.
Nie ma ustalonego leczenia ciężarnych z wykrytym wirusem CMV. Jeśli wiadomo, że występuje aktywne zakażenie, kobieta powinna być pod opieką ośrodka specjalistycznego, aby na wczesnym etapie ciąży wykryć nieprawidłowości w rozwoju płodu, świadczące o wrodzonej cytomegalii.
Są prowadzone badania, dotyczące podawania ciężarnym z pierwotną infekcją CMV specjalnej globuliny hiperimmunizacyjnej, która mogłaby zapobiegać lub ograniczać skutki wrodzonej cytomegalii dla płodów i noworodków. Jednak aktualnie ta metoda profilaktyki i leczenia nie jest dopuszczona do stosowania wśród pacjentek.
Silikonowe plastry na bliznę po cesarskim cięciu
Wspomaga prawidłowe widzenie, wzrost i rozwój kości u dzieci.
Opracowany specjalne dla kobiet w ciąży.
Starannie dobrane składniki wspierają prawidłowy rozwój dziecka i dbają o zdrowie mamy
Pomaga przy problemach intymnych w ciąży.
Roztwór doustny do wspomagania leczenia refluksu żołądkowo-przełykowego
Dla zdrowia układu moczowego.
Jak rozpoznać cytomegalię u noworodka?
Cytomegalia zwykle nie daje żadnych objawów lub te objawy są niecharakterystyczne, i nie wskazują od razu na zakażenie cytomegalowirusem. Wirus CMV jest obecny w płynach ustrojowych człowieka, czyli w moczu, krwi, osoczu, ślinie. Bardzo ważne, aby dzieci, u których jest podejrzenie cytomegalii, miały jak najszybciej wykonane badania pod kątem obecności wirusa w próbce śliny lub moczu.
Nie wykonuje się żadnych badań przesiewowych u ciężarnych i noworodków pod kątem cytomegalii, które mogłyby określić, które dzieci są w grupie ryzyka zakażenia oraz które noworodki zakażone.
Jeśli w prenatalnych badaniach USG lekarz nie wykrył żadnych nieprawidłowości, które mogłyby sugerować zakażenie CMV, po porodzie to badanie słuchu jest jednym z pierwszych, które może wskazywać na cytomegalię. Najczęstszych objawem cytomegalii wrodzonej są zaburzenia słuchu.
Objawy cytomegalii u noworodka
Cytomegalia może zostać zdiagnozowana już w okresie płodowym. W czasie badania USG lekarz zauważa np. małogłowie, zwapnienia i/lub krwawienia śródmózgowe, poszerzenie struktur układu komorowego. Warto pamiętać, że nie są to typowe i jednoznaczne objawy wskazujące na obecność CMV, jednak powinny stanowić sygnał alarmowy dla lekarza, że warto wziąć pod uwagę cytomegalię, jako powód występowania tych komplikacji.
Jedynie u 10% zakażonym noworodków widać jakiekolwiek objawy wskazujące na cytomegalię. U maluchów, które CMV przechodzą bezobjawowo, jest ryzyko, że w późniejszych etapach rozwoju wystąpią problemy ze słuchem i mową. Dodatkowe objawy cytomegalii występujące w okresie płodowym i noworodkowym to:
· zaburzenia rozwoju wewnątrzmacicznego,
· żółtaczka,
· hepatosplenomegalia (powiększenie wątroby i śledziony),
· zapalenie siatkówki,
· obecność wybroczyn na skórze,
· zaburzenia słuchu.
W okresie niemowlęctwa i dzieciństwa mogą występować zaburzenia mowy i rozwoju psychoruchowego, które często nie są łączone z przebyciem cytomegalii w życiu wewnątrzmacicznym lub po porodzie.
Dzieci urodzone przed terminem porodu, borykające się z powikłaniami wcześniactwa, mogą być przez dłuższy czas niezdiagnozowane pod kątem cytomegalii. Wiele oznak niedojrzałości noworodków urodzonych przedwcześnie może maskować objawy CMV.
Jeśli lekarze podejrzewają cytomegalię u dziecka, test na obecność wirusa w moczu lub ślinie należy wykonać w ciągu pierwszych 21. dni po urodzeniu. Po tym czasie nie można ustalić, czy noworodek został zakażony jeszcze w okresie prenatalnym, czy w czasie porodu i pierwszych dni po porodzie.
Dla dziecka o wiele bardziej niebezpieczna jest cytomegalia wrodzona, niż nabyta.
Cytomegalia wrodzona, w zależności od momentu pierwszego kontaktu wirusa z płodem, może doprowadzić do ciężkiego uszkodzenia układu nerwowego dziecka, śmierci wewnątrzmacicznej czy poronienia (I-II trymestr), zapaleń poszczególnych narządów, drgawek czy problemów z napięciem mięśniowym (II-III trymestr). Zdarza się, że wrodzone zakażenie CMV, szczególnie pod koniec ciąży nie daje żadnych objawów zaraz po narodzinach, co nie oznacza, że nie wystąpią powikłania w przyszłości.
Cytomegalia nabyta u noworodka oznacza, że dziecko zostało zakażone w inny sposób niż przez łożysko – w trakcie porodu przez kontakt z płynami ustrojowymi matki, po porodzie przez jej mleko lub ślinę. W takim przypadku można spodziewać się gorączki, powiększenia wątroby i śledziony. Objawy utrzymują się od 2 tygodni, do około miesiąca, a leczenie jest objawowe.
Leczenie cytomegalii
Cytomegalia jest chorobą wywoływaną przez wirus, dlatego leczenie polega na podawaniu leków przeciwwirusowych. Zwykle zaleca się zażywanie gancyklowiru lub walgancyklowiru. Leki hamują namnażanie się wirusa w organizmie dziecka, a nie sprawiają jego wyeliminowania z ustroju malucha. Mimo to powodują zmniejszenie objawów cytomegalii i powrót do prawidłowego funkcjonowania dotkniętych chorobą narządów.
Zastosowanie leczenia u noworodków z cytomegalią wrodzoną rozważa się w kilku przypadkach:
- dziecko prezentuje pełnoobjawową cytomegalię wrodzoną,
- w przebiegu cytomegalii wrodzonej wirus zaatakował ośrodkowy układ nerwowy (zdiagnozowano np. małogłowie, poszerzenie układu komorowego, drgawki),
- u dziecka wykryto zmiany zapalne dna oka wraz z obecnością wrodzonej infekcji CMV,
- wraz z wrodzoną cytomegalią istnieje niedosłuch.
Dzieci, u których cytomegalia przechodzi bez- lub skąpoobjawowo nie są poddawane leczeniu.
Wczesne wdrożenie leczenia jest szansą na uniknięcie wielu powikłań związanych z obecnością cytomegalowirusa w organizmie noworodka, jednak dożylne podawanie leków może powodować np. małopłytkowość czy niedokrwistość, co jest uznane za objawy toksyczne. To sprawia, że w trakcie leczenia, które trwa minimum 6 tygodni, a najlepiej 3-6 miesięcy, konieczne jest monitorowanie parametrów krwi, w tym również funkcji nerek i wątroby. Leczenie gancyklowirem jest dożylne, dlatego pacjentom zakłada się wkłucie centralne, które również może stać się źródłem potencjalnych powikłań. Leczenie doustne walgancyklowirem powoduje zdecydowanie mniej podobnych komplikacji.
Co tydzień małym pacjentom należy badać poziom wiremii, aby sprawdzać, czy leczenie jest skuteczne. Od poziomu ilości wirusa w organizmie dziecka, zależy, jak będzie ustalony plan leczenia.
Leczenie CMV u dzieci – zalecenia
Maluchy, u których zdiagnozowano wrodzoną cytomegalię, powinny być pod stałą kontrolą lekarską, aby sprawdzać, czy nie pojawiają się nowe, oraz czy nie pogłębiają się wcześniejsze objawy choroby.
Badania słuchu należy wykonywać co 3-6 miesięcy do ukończenia przez dziecko 3. roku życia, później kontrola wykonywana jest jeden raz w roku, aż dziecko osiągnie 6 lat.
Wizyty u okulisty wskazane są raz w roku, aż do piątych urodzin dziecka.
Neurolog powinien co pół roku badać malucha, aby określić, czy rozwija się prawidłowo. W przypadku zaburzeń funkcjonowania, dziecko musi mieć ustaloną stałą rehabilitację, aby mogło prawidłowo funkcjonować w przyszłości.
Nawilża śluzówkę nosową.
Wspomaga prawidłowe widzenie, wzrost i rozwój kości u dzieci.
Udrażnia i oczyszcza nos z gęstego kataru, łagodzi objawy przeziębienia przebiegającego z mokrym kas...
Krople enzymatyczne z laktazą kwaśną i neutralną.
Krem z ektoiną do stosowania już od 1. miesiąca życia.
1. Sobolewska-Pilarczyk M., Rajewski P.: Cytomegalia wrodzona – aktualne zalecenia dotyczące diagnostyki i terapii. Forum Medycyny Rodzinnej, 2016, 10(6), 309-313.
2. Tomasik T., Opozda A., Pietrzyk J.: Cytomegalia wrodzona – problem diagnostyczny i terapeutyczny w oddziale intensywnej terapii noworodka. Przegląd Lekarski, 2010, 67(1), 18-24.
3. Śpiewak-Pokorska M. i in.: Rekomendacje postępowania w zakażeniach wirusem cytomegalii (CMV). Zalecenia Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych. Przegląd Epidemiologiczny, 2016, 70(2), 297-310.
4. Marsico C., Kimberlin D.: Wrodzona infekcja wirusem cytomegalii: postępy i wyzwania w diagnostyce, profilaktyce i leczeniu. Italian Journal of Pediatrics, 2017, 43, 38.