Czym są drgawki gorączkowe?
Drgawki gorączkowe, jak sama nazwa wskazuje, to napady drgawek, które pojawiają się u gorączkujących dzieci (temperatura ciała jest wyższa niż 38°C) i nie są wynikiem choroby ośrodkowego układu nerwowego lub innych określonych przyczyn.
Dokładne przyczyny drgawek gorączkowych nie są w pełni poznane, jednak za ich głównego winowajcę podejrzewa się niedojrzałość istoty czarnej w śródmózgowiu u dzieci. Opisywany obszar odpowiada za wytwarzanie dopaminy – neuroprzekaźnika kontrolującego między innymi ciśnienie krwi, napięcie mięśniowe czy pracę układu hormonalnego. Oczywiście warunkiem wstępnym do napadu jest gorączka, która u dzieci dodatkowo obniża próg drgawkowy, prowadząc do niekontrolowanych wyładowań elektrycznych w mózgu.
Lekarze zwracają uwagę na kilka czynników, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia drgawek gorączkowych:
● historia drgawek gorączkowych w rodzinie (u rodziców lub rodzeństwa),
● infekcja o podłożu wirusowym, występująca poza mózgiem, najczęściej przy infekcjach herpeswirusem 6, który powoduje wystąpienie gorączki trzydniowej,
● szczepienie DTP (przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi), drgawki gorączkowe proste mogą pojawić się po upływie 1-3 dni od szczepienia,
● szczepienie MMR (przeciwko odrze, śwince i różyczce) – drgawki gorączkowe proste mogą pojawić się między 5. a 14. dobą po szczepieniu.
Uwaga! Ryzyko wystąpienia lub poprzedni epizod drgawek gorączkowych nie są przeciwwskazaniem do szczepień.
Kiedy mogą wystąpić drgawki gorączkowe u dziecka? Najczęściej w 1. dobie wystąpienia gorączki, szczególnie w przypadku szybko narastającej temperatury.
Przeczytaj także: Gorączka u dziecka – jak sobie radzić?
Rodzaje drgawek gorączkowych
Jeszcze do niedawna drgawki gorączkowe dzielono na proste i złożone. Obecna klasyfikacja drgawek gorączkowych, obowiązująca od 2015 roku, obejmuje 3 rodzaje:
● proste,
● proste plus,
● złożone.
Najczęściej spotykanymi drgawkami gorączkowymi są drgawki proste. Charakteryzują się wystąpieniem nagłego ataku uogólnionych drgawek, obejmujących mięśnie całego ciała i prowadzących do utraty przytomności u dziecka. Na szczęście ustępują samoistnie w ciągu 15 minut (zwykle przemijają przed upływem 5 minut) i nie powracają w czasie kolejnych 24 godzin.
Drgawki proste najczęściej przyjmują postać toniczno-klonicznych, przebiegających w 2 naprzemiennych fazach:
● kloniczna – pierwszy etap napadu z rytmicznymi skurczami mięśni,
● toniczna – wyprężanie, czyli usztywnienie mięśni.
Napad toniczno-kloniczny jest zwykle trudnym przeżyciem dla rodzica, gdyż dość często w jego przebiegu dochodzi do:
● gwałtownego upadku,
● wydawania bardzo głośnego krzyku,
● szczękościsku,
● mimowolnego oddania moczu i/lub stolca,
● zasinienia wokół ust,
● trudności w oddychaniu.
Co więcej, bardzo często przy ataku toniczno-klonicznym opiekunowie pociechy obserwują dopiero jego końcową fazę toniczną, podczas której dziecko ma mocno napięte mięśnie i zesztywniałe ciało.
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Po ustąpieniu epizodu drgawek dziecko odzyskuje świadomość, ale nie zawsze pełną. Co to oznacza? Drgawki to bardzo wyczerpujące zjawisko dla całego organizmu, przez co maluch może być bardzo wycieńczony, a to skutkuje:
● splątaniem (zaburzenie świadomości),
● utrudnionym kontaktem,
● sennością – zwykle po napadzie toniczno-klonicznym następuje okres głębokiego snu, który może trwać kilka godzin.
Drgawki gorączkowe to niekiedy wyłącznie napad kloniczny lub atoniczny. Przy pierwszym obserwuje się wyłącznie drgawki w postaci skurczów mięśni bez jednoczesnej utraty przytomności. Z kolei napad atoniczny opisywany jest jako ogólne zwiotczenie mięśni, przez co dziecko zdaje się bezwładne, co często określa się „przelewaniem przez ręce”.
Drgawki proste plus są bardzo podobne do drgawek prostych. Ich rokowania i metody postępowania są dokładnie takie same. Jednak to, co jest najbardziej niepokojące podczas drgawek prostych plus, to fakt, że kolejny napad wystąpi jeszcze tej samej doby. Większość dzieci doświadczających tego rodzaju drgawek gorączkowych, nie wymaga hospitalizacji ze względu na brak nieprawidłowości w badaniu neurologicznym.
Najbardziej niebezpiecznym epizodem są drgawki złożone nazywane także częściowymi. Określenie to wiąże się z objawami ogniskowymi, czyli:
● nie dochodzi do całkowitej utraty przytomności,
● dziecko jest silnie splątane – utrudniony logiczny kontakt, nieprawidłowe reakcje ruchowe i wzrokowe lub ich całkowity brak,
● drgawki nie są uogólnione – zwykle obejmują tylko jedną część ciała lub kończynę. Niekiedy drżą mięśnie powieki, policzka lub kącika ust.
Atak nie ustępuje w czasie 15 minut, a kolejne epizody pojawiają się w ciągu 24 godzin od pierwszego napadu drgawek złożonych. Po jego zakończeniu podobnie, jak w ataku toniczno-klonicznym, pociecha będzie wycieńczona i senna.
Czy każde drgawki towarzyszące gorączce to drgawki gorączkowe? Nie! Zdarza się, że rodzice obserwują u swoich dzieci drgawki miokloniczne, które opierają się na mimowolnych skurczach jednego bądź kilku mięśni. Dość często spotykane są również napady nieświadomości (rodzaj padaczki) polegające na nagłej utracie świadomości, opisywanej przez opiekunów jako chwilowe „wyłączenie się” dziecka, które przez krótki czas nie reaguje na zewnętrzne bodźce, po czym odzyskuje świadomość i wraca do poprzednio wykonywanej czynności. Warto zapamiętać, że drgawki gorączkowe nigdy nie przybierają formy napadu nieświadomości lub mioklonicznego.
Ponadto opiekunom małych dzieci zdarza się pomylić dreszcze z napadem drgawek gorączkowych. Dlatego warto zapamiętać, że dreszcze w odróżnieniu od drgawek to jedynie drobne skurcze mięśniowe, które rzadko pojawiają się w rejonie twarzy i przebiegają bez utraty przytomności. Co więcej, dreszcze można powstrzymać, przytrzymując trzęsącą się kończynę, a to podczas drgawek niestety nie jest możliwe.
Różne rodzaje drgawek gorączkowych i ich charakterystyka
| Charakterystyka | Drgawki proste | Drgawki proste plus | Drgawki złożone |
| Typ napadu | tonicznyklonicznytoniczno-klonicznyatoniczny | tonicznyklonicznytoniczno-klonicznyatoniczny | ogniskowy (częściowy) |
| Czas trwania napadu | mniej niż 15 minut (najczęściej 3-4 min) | mniej niż 15 minut (najczęściej 3-4 min) | zwykle powyżej 15 minut |
| Możliwy nawrót drgawek w czasie następnych 24 godzin | nie | tak | tak |
| Zaburzenia świadomości, jakie poprzedzają napad | utrata przytomności | brak | wyraźne zaburzenia świadomości, splątanie, utrudniony kontakt z otoczeniem |
| Potrzeba hospitalizacji dziecka w celu dalszej diagnostyki | nie | nie | tak |
Co robić, kiedy drgawki u dziecka wystąpią?
Drgawki gorączkowe mogą wyglądać bardzo groźne, przerażając rodziców. Maluch traci kontakt z otoczeniem, sztywnieje, drży, a nawet sinieje. Nic dziwnego, że przy pierwszym epizodzie opiekunowie przypuszczają najgorsze. Na szczęście większość napadów drgawek gorączkowych jest tylko pozornie niebezpiecznych. Zachowanie spokoju oraz postępowanie zgodnie z poniższymi zaleceniami pomoże w opanowaniu sytuacji i uchroni przed pochopnymi decyzjami.
Ułóż dziecko na boku i usuń przedmioty będące w jego zasięgu
Pozycja boczna zapobiega zakrztuszeniu się, a usunięcie przedmiotów leżących obok, chroni przed uderzeniami i urazami.
Uwaga! Nie wolno wkładać niczego do ust dziecka, gdyż może to doprowadzić do zadławienia. Nie należy obawiać się przegryzienia języka, gdyż niesie to ze sobą znacznie mniejsze zagrożenie dla życia, aniżeli zadławienie przedmiotem włożonym do buzi.
Uwaga! Jeśli jest to kolejny epizod drgawek gorączkowych, należy natychmiast podać doodbytniczo lek z diazepamem, który zatrzyma drgawki.
Zaczekaj
Większość napadów drgawek gorączkowych ustępuje samoistnie w ciągu 5 minut. Zachowaj spokój i obserwuj. Zadzwoń po pogotowie ratunkowe, gdy drgawki nie mijają po 5 minutach.
Uwaga! Pojedynczy epizod drgawek gorączkowych daje solidne podstawy, by w przyszłości spodziewać się kolejnego.
Podaj lek przeciwgorączkowy
Kiedy drgawki ustąpią, podaj maluchowi lek przeciwgorączkowy – ibuprofen lub paracetamol w czopku.
Uwaga! Należy dobrać odpowiednio dużą dawkę leku w stosunku do jego masy. Przelicznik dla paracetamolu wynosi 15 mg na 1 kilogram masy ciała dziecka, a dla ibuprofenu 10 mg na 1 kilogram masy.
Zgłoś się do lekarza
Każde dziecko po pierwszym napadzie drgawek gorączkowych powinno zostać zbadane przez specjalistę, gdyż taki epizod może być wynikiem, np. infekcji w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Drgawki proste nie wymagają hospitalizacji (rutynowo tylko u dzieci poniżej 18. miesiąca życia) ani dalszej diagnostyki, ale drgawki złożone zawsze wiążą się z hospitalizacją celem wykonania badań neurologicznych (podstawową procedurą jest EEG).
Uwaga! Jeśli epizod drgawek towarzyszących gorączce wystąpił u dziecka starszego niż 5 lat, należy koniecznie udać się do specjalisty. Niezbędna jest diagnostyka w kierunku epilepsji oraz infekcji ośrodkowego układu nerwowego.
Czy można zapobiec kolejnym drgawkom gorączkowym?
Wielu rodziców uważa, że podając dziecku lek przeciwgorączkowy, zanim temperatura ciała wzrośnie do wartości powyżej 38°C, uchronią pociechę przed drgawkami gorączkowymi. Nic bardziej mylnego. Udowodniono, że leki przeciwgorączkowe nie zapobiegają nawrotowemu napadowi drgawek gorączkowych, a ich długotrwałe stosowanie jest wysoce toksyczne.
Jedną metodą zapobiegania jest odpowiednie zastosowanie leków przeciwdrgawkowych (głównie diazepamu), co musi zostać zalecone przez lekarza. Nie wolno samodzielnie podawać dziecku takich środków farmakologicznych ze względu na możliwe skutki uboczne.
Może zainteresować Cię również: Antybiotyki a zdrowie dziecka – co musisz o nich wiedzieć?
To jest wyrób medyczny
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Febrile seizures: an overview | NCBI https://www.ncbi.nlm.nih.gov/
Clinical Features and Evaluation in Terms of Prophylaxis of Patients With Febrile Seizures | NCBI https://www.ncbi.nlm.nih.gov/
Antipyretic agents for preventing recurrences of febrile seizures: randomized controlled trial | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/