W jaki sposób dokonać wyboru dla dziecka imienia „zgodnego z prawem”?
Przepisy wprost określają, że imię dla dziecka nie może mieć charakteru ośmieszającego, nieprzyzwoitego, a jego podstawowa forma nie może być zdrobniała. Rodzice mogą wybrać dla dziecka imię, które nie wskazuje na jego płeć, ale w powszechnym znaczeniu musi być do danej płci przypisane. Nie będzie natomiast problemu z nadaniem dziecku imienia obcego – niezależnie od obywatelstwa i narodowości rodziców dziecka.
Prawo dopuszcza nadanie dziecku maksymalnie dwóch imion.
Jeśli rodzice nie zastosują się do powyższych zasad wyboru imienia dla dziecka – kierownik Urzędu Stanu Cywilnego (dalej: USC) – odmówi przyjęcia od nich oświadczenia o wyborze imienia dla dziecka i sam wybierze dziecku imię z urzędu.
W takiej sytuacji – aby dokonać zmiany imienia dziecka, wybranego przez urzędnika – rodzice mają dwie możliwości:
- mogą odwołać się od decyzji kierownika USC do właściwego Wojewody, w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji. Odwołanie do Wojewody, należy przy tym wnieść za pośrednictwem organu, który wydał decyzję, czyli – kierownika USC;
albo
- mogą skorzystać z prawa do zmiany imienia dziecka w terminie 6 miesięcy od dnia sporządzenia aktu urodzenia dziecka, poprzez złożenie przed kierownikiem USC albo przed dowolnym konsulem RP – oświadczenia o zmianie imienia dziecka. Nowo wybrane imię dla dziecka musi jednak spełniać wymogi, o których była mowa powyżej, dotyczących jego charakteru, formy i przypisania do płci.
Szukając imienia dla dziecka, wielu rodziców stawia na oryginalność. Jak to w życiu bywa – i w tym zakresie – warto jednak zachować umiar, żeby z ową oryginalnością nie przesadzić i – choćby nieświadomie – nie wybrać dla dziecka imienia, które w przyszłości okaże się kłopotliwe.
Podobna historia spotkała pewne małżeństwo, które – nieświadome znaczenia imienia, które wybrali dla swojego synka – chcieli dać mu na imię Sowizdrzał. Kierownik USC, uprzednio zasięgając w tym przedmiocie opinii Rady Języka Polskiego1 – odmówił przyjęcia od rodziców oświadczenia o wyborze dla chłopca wspomnianego imienia, ze względu na jego ośmieszający charakter. Jak się bowiem okazało – w potocznym znaczeniu – „sowizdrzał” oznacza „osobę niepoważną, roztrzepaną; błazna, dowcipnisia, człowieka trzpiotowatego”.
Dowiedz się więcej: Zofia i Antoni – najpopularniejsze imiona nadane w 2022 roku
Jakie nazwisko może nosić dziecko?
Przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego szczegółowo określają zasady, na podstawie których ustalane jest nazwisko dla nowonarodzonego dziecka.
Jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia – domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki. Wówczas, dziecko:
- otrzymuje nazwisko obojga małżonków
albo
- jeżeli małżonkowie mają różne nazwiska – nazwisko wskazane przez nich w oświadczeniach, złożonych bezpośrednio po zawarciu związku małżeńskiego, w których mogli wybrać – dla przyszłych dzieci – nazwisko jednego z nich lub nazwisko utworzone przez połączenie nazwiska matki z nazwiskiem ojca
albo
- jeżeli małżonkowie nie złożyli powyższych oświadczeń w sprawie nazwiska dziecka i noszą oni różne nazwiska – nazwisko składające się z nazwiska matki i dołączonego do niego nazwiska ojca.
W dwóch ostatnich przypadkach (tj. jeżeli po narodzinach dziecka, małżonkowie zmienią zdanie co do nazwiska, które miałoby nosić ich dziecko lub w ogóle nie złożyli w tym przedmiocie oświadczeń po zawarciu związku małżeńskiego, a nie chcą, żeby dziecko otrzymało nazwisko dwuczłonowe), rodzice mogą złożyć stosowne oświadczenie przed kierownikiem USC, przy sporządzeniu aktu urodzenia dziecka. Przyjęcie przez kierownika USC powyższych oświadczeń rodziców dziecka, dokumentowane jest w formie protokołu, który podpisują składający oświadczenia i kierownik USC.
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Jeżeli natomiast dziecko urodziło się w związku nieformalnym, to jakie nazwisko otrzyma, w dużej mierze, zależy od tego, czy została prawnie uregulowana kwestia ojcostwa dziecka.
Do uznania ojcostwa dziecka dochodzi, jeżeli mężczyzna, od którego dziecko pochodzi, oświadczy przed kierownikiem USC, że jest ojcem dziecka, a matka dziecka potwierdzi jednocześnie albo w ciągu trzech miesięcy od dnia oświadczenia mężczyzny, że ojcem dziecka jest ten mężczyzna. Uznanie ojcostwa może nastąpić także przed sądem opiekuńczym, a za granicą – przed polskim konsulem.
Jeżeli ojcostwo dziecka zostanie formalnie ustalone, wówczas:
- dziecko otrzyma nazwisko wskazane przez rodziców w oświadczeniach złożonych w tym przedmiocie, jednocześnie z oświadczeniami koniecznymi do uznania ojcostwa, przy czym – będzie to mogło być nazwisko jednego z rodziców albo nazwisko utworzone przez połączenie nazwiska matki z nazwiskiem ojca dziecka,
- jeżeli rodzice nie złożyli oświadczeń w sprawie nazwiska dziecka – otrzyma ono nazwisko składające się z nazwiska matki i dołączonego do niego nazwiska ojca.
Jeżeli natomiast do uznania ojcostwa dojdzie w terminie późniejszym, kiedy dziecko będzie już starsze i będzie nosić nazwisko matki – zgodnie z powyższymi zasadami, w związku z ustaleniem ojcostwa – można dokonać zmiany nazwiska dziecka. Należy jednak pamiętać, że jeżeli w chwili uznania, dziecko będzie miało ukończone 13 lat – do powyższej zmiany, potrzebna będzie również jego zgoda.
Jeżeli ojcostwa dziecka nie ustalono – dziecko nosić będzie nazwisko matki.
I ostatni przypadek: jeżeli rodzicew terminie późniejszym (tzn. po urodzeniu się dziecka), zdecydują się na zawarcie związku małżeńskiego – możliwa jest zmiana dotychczasowego nazwiska dziecka, na nazwisko, jakie otrzymałoby zgodnie z zasadami, znajdującymi zastosowanie w przypadku dziecka urodzonego w trakcie trwania małżeństwa. Jeżeli jednak w chwili zawarcia małżeństwa przez rodziców, dziecko miało ukończone 13 lat – do zmiany jego nazwiska, potrzebna będzie również jego zgoda.
Warto nadmienić, że nazwisko dziecka, utworzone przez połączenie nazwiska matki z nazwiskiem ojca, nie może składać się z więcej niż dwóch członów, zaś w jego skład – wchodzą zawsze pierwsze człony nazwisk podlegających połączeniu.
Zgłoszenie narodzin dziecka, w którym wskazuje się wybrane dla dziecka imię (imiona) i nazwisko
W terminie 21 dni od dnia sporządzenia karty urodzenia, którą wystawia i przekazuje do USC upoważniona osoba, odbierająca poród – matka lub ojciec dziecka, powinni dokonać zgłoszenia urodzenia dziecka do kierownika USC. Zgłoszenie to zawiera m.in. oświadczenie o wyborze imienia (lub imion) dla dziecka i jego nazwisko.
Zgłoszenia tego można dokonać osobiście w dowolnym USC (a za granicą – w konsulacie RP) albo drogą elektroniczną – z wykorzystaniem profilu zaufanego. W tym ostatnim przypadku, należy wejść na portal www.gov.pl, zalogować się na profil zaufany i po zalogowaniu, wybrać e-usługę „Zgłoszenie urodzenia dziecka”.
Jeżeli ojciec dziecka nie jest mężem jego matki – kierownik USC, przyjmie od niego zgłoszenie urodzenia dziecka tylko pod warunkiem, że nastąpiło formalne uznanie jego ojcostwa. W przypadku dzieci urodzonych w związkach partnerskich, należy zatem dopilnować dopełnienia formalności również w powyższym zakresie.
Na podstawie dokonanego zgłoszenia, rodzice otrzymają: skrócony odpis aktu urodzenia dziecka, powiadomienie o nadaniu numeru PESEL i jeżeli maluch zostanie zameldowany – również zaświadczenie o zameldowaniu.
Czy urzędnik może samodzielnie dokonać wyboru imienia dla dziecka?
Tak – przepisy przewidują dwa przypadki, w których kierownik USC może z urzędu dokonać wyboru imienia dla dziecka.
1) Jeżeli wybrane przez rodziców imię (lub imiona) dla dziecka mają charakter ośmieszający, nieprzyzwoity, nie wskazują na płeć dziecka (kierując się powszechnym znaczeniem imienia) lub zostały podane w formie zdrobniałej. Wówczas – kierownik USC odmawia przyjęcia oświadczenia o wyborze imienia (lub imion) dla dziecka, które składane jest przez rodziców w zgłoszeniu urodzenia dziecka i wybiera dziecku imię z urzędu, wydając w tym przedmiocie decyzję administracyjną i zamieszczając stosowną adnotację w akcie urodzenia dziecka.
2) Jeżeli rodzice nie dokonają zgłoszenia urodzenia dziecka w terminie 21 dni od dnia sporządzenia karty urodzenia. Wówczas – kierownik USC sporządza z urzędu akt urodzenia dziecka i wybiera dla niego imię, zamieszczając o tym stosowną adnotację w akcie urodzenia.
W kuluarach krążą plotki, że urzędnicy USC, dokonując wyboru imion dla dzieci, posiłkują się kalendarzem imienin, wybierając imię przypadające na dzień, w którym je nadają lub stawiają na imiona popularne i zarazem tradycyjne, jak np. Jan czy Maria.
Czy rodzice mogą zmienić imię dziecka, które zostało mu nadane z urzędu?
Na szczęście tak!
W pierwszym przypadku – jeżeli nie zgadzają się z odmowną decyzją kierownika USC – mogą się od niej odwołać do właściwego miejscowo Wojewody, w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji.
W obu przypadkach natomiast (w pierwszym – jeżeli zdecydują się na nadanie dziecku innego imienia) – mogą skorzystać z prawa do zmiany imienia (lub imion) dziecka w terminie 6 miesięcy od dnia sporządzenia aktu urodzenia dziecka, poprzez złożenie przed kierownikiem USC albo przed dowolnym konsulem RP – oświadczenia o zmianie imienia (lub imion) dziecka.
Uprawnienie do zmiany imienia dziecka, na takich samych zasadach, przysługuje również niezdecydowanym rodzicom, którzy chcieliby dokonać zmiany imienia, które wcześniej sami dziecku nadali.
Przeczytaj także: Formalności po urodzeniu dziecka – o czym powinni pamiętać świeżo upieczeni rodzice?
Czy raz zgłoszone imię i nazwisko dziecka można później zmienić?
Jeżeli chodzi o zmianę imienia (lub imion) dziecka – można jej dokonać na dwa sposoby:
1) We wspomnianym już powyżej, 6-miesięcznym terminie, licząc od dnia sporządzenia aktu urodzenia dziecka, poprzez złożenie przed kierownikiem USC albo przed dowolnym konsulem RP – oświadczenia o zmianie imienia (lub imion) dziecka. Oświadczenia tego nie trzeba w żaden sposób uzasadniać, jednak w okresie 6 miesięcy od dnia sporządzenia aktu urodzenia dziecka, zmiany tej można dokonać tylko jednokrotnie. Zmiana imienia, może polegać na zastąpieniu wybranego dla dziecka imienia innym imieniem, zastąpieniu dwóch imion jednym imieniem lub odwrotnie – dodaniu drugiego imienia, zmianie pisowni imienia lub imion lub zmianie kolejności imion.
Zmiany tej, można dokonać wyłącznie osobiście i ponadto konieczna jest obecność w urzędzie obojga rodziców. Złożone przez nich oświadczenia, dokumentowane są w formie protokołu, który podpisują oboje rodzice oraz kierownik USC (lub konsul).
Jedyną opłatą, jaką poniosą w tym przypadku rodzice, jest opłata skarbowa za sporządzenie protokołu przyjęcia oświadczenia o zmianie imienia dziecka, w wysokości 11 zł.
2) Po upływie 6 miesięcy od dnia sporządzenia aktu urodzenia dziecka – zmiana imienia maluszka możliwa jest już wyłącznie w trybie ustawy o zmianie imienia i nazwiska i jest to procedura nieco bardziej skomplikowana, którą można przeprowadzić wyłącznie z ważnych powodów.
Do ważnych powodów, uzasadniających zmianę imienia lub nazwiska (bo do zmiany nazwiska tryb ten również znajduje zastosowanie!), zalicza się w szczególności zmianę:
- imienia lub nazwiska ośmieszającego albo nielicującego z godnością człowieka,
- na imię lub nazwisko używane,
- na imię lub nazwisko, które zostało bezprawnie zmienione,
- na imię lub nazwisko noszone zgodnie z przepisami prawa państwa, którego obywatelstwo dziecko również posiada.
Zmiana wymaga przeprowadzenia postępowania administracyjnego, które uruchamiane jest na wniosek przedstawiciela ustawowego dziecka (czyli najczęściej – jednego z rodziców), za zgodą drugiego z rodziców. Zgoda ta, powinna być wyrażona osobiście lub w formie pisemnej, z podpisem notarialnie poświadczonym. W przypadku braku porozumienia między rodzicami – każde z nich, może zwrócić się do sądu opiekuńczego o wyrażenie zgody na zmianę imienia lub nazwiska dziecka. W braku porozumienia pomiędzy rodzicami co do istotnych spraw dziecka (a takimi są jego personalia) – rozstrzyga bowiem sąd opiekuńczy.
Jeżeli dziecko ukończyło 13 rok życia – zmiana jego imienia lub nazwisk, może ponadto nastąpić wyłącznie za jego zgodą, którą może zostać wyrażona osobiście do protokołu przed kierownikiem USC/konsulem RP albo na piśmie z własnoręcznym podpisem, notarialnie poświadczonym.
Kierownik USC, po rozpatrzeniu wniosku – wydaje w sprawie decyzję o zmianie imienia lub nazwiska bądź decyzję o odmowie jego zmiany. Od decyzji tej, służy odwołanie do właściwego miejscowo Wojewody, w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia.
Jedyną opłatą jaką poniosą w tym przypadku rodzice, jest opłata skarbowa za wydanie decyzji, w wysokości 37 zł.
Zmiany nazwiska dziecka może zatem dokonać w kilku przypadkach:
1) W sytuacji, gdy dojdzie do uznania ojcostwa dziecka w terminie późniejszym (po tym jak dziecku zostało już nadane nazwisko matki) – można wówczas dokonać zmiany nazwiska dziecka, na nazwisko ojca lub nazwisko utworzone z połączenia nazwiska matki z jego nazwiskiem.
2) W sytuacji, gdy dojdzie do zawarcia małżeństwa przez rodziców dziecka, które urodziło się, gdy byli oni w związku nieformalnym – można wówczas dokonać zmiany nazwiska dziecka na nazwisko obojga małżonków albo nazwisko, które wybrali dla swoich dzieci tj. nazwisko jednego z nich lub nazwisko utworzone przez połączenie nazwiska matki z nazwiskiem ojca.
3) W sytuacji, gdy dojdzie do zawarcia małżeństwa przez jednego z rodziców dziecka, z kobietą lub mężczyzną, która/y nie jest matką lub odpowiednio – ojcem dziecka – można wówczas dokonać zmiany nazwiska dziecka na nazwisko, jakie zgodnie wolą małżonków, nosiłoby ich wspólne dziecko. Zmiana ta nie jest jednak dopuszczalna, jeżeli dziecko nosi nazwisko swojego ojca lub zgodnie z pierwotną wolną jego rodziców – nazwisko utworzone z połączenia nazwiska matki z nazwiskiem ojca.
4) W omówionym wyżej trybie administracyjnym, przewidzianym w ustawie o zmianie imienia i nazwiska, jeżeli wystąpią ku temu ważne powody, np. nazwisko, noszone przez dziecko, jest dla niego ośmieszające. Zmiana nazwiska dziecka tylko z tego powodu, że po pewnym czasie stwierdzimy, iż lepiej byłoby mu jednak z innym (np. z rodowym nazwiskiem matki, zamiast nazwiska ojca) – może niestety okazać się niemożliwa.
Rozwód rodziców natomiast – sam w sobie – nie wpływa na zmianę nazwiska dziecka. Powrót jednego z rodziców, po rozwodzie, do poprzedniego nazwiska – jako taki – również nie jest przesłanką do zmiany nazwiska przez dziecko. Jeżeli jednak – na skutek rozwodu – rodzic, który sprawuje stałą pieczę nad dzieckiem, zmieni nazwisko na inne, niż nazwisko dziecka, co będzie nastręczało (jemu i dziecku) licznych trudności w życiu codziennym – powód taki, może stać się przesłanką do zmiany nazwiska dziecka w trybie administracyjnym, o którym mowa w punkcie 4 powyżej. Należy jednak mieć na względzie, że zmiana taka może nastąpić wyłącznie za zgodą drugiego z rodziców.
Może zainteresować Cię również: Pielęgnacja noska niemowlaka na co dzień i w czasie infekcji
1 prof. dr hab. Mariusz Rutkowski, opinia Rady Języka Polskiego na temat imienia Sowizdrzał z 03.2021 r.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 28.11.2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 1681)
Ustawa z dnia 14.06.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 2000)
Ustawa z dnia 25.02.1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 1359)
Ustawa z dnia 16.11.2006 r. o opłacie skarbowej (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 2142)
Ustawa z dnia 17.10.2008 r. o zmianie imienia i nazwiska (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 1988)